KAVRAM ALANLARI AÇISINDAN KAZAK TÜRKÇESİNDE ‘TÖRT TÜLİK’ KAPSAMINDA YER ALAN HAYVAN ADLARI

Hayvanların bir kısmı evcilleştirilerek bir kısmı doğadaki yeri ile insan hayatına girmiş ve toplumların dilinde ve kültüründe yerini almıştır. Hayvanlar toplumların ve bireylerin yaşam tarzını ortaya koymaktadır. Savaşçı ve avcı toplum olma özelliğini taşıdıkları için Türklerin hayatında hayvanlar büyük önem arz etmektedir. Bilhassa eskiden göçebe yaşam tarzına hakim olan Kazak Türklerinde hayvanların özellikle at, deve, sığır, koyun, keçi türünden hayvanların ayrı bir yeri bulunmaktadır. Çünkü bu hayvanlar araç olarak kullanılmakla beraber aynı zamanda yiyecek, içecek, giyecek olarak da tüm insanların gereksinimlerini karşılamaktadır. Bahsi geçen bu hayvanlara Kazak Türkçesinde ‘tört tülik’ genel adı verilmektedir. Kazak Türkçesi söz varlığında, tört tülik kapsamında yer alan hayvanların cinsiyetine, yaşına, rengine, fiziksel ve biyolojik özelliklerine göre çeşitli adlar aldıkları fark edilmiştir. Çalışmada bahsi geçen hayvan türleri için Kazak Türkçesinde kullanılan adlar araştırılmış ve tespiti yapılan söz varlığı incelenerek kavram alanlarına göre değerlendirilmiştir. Böylece Kazak Türklerinin doğa ile hayvanları gözlemleme ve Kazak coğrafyasında yaşayan canlıları adlandırmadaki eğilimleri belirlenmiştir. Aynı zamanda tört tülik kapsamında yer alan hayvan adlarının söz varlığı ortaya çıkarılarak Kazak Türkçesinin zenginliği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Hayvan adları, Kazak Türkçesi, tört tülik, kavram alanları, adbilim

PDF

___

Gümüşatam Gürkan, “Kavram Alanları Açısından Kıbrıs Türklerince Hayvanlara Verilen Adlar”, Diyalektolog, S.3, (2011), s.11-32.
Januzakov Telgoja, Kazak Tilinin Sözdigi, Dayk-Press baspası, Almatı 1999.
Kaplankıran Dilek, “Kazak Türkçesinde Hayvan Adlarıyla Oluşturulan Bitki Adlandırmaları Üzerine”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 5(3), (2016a), s.1161-1181.
Kaplankıran Dilek. “Kazak Türkçesinde Organ ve Vücut Bölümlerine İlişkin Adlarla Oluşturulan Bitki Adlandırmaları”, Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (Prof. Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu Armağanı), Volume 11/15 Summer, (2016b), s. 263-300.
Kaplankıran Dilek., Kaplankıran İbrahim. “Kazak Türkçesinde Geçen Kuş Adları ve Onların Sistematiği Üzerine”, Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (Prof. Dr. Tahsin Aktaş Armağanı), Volume 12/5, (2017), s. 217 – 250.
Kenjeahmetulı Seyit, Jeti Kazına, Cilt 1-2, Ana Dili Baspası JŞC., Almatı 2003.
Keykin Jerdem, Kazak Makal Matelderinin Altın Kitabı, Aruwana, Almatı 2014.
Koç Kenan, Bayniyazov Ayabek, Başkapan Vehbi, Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Akçağ Yayınevi, Ankara 2003.
Kosıbayev Miras, “Türklerde Zenginlik ve Bereketin Algısı Tört Tülük’e Teorik Yaklaşım ve Divanu Lugati’t- Türk’ten Örnekler”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/4 Spring 2013, s. 1051-1062
Mataykızı Dilde, Urpagım Sagan Aytam, Ölke Baspası, Almatı 2011.
Mert Osman, “Kazak Türkçesi'nde Hayvan Adlarıyla Kurulan Atasözleri” Kazakistan ve Türkiye'nin Ortak Kültürel Değerleri Uluslararası Sempozyumu, Almatı, 21-23 Mayıs 2007, s. 297-312.
Smagulov Askar, Kazak Esimderi Entsiklopediyalık Anıktamalık, Atamura, Almatı 2013.