MESNEVİ BAĞLAMINDA TANZİMAT DEVRİ ROMAN TÜRÜNDE ERKEK TİPLERİN KÜLTÜREL UYUŞMAZLIĞI

Bu makale, Türk edebiyatının modernleşme sürecinin başlangıcı sayılan Tanzimat dönemine ait roman sanatı ve klasik bazı metinler arasında tip merkezli bir karşılaştırma amacı taşımaktadır. Bu araştırmada özellikle klasik metin örneği olarak divan şiirinin son önemli mesnevileri ve Tanzimat romanındaki erkek tipler arasındaki retorik uyumsuzluk ve gelenek dışılık tartışılmaktadır. Edebiyatın uluslar açısından süregelen bir geleneksel söylem devamlılığı taşıdığı dikkate alındığında, modern edebiyatımızın ilk roman örneklerinde karşımıza çıkan tip kurgusunun da, söz konusu devamlılığa olan bağı veya bağsızlığı, üzerinde düşünülmeye değer bir çerçeve sunmaktadır. Özellikle Tanzimat dönemi roman metinleriyle klasik şiirin son dönemine ilişkin mesnevilerdeki tipler, sadece gelenek ve edebî söylem arasındaki bağı değil, kültür, siyaset ve toplum olgularını da, mukayese etmeyi öncelikli kılar. Yine klasik şiirin toplumdan uzak olduğu yönündeki eleştirilerin işaret ettiği nokta dikkate alındığında, Tanzimat romanındaki tip ve karakterlerin kültürel açıdan aykırı bir görüntü vermesi, klasik şiir noktasında düşündürücüdür. Dolayısıyla bu çalışma biraz da, iki farklı edebî devre ait anlatı metini, kültürel ve siyasî açıdan ilişki içinde oldukları toplumla bağlarını sorgulama amacı taşımakladır.

Anahtar Kelimeler:

Roman, mesnevi, tip, kültür, modernleşme

PDF

___

__________(2005). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ahmed Mithad Efendi (2013). Felâtun Bey ile Râkım Efendi. Ankara: Akçağ Yayınları. 10. Basım.
Akün, Ö.F. (2006). Namık Kemal. İslâm Ansiklopedisi. Clt. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Akyüz, Kenan (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Durmuş, İsmail (2003). Mecnûn, İslam Ansiklopedisi Clt. 28. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Ebenstein, William (1996). Siyasi Felsefenin Büyük Düşünürleri. (Çev. İsmet Özel). İstanbul: Şule Yayınları.
Erbay, Erdoğan (1997). Eskiler ve Yeniler/ Tanzimat ve Servet-i Fünun Neslinin Divan Edebiyatına Bakışı. Erzurum: Akademik Araştırmalar Yayınları.
Erbay, Nazire. (2015) Klasik Türk Şiiri Gazellerinde Leyla. Erzurum: Fenomen Yayınları.
Havelock, Eric Alfred (2015). Platon/Filozof Şaire Karşı. (Çev. Adem Beyaz). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
İnalcık, Halil (2016). Doğu Batı Makaleler I. Ankara: Doğu Batı Yaynları. 6. Baskı.
Karpat, Kemal (2011). Osmanlı’dan Günümüze Edebiyat ve Toplum. (Çev. Onur Güneş Ayas). İstanbul: Timaş Yayınları. 2. Basım.
Kurnaz, Cemal (1995). Ferhad. İslam Ansiklopedisi Clt. 12. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Mardin, Şerif (2015). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları. 24. Basım.
Okay, Orhan (1992). Batılılaşma/Edebiyat. İslam Ansiklopedisi Clt. 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Recaizâde Mahmut Ekrem (2013). Araba Sevdası. Ankara: Akçağ Yayınları. 4.Basım.
Pala, İskender (2007). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. Kapı Yayınları. 15. Basım: İstanbul.
Popper, Karl. R. (2016). Hayat Problem Çözmektir. (Çev. Ali Nalbant). İstanbul: YKY.
Nâbızade Nâzım (2012). Zehra. Ankara: Akçağ Yayınları. 3. Basım.
T. S. Eliot. (2007). Edebiyat Üzerine Düşünceler. (Çev. Sevim Kantarcıoğlu) İstanbul: Paradigma Yayınları.
Tanpınar, A. Hamdi. (2003) 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi. 10. Basım.
Ülken, Hilmi Ziya. (2010). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları. 9. Basım.
Yazıcı, Nevin (2002). Osmanlılık Fikri ve Genç Osmanlılar Cemiyeti. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.