TÜRKİYE’DE ASKERİ VESAYET SİSTEMİNDEN DEMOKRASİYE GEÇİŞ SÜRECİNDE ÖZAL TECRÜBESİ

Cumhuriyet döneminde ilk olarak 27 Mayıs 1960 darbesi ile siyaset üzerinde vesayet rejiminin kurulması ve Anayasa ile bu vesayetin hukuki bir zemine oturtulması alışkanlığı doğmuştur. Bu darbe kendisinden sonraki 1971 askeri muhtırası ve 1980 askeri darbesine örnek teşkil etmiştir. Söz konusu darbelerden sonra askerler mevcut sistem içindeki konumlarını çok daha güçlü hale getirmek için gerekli önlemleri almıştır. Sivil iktidarı ve ülkeyi kontrol altında tutmaya yönelik bu faaliyetler olağan bir genel seçime kadar artarak devam etmiştir. Turgut Özal, 1983 yılında gerçekleşen genel seçimlerde Türkiye Cumhuriyeti'nin 26. başbakanı seçilmiştir. Özal, gerek Bülent Ulusu Hükümeti'ndeki başbakan yardımcılığı, gerekse 1983-1989 yılları arasında yürüttüğü başbakanlık ve 1989- 1993 yılları arasında yürüttüğü cumhurbaşkanlığı görevlerinde, Türk demokrasi tarihine önemli katkılar sağlamıştır. Özal, çok ihtiyaç duyulan bir dönemde Türk siyasetine yeniden liderliği, uzak görüşlülüğü, sıradanlığı aşma çabasını getiren bir şahsiyet olarak ortaya çıkmıştır. Öyle ki Özal'ın şahsına özgü liderlik vasıfları ve uygulamaları, asker-siyaset ilişkilerinde ve askeri vesayet karşısında takınmış oldu- ğu tavırları kendisinden sonra birçok lidere esin kaynağı olmuştur.

THE ÖZAL EXPERIENCE IN THE COURSE OF THE TRANSITION FROM A SYSTEM OF MILITARY TUTELAGE TO DEMOCRACY

In the republican period, the regular practice of establishing a regime of tutelage on politics and placing this tutelage on a legal basis was born for the first time with the 27 May 1960 coup. This coup set an example for the 1971 military memorandum and the 1980 military coup subsequent to it. After the said coups, the military took the necessary precautions to make its position within the present system much stronger. These activities which were aimed at keeping the civilian government and the country under control continued to increase until a routine general election. Turgut Özal was elected the 26th prime minister of the Republic of Turkey in the general elections that took place in 1983. Özal made important contributions to the history of Turkish democracy in his positions as deputy prime minister under the Bülent Ulusu government, as prime minister between 1983 and 1989 and as president between 1989 and 1993. Özal emerged as a personality that once more brought in to Turkish politics leadership, farsightedness, and the effort to go beyond ordinariness in a period when this was very much needed. In fact, the traits and practices of leadership specific to the person of Özal and the attitudes that he displayed in terms of the relationship between the military and politics and in the face of military tutelage provided inspiration for many leaders after him

PDF

___

Ahmad, F. vd. (1976). Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Akıncı, A. (2013). “Türkiye’de Askeri Vesayetin Tesisi ve Demokratikleşmeye Olan Etkisi”, Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries). Cilt/Volume: 8, Sayı/Number:1.
Akyol, T. (1980). Politikada Şiddet, Töre-Devlet Yayınları. Ankara: TöreDevlet Yayınları.
Alanyalı, M. R. (1989). Özal Dönemi Yazıları. İstanbul: Ufuk Matbaası.
Arcayürek, C. (1985). Cüneyt Arcayürek Açıklıyor-7, Demokrasinin Sonbaharı 1977-1978. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Atar, Y. (2002). Türk Anayasa Hukuku. Konya: Mimoza Yayınları.
Barlas, M. (2000). Turgut Özal’ın Anıları. İstanbul: Birey Yayıncılık.
Birand, M. A. (1984). 12 Eylül Saat 04.00. İstanbul: Karacan Yayınları.
Büber, O. A. ve Söğüt, M. (1993). “Siyaset Merdivenleri ve Özal”. Bütün Yönleriyle Özal ve Dönemi 1983-1993. İstanbul: Tempo Kitapları.
Çalış, Ş. vd. (2001). Türkiye’nin Dış Politika Gündemi. Ankara: Liberte Yayınları.
Çavdar, T. (2000). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950-1995). Ankara: İmge Kitabevi.
Cemal, H. (1989). Özal Hikayesi. Ankara: Bilgi Yayınevi
Cemal, H. (2000). Demokrasi Korkusu. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
Çölaşan, E. (1984). 12 Eylül Özal Ekonomisinin Perde Arkası. İstanbul: Milliyet Yayınları.
Evren, K. (1981). 12 Eylül Öncesi ve Sonrası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Evren, K. (1981). Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren’in 12 Eylül 1980’den Sonra Yaptığı Konuşmalar. Ankara.
Gözler, K. (2000). Türk Anayasa Hukuku. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.
Gözübüyük, Ş. (1998). Anayasa Hukuku Anayasa Metni ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi. Ankara: Turhan Kitabevi.
Heper, M. (1998). “Türkiye’de Devlet, Demokrasi Geleneği ve Silahlı Kuvvetler”. Davut Dursun; Hamza Al (der.), Türkiye’de Yönetim Geleneği. İstanbul: İlke Yayıncılık.
Kalaycıoğlu, E. vd. (2000). Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
Önal, T. (2015). “Askeri Vesayet Sisteminin İlk Halkası: 27 Mayıs Süreci ve Sonrası”. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/1 Winter 2015, p. 511-534, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7683, ANKARA-TURKEY
Özdemir, H. (2002). “1980 ve Sonrası”. Genel Türk Tarihi. 9. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Sarıbay, A. Y. (2001). Türkiye’de Demokrasi ve Politik Partiler. Bursa: Alfa Yayınları.
Soysal, M. (1987). 100 Soruda Anayasanın Anlamı. İstanbul: Gerçek Yayı- nevi.
Tuşalp, E. (1988). Eylül İmparatorluğu. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Yılmaz, E. (2007). Çankaya Savaşları. İstanbul: Birey Yayınları.
Zürcher, E. J. (2006). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınla