“-sA” EKİNİN İŞLEVLERİ ÜZERİNE

İlerleyişi sıralı kurallarla belirlenmiş bir ekleşme düzenine sahip olan Türk dilinde, dil öğelerinin birbirini yapılandıran karşılıklı ilişkileri sayıca az fakat kuşatıcı prensipler sayesinde takip edilebilmektedir. Bunların başında isim ve fiil kategorilerin takibi gelmektedir. Ekleşmenin yardımcı öğeleri ise morfofonetik ve morfofonemik karşıtlık ile yerdaş ve yandaş karşıtlık ilişkilerine sahip görev unsurlarıdır. Türk dilinin ekleşme kuralları, o kuralları ortaya koyan morfofonetik ve morfofonemik karşıtlık düzeni yani telaffuz edilen ve kastedilen işlevler arasındaki ilişki düzeni üzerine kuruludur. Ekleri sınıflandırma yaparken ise bir ekin fonksiyonunun ne olduğuna, o ekin en çok ya da umumiyetle hangi fonksiyonda kullanıldığına bakarak karar vermek gerekir. Bu çalışmada, dilbilgisi kitaplarında tasarlama kipleri içinde yer alan, genellikle dilek-şart kipi eki olarak anılan -sA eki ile ilgili bugüne kadar dilbilimcilerin bu ek üzerine yaptıkları çalışmalardan yola çıkarak -sA ekinin işlevleri örnekler üzerinde gösterilerek tasnif edilmeye çalışılmıştır. Yapılan çalışmalardan hareketle -sA ekinin birden fazla işlevde kullanıldığı tek bir işleve tabi olmadığı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

-sA eki, dilek-şart kipi, işlev, yerdaş, yandaş

PDF

___

BANGUOĞLU, Tahsin (1990); Türkçenin Grameri, TDK Yayınları, Ankara
BENZER, Ahmet (2010); -sA Ekinin İşlevleri ve Dilek-Şart Ayrımı, SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:28, s. 131-140.
BİLGEGİL, M. Kaya (1982); Türkçe Dilbilgisi, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Baskı.
DİLAÇAR, Agop (1971); Gramer, TDAT-Belleten, s. 83-145.
ERGİN, Muharrem (1962); Türk Dil Bilgisi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul
ERGİN, Muharrem (1993); Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul
GENCAN, Tahir Nejat (1975); Dilbilgisi, TDK Yayınları, Ankara
GÜLSEVİN, Gürer (1990); Türkçede –sa Şart Gerundiumu Üzerine, Türk Dili, Sayı 467, s. 276-279.
HATİPOĞLU, Vecihe (1965); Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, Ankara
KARAHAN, Leyla (1994); -sa/-se Eki Hakkında, Türk Dili 516, s. 471-474.
KOCAMAN, Ahmet (1980/1981); Türkçede Kip Olgusu Üzerine Görüşler, TDAY-Belleten, Ankara s. 81-85.
KORKMAZ, Zeynep (1992); Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara
KORKMAZ, Zeynep (1995); -sa/-se Dilek Şart Kipi Eklerinde Bir Yapı Birliği Var Mıdır? Türk Dili Üzerine Araştırmalar 1, Ankara: TDK Yayınları, s. 160-167.
KORKMAZ, Zeynep (2003); Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ŞİMŞEK, Rasim (1987); Örneklerle Türkçe Sözdizimi, KTÜ Yayınları, Trabzon
TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1981); Eski Türkiye Türkçesi 15. Yüzyıl Gramer-Metin-Sözlük, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2. Baskı
TOPÇU, Çiğdem (2011); Türkçede Sıfat Fiil Kategorisi Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yeni Türk Dili Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
TURAN, Zikri (2000); Türkçenin Yapım ve Çekim Düzeninde Yer Alan Eklerin Sınıflandırılması Nasıl Olmalıdır?, 4. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Çeşme
TURAN, Zikri (2006); Türkçede Basit/Birleşik Çekim Ayırımıyla Sembolleşen Fiil Çekiminin Problemleri Türklük Bilgisi Araştırmaları / Journal of Turkish Studies 30/III, (Orhan OKAY Armağanı) s. 279-292.
TÜRKYILMAZ, Fatma (1999); Tasarlama Kiplerinin İşlevleri, TDK Yayınları: 729, Ankara
UZMAN, Mehmet (1992); Türkçede Şart ve Emir Kipinin Tarih İçindeki Gelişimi, Edirne: Trakya Üniversitesi, Türk Dili Edebiyatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
ÜÇOK, Necip (1947); Genel Dilbilim, Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, Ankara