Caner ÇİÇEKDAĞI

KÜL TİGİN YAZITININ GÜNEY YÜZÜNE FELSEFİ BİR BAKIŞ

Orhon yazıtları bilindiği gibi Türkçenin en önemli kaynaklarından biridir. Bu yazıtlarda Türk diliyle ilgili temel bilgilerin yanı sıra dönemin sosyal, siyasi ve kültürel yapısıyla ilgili de değerli veriler bulunmaktadır. Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk yazıtları çeşitli boyutlarda taşlara, dört coğrafi yöne bakacak şekilde kazınmıştır. Türk dili açısından yazıtlarla ilgili çok değerli ve önemli birçok etimolojik değerlendirme yapıldığı gibi, siyasi ve sosyal değerlendirmelerde de bulunulmuştur. Felsefi bakış açısıyla bu önemli kök kaynaklara yönelerek, Türk dili ve Türk kültürünün felsefi arka planı ile Batı felsefesi arasında karşılaştırmalı değerlendirmeler yapmak düşünce dünyası açısından önemlidir. Felsefenin kökenlerinin mitolojide olduğu göz önüne alınırsa, Türklere ait böylesine belgelerin de felsefi içeriğe sahip olabileceği açıktır. Metafizik, epistemolojik ve politika felsefesi açısından metnin bazı mesajları vardır. Gök Tanrı inancının kağanda somutlaşması, kağanın kut almış bir kişi olarak kendini yeryüzünde ve toplumda en üst statüye konumlandırması ve Türklüğün Tanrı ile olan doğrudan bağı, felsefi bir içeriğe işaret etmektedir. Bu bağlamda bir ilk olduğunu varsaydığımız bu deneme Kül Tigin yazıtının güney yüzünü yorumlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Felsefe, Kağan, Kül Tigin, Tanrı, Türk, Yazıt

PDF

___

ABİD Sebine, “Dede Korkut Destanında Basit Cümlenin Yapısı ve Yapısal Mantıksal Türleri”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C:3/ S:5 (2014), s.36.
ATA Aysu, Orhun Türkçesi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2011.
ATALAY Besim, Divanu Lûgat-İt-Türk Dizini “Endeks”, Türk Tarih Kurumu Basımevi (3. Baskı), Ankara 1991.
BAHADIR Sedat, Büyük Reyhanlı Aşireti ve Bahadırlar, Sonçağ Yayınları (2. Baskı), Ankara 2017.
CEVİZCİ Ahmet, Felsefe Tarihi, Say Yayınları (2. Baskı), İstanbul 2010.
CLAUSON Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford At The Clarendon Press, London 1972.
ERGİN Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Basım ve Yayınevi (8. Baskı), İstanbul 1980.
EYUBOĞLU İsmet Zeki, Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Sosyal Yayınlar (4. Basım), İstanbul 2004.
GÜLENSOY Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları (2. Baskı), Ankara 2011.
ÖGEL Bahaeddin, Türk Kültürünün Gelişme Çağları II, MEB Yayınları, İstanbul 1997.
ÖLMEZ Mehmet, “Eski Uygur ve Çin Kaynakları Işığında Orhon Yazıtlarında Geçen Yer ve Kişi Adları”, 3. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, 2010, s.629-640.
PLATON, Devlet, Çev.: Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz, Remzi Kitabevi, İstanbul 1980.
TEKİN Talat, Orhon Yazıtları, TDK Yayınları, Ankara 1998.
Diğer Kaynaklar
KANBUR Muhittin, Türk Dili, http://muhittin91.blogspot.com.tr/2013/08/degerli-arkadaslar-soz-verdigimiz-gibi.html#, (ET: 14.09.2017).
NİŞANYAN Sevan, Nişanyan Sözlük, http://www.nisanyansozluk.com/?k=t%C3%BCrk&x =0&y= 0, (ET: 14.09.2017).