MİTOLOJİK BİR ÖGE OLAN IŞIĞIN NECÂTÎ BEY DİVANI’NA YANSIMASI

Işık ve ışık yayan unsurlar hem mitolojide hem dini inanç sistemlerinde hem de edebiyatta özel bir yere sahiptir. Bu unsurlar, yüce yaratıcı ve sevilen varlık ile ilişkilendirilerek kutsal bir boyut kazanmış, onun ayrılmaz bir parçası olarak düşünülmüştür. Kozmogoni mitlerinde kaostan kozmosa geçiş, inanç sistemlerindeki kutsal zaman ve kutsal mekânlar, insanlığın bir döneminde tapınılmış Güneş, Ay, yıldız gibi gök cisimleri yine insanların kıymet atfettikleri mücevher ve eşyalar; parlaklıkları ve aydınlık olmaları dolayısıyla ışıkla ilişkilendirilmiş, tüm bu unsur ve kavramlara olumlu anlamlar yüklenilmiştir. Necâtî Bey de Türkçe Divanı’nda sevdiği ve saygı duyduğu tüm varlıkları ışık ve ışık yayan unsurlarla ilişkilendirerek onları yüceltmeye, onlara tanrısal bir boyut kazandırmaya çalışmıştır. O’nda sevgilinin bulunduğu her ortam ve her an aydınlıktır, parlaktır ve yine sevgilinin güzelliğini anlatmak için kullandığı tüm sıfatlar ışıklı ögelerle ilişkilidir. Âşık, sevgilinin olmadığı her yerde ve her anda karanlıklar içindedir ve kaos halindedir. Necâtî Bey Divanı’nda sevgiliye ulaşmayı engelleyen her şey karanlıktır, kötüdür.

Anahtar Kelimeler:

Klasik Türk Edebiyatı, Necâtî Bey, mitoloji, ışık, ışık yayan unsurlar

PDF

___

ARAT Reşit Rahmeti (1991). Kutadgu Bilig III İndeks, İstanbul: TDK Yayınları.
BORATAV P. Naili (1988). 100 soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
ÇAVUŞOĞLU Mehmet (1973). Necati Bey Divanı, Konya: Kervan Yayıncılık.
ELİADE Mircea (2009). Dinler Tarihine Giriş, çev. Lale Arslan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
ELİADE Mircea (2001). Mitlerin Özellikleri, çev. Sema Fırat, İstanbul: Simavi Yayınları.
ESİN Emel (2001). Türk Kozmogonisine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
GÖKALP Ziya (2009). Altın Işık Halk Masalları, İstanbul: Antik Yayınları
İNAN Abdülkadir (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
KALAFAT Yaşar (1995). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
KOÇAK Aynur, M. Esat Harmancı (2011). “Ziya Gökalp’in Eserlerinde Mitolojik Simgecilik”, Yüzüncü Yıl Dönümü Dolayısıyla Yeni Lisan Hareketi Uluslararası Sempozyumu, 11-13 Nisan 2011 Kocaeli Üniversitesi, s.1-9.
MACKENZİ Donald (1996). Çin ve Japon Mitolojisi, çev. Koray Akten, Ankara: İmge Yayınevi.
ÖGEL Bahattin (2003). Türk Mitolojisi, Cilt I-II, Ankara: TTK Yayınevi.
ÖNAL Mehmet Naci (1998). Romanya Dobruca Türkleri ve Mukayeseleriyle Doğum, Evlenme ve Ölüm Âdetleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
PALA İskender (1999). Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
PAŞAYEV Gazanfer (1998). Irak Türkmen Folkloru, İstanbul: Kerkük Vakfı Yayınevi.
RADLOFF Wilhelm( 1999). Türklerin Kökleri Dilleri ve Halk Edebiyatı, çev. Arzu Ekinci, Yasemin Ünlü, Ankara: Ekav Yayınevi.
ROUX Jean Paul (2005). Türklerin ve Moğolların Eski Dini, İstanbul: İşaret Yayınları.
SCHİMMEL Annemarie (2004). Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri, çev. Ekrem Demirli, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
SÜYÛTİ İmam (2012). Ed Dürrü’l-Mensûr fi’t Tefsiri bi’l Mesur, çev. Hasan Yıldız, Hüseyin Yıldız, Zekeriya Yıldız, Ankara: Ocak Yayınları.
TOLASA Harun (1993). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
TÖKEL Dursun Ali (2000). Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar, Ankara: Akçağ Yayınları.
URAZ Murat (1994). Türk Mitolojisi, İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.
YILDIRIM Nimet (2012). İran Mitolojisi, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.