YÛNUS EMRE METİNLERİNDE SAYILAR

Sayıların insan hayatını kolaylaştırdığı ve çeşitlendirdiği muhakkaktır. Genel kanı olarak 5 ya da 10 parmaktan türetildiği tahmin edilen sayılar, tarihin ilk çağlarından beri toplumların hayatında çok önemli bir yere sahip olmuştur. Her medeniyet kendine özgü işaretlerle kendi sayılarını ve bunlara bağlı sistemleri geliştirip kullanmıştır. Sayılar, zamanla matematiğin dışında diğer bilim dallarına, dine, sanata ve edebiyata da sirayet etmiştir. Tüm dinlerde olduğu gibi İslâm’da özellikle de tasavvufî çevrelerde bazı sayılar, diğerlerine nazaran ön plana çıkmıştır. Kimi zaman sanatçılar, her bir sayıyı bir metafora karşılık gelecek şekilde kullanmışlardır. XIII. yüzyılda yaşamış bir sufi olan Yûnus Emre de bu metaforları eserlerinde sıkça kullanan şairlerdendir. Risâletü’n-Nushiyye ve Dîvân adında iki önemli esere sahip Yûnus Emre, Türkçenin ve Türk edebiyatının önemli kilometre taşlarından biri kabul edilmektedir. Onun metinleri, içinde geçen sayılar bakımından oldukça zengindir. Bunlar, sıradan karşılıklardan ziyade özel anlamlar ifade etmektedir. Sayıların çeşitliliği ve taşıdığı değerler, Yunus Emre’nin iyi bir öğrenim gördüğünün ve zamanının bilimlerini öğrendiğinin bir göstergesi sayılmalıdır. Bu makalede Fatih Nüshası dikkate alınarak Yunus Emre metinlerinde geçen sayılar tespit edilecek, bunların anlamları ve gösterdiği özellikler incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Semantik, Sayılar, Yunus Emre, Risaletün Nushiyye, Yunus Emre Divanı

PDF

___

ABELSON, Joshua (2012); Yahûdî Mistisizmi’ne Giriş: Kabbalah, (Çev. Cengiz Erengil), İstanbul: Ayna Yayınevi.
ARSLAN, Ahmet (2010); İlkçağ Felsefe Tarihi - Plotinos, Yeni Platonculuk ve Erken Dönem Hristiyan Felsefesi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
AYAN, Hüseyin (1994); “Yunus Emre’de Sayıların Sırrı”, Yunus Emre, Dünya Sevgi Yılı Kongresi ve Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri, s. 17-31, Eskişehir: Yunus Emre Kültür Sanat Ve Turizm Vakfı Yayınları.
AYVERDİ, İlhan (2011); Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı.
BABACAN, Vasfi (2017); Yûnus Emre’nin Risâletü’n-Nushiyye’si ve Dîvân’ı: (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin), İstanbul: Doruk Yayınları.
BAL, Metin (2009); “Roma’da Yeni Platonculuğun Kurucusu Plotinus ve Öğretisi”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Ankara: S. 50.
CORRY, Leo (2017); Sayıların Kısa Tarihi, (Çev. Özlem Kesici), İstanbul: Doruk Yayımcılık.
ÇETİNKAYA, Bayram Ali (2008); Sayıların Gizemi ve Tasavvufun Dinamikleri –İhvân-ı Safâ Modeli, İstanbul: İnsan Yayınları.
ÇUKURLU, Talip (2010); “Sayılar ve Yunus Emre”, X. Uluslararası Yunus Emre Sevgi Bilgi Şöleni Bildirileri, Eskişehir: s. 165-179.
DURBİLMEZ, Bayram (2009); “Türk Kültüründe ve Fütüvvet-nâmelerde Dört Sayısı”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 52, s. 71-86.
El-HAKÎM, Suad (2005); İbnü’l Arabî Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
ERASLAN, Kemal (2012); Eski Uygur Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÖLPINARLI, Abdülbaki (2010); Yûnus Emre Hayatı ve Bütün Şiirleri, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
GÜVENÇ, Ahmet Özgür (2009); “Kırk Sayısının Halk Edebiyatı Ürünlerinde Kullanımı Üzerine Bir İnceleme”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 41, Erzurum, s. 85-97.
KAYAER, Aydın (2010); Yûnus Emre’nin Dünyasında İnsan-Allah İlişkisi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
KAYMAZ, Zeki (2002); “Türklerde Sayı Sistemleri”, Türkler, C. 3, s. 419-426, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
KÜÇÜK, Osman Nuri (2009); “İbnü’l Arabi Düşüncesinde Varlığın Tasavvufî Yorumunun Sayı Metafiziğine Uzanan Yansımaları”, İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), S. 23, s. 373-411.
KÖK, Abdullah (2008); “Doğu Türkçesi İlk Kur’an Çevirilerinde Türlü ‘Cehennemler’ Üzerine”, VI. Uluslararası Türk Dil Kurultayı, 20-25 Ekim 2008, Ankara, TDK 1067/III, 2919-2950.
KÖK, Abdullah (2009); “Türkçe İlk Kur’an Çevirilerinde Türlü Cennetler Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 181, s. 181-212.
NASR, Seyyid Hüseyin (1991); İslâm’da Bilim ve Medeniyet, (Çev. Nabi Avcı-Kasım Turhan-Ahmet Ünal), İstanbul: İnsan Yayınları.
ÖGEL, Bahaeddin (1994); Türk Mitolojisi II, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
PALA, İskender (2009); Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
SCHIMMEL, Annemarie (2011); Sayıların Gizemi, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
SCHIMMEL, Annemarie (2004); Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
TATÇI, Mustafa (2007); “Bu yolda acâib çok, Yûnus Emre’nin Bir Şiirinin Yorumu”, Turkish Studies, Volume 2/4 Fall.
TEKİN, Talat (2008); Orhon Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TOPALOĞLU, Bekir (1993); “Cehennem”, İslam Ansiklopedisi 7. cilt, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
USLUER, Fatih (2009); Hurufilik, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
WEBER, Alfred (1998); Felsefe Tarihi, (Çev. H. Vehbi Eralp), İstanbul: Sosyal Yayınlar.
YAVUZ, Yusuf Şevki ve Abdurrahman ÇETİN (1993); “Ayet”, İslam Ansiklopedisi 4. Cilt, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
YILMAZ, Ebru Burcu (2011); “Hikâye ve Romanlarda Sembol Dilinin Görüntüleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Bilig, Kış, S. 56.