ALAŞA HAN – CUCİ HAN

Bu çalışmada Ulıtau bölgesinde gömülü olan “Cuci Han”, “Alaşa Han”ın mezarlarıyla ilgili ülke içinde anlatılan efsanelere dayanılarak Cengiz Hanʼa dair bilgiler verilmiştir. Halk efsaneleri ve târihi kayıtlara dayanılarak “Alaşa Han”ın mezarının (türbesinin) Cengiz Han’ın gömüldüğü kutsal bir yerde olabileceği ihtimali çok yüksektir. Cengiz Han ve oğlu Cuci Han da dahil olmak üzere tarihte birçok handan Alaş ve Alaşa Han olarak bahsedildiği bilinmektedir. Kazak bozkırlarında yaşayan göçebe Kıpçak kabilelerinin her zaman bir millet olmak, bir devlet kurmak ve Kazak Hanlığını oluşturmak düşüncesine ve daha sonraki devlet yönetimlerindeki “Alaş” fikrine işaret etmektedir. Göçebe Kazak kabileleri arasında, iktidarı elinde bulunduran bir “töre kurumu” oluşumundan, devlet seviyesine yükselen yöneticilerin rölünün öneminden bahsedilmiştir. Milli kimliğin uyanışında bu tür târihi mekânların tanıtımı önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Alaşa Han, Cuci Han, Ulıtau, Runik taş, Kıpçak bozkırı, Devlet.

KHAN ALASHA-KHAN JOSHI

The author seeks to emphasize his narrative regarding Genghis Khan, based on the legends spread throughout the country about the Dzhil Khan and Alash Khan who are buried in the Ulytau region. Analyzing legendary and historical records, Alasha Khan suggests that this might be Genghis Khan, a sacred place for visitors. It is noted that the name of Alash Khan is mentioned in the history of several khans. The nomadic Kipchak tribes who lived in the Kazakh steppe at any stage point to the centralization of nationalization, the slogan “Alash” in the name of statehood, the formation of the Kazakh Khanate, and the subsequent idea of “alash” in later state structures. Among the nomadic Kazakh tribes is the creation of the “Tore Institute (white bone)”, which held power in its hands, thereby emphasizing the importance of the role of Genghisides in their promotion to the state level. It is important to emphasize the importance of promoting such historic sites in order to awaken the spirit of the nation.

Keywords:

Alasha Khan, Joshi Khan, Ulytau, Runestone, Kipchak valley, State.,

PDF

___

1. Гумилев Л.Н. Древняя Русь и Великая степь. Санкт-Петербург: «Кристалл», 2002. – 768 с.
2. Мухамед-Халел Сулейманов, Ильяс Сулейманов. С89Проиндоевропейские корни в казахском языке. Краткий философско-лингвистический справочник. – Алматы, 2010. – 100 с.
3. Сейдімбеков А. Күңгір-күңгір күмбездер: Сұлулық туралы сырлар. – Алматы: Жалын, 1981. – 240 б.
4. Нығымет Мыңжани / Таңдамалы мақалалар. Алматы: «Мерей» баспасы, 2017. – 176 б.
5. Ушницкий В.В. Средневековые народы Центральной Азии (вопросы происхождения и этнической ситории тюрко-монгольских племен). – Казань: Изд-ва «Фэн» АН РТ, 2009. – 116 с.
6. Өтеміс қажы. Шыңғыс-наме / Факсимелие, транскрипциясы, мәтіннамалық ескертулер, зерттеу мақалалар В.П.Юдиндікі. Алғысөзін жазған, түсіндірмелері мен көрсеткіштерін жазған М.Қ.Әбусейітова. –Алматы: Дайк-Пресс, 2005. –400 б.
7. Зардыхан Қинаятұлы. Жошы ханның ата тегі төңірегіндегі аңыз бен ақиқат / "Шыңжаң қоғамдық ғылымы" журналы. 2000. № 1. Дереккөзі: https://www.zharar.com/kz/makal/1077-girl.html©www.ZHARAR.com 8. Татары, тюрки – иатрясатели Вселенной (Истормя Великих Империи) / Р.Н.Безертинов,-2-е изд, исправление. – Новосибирск: ЦЭРИС. 2001 – 733 с.
9. Артықбаев Ж. Источник: https://e-history.kz/kz/publications/view/ borte_hanimnin_zhau_kolina_tusui__5664?fbclid=IwAR3gJmQ4j8itRn17c V16h3kdW1dc-RfDErigMKYrDtHCDM_J9Ga7ugnlA1k © e-history.kz
10. Қасқабасов С. Қазақтың халық прозасы. – Алматы: Ғылым, 1984. – 272 б.
11. Улуғбек, Мирзо. Турт улус тарихи. (Б.Ахмадовнинг кириш сузи, изохлари ва тахририда: форс тилидан Б.Ахмадов ва башқ. тарж.) – Т.: Чулпон, 1993 – 352 б.
12. Әбілғазы. Түрік шежіресі. – Алматы: Ана тілі, 2006. – 200 б.
13. Жолдасбайұлы С. Ежелгі және орта ғасырдағы Қазақ елінің тарихы. Жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық./Алматы, С.Жолдасбайұлы «Кітап» баспасы, 2010. – 336 б.
14. Ер Едіге. Қ.Сәтпаевтың алғы сөзімен 1927 жылы басылған. Алматы: Ғылым, 1995. 152 б.
15. https://turkystan.kz/article/50427-alasha-han (15.01.2020)