İNSAN HAKLARI, MÜLTECİLER VE DEVLET; ELEŞTİREL BİR YAKLAŞIM

İnsanların yüzyıllardır yaşadıkları hak ihlallerinin bir çözümü olarak ortaya çıkan insan hakları kavramı son zamanlarda tartışılan kavramlardan biridir. Günümüzde hak ihlallerinin çok büyük bir kısmı göç, mülteciler ve göçmenler üzerinden ortaya çıkmaktadır. Makalede ilk iki bölümde insan hakları kavramı açıklanıp göç ile alakalı temel sorunlar kısaca ele alınmakta, mülteci ve göçmenlerin yaşadıkları insan hakları ihlallerinin boyutu gösterilmeye çalışılmıştır. Makalenin ana gövdesini ise insan hakları hakkındaki eleştirel bölüm oluşturmaktadır. Eleştiriler salt soyut ve teorik olmasından ziyade göç, mülteciler ve göçmenler gibi somut konular çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu eleştiriler devletlerin rolünün öne çıktığı birbiriyle bağlantılı beş başlıkta ele alınmaktadır. İlk olarak modernitenin insan hakları söylemini nasıl ideolojisine alet ettiği, Batı’nın üstünlüğünü kurmada ve devam ettirmede bu söylemi nasıl kullandığı, apolitik görünen insan hakları rejimlerinin yeni sömürgeci düzenin işleyişinde nasıl rol oynadığı ele alınmaktadır. İkinci olarak bu evrenselci söyleme alternatif olarak kültürel göreliliği tavsiye edenlerin temel çıkmazlarına, onların iddialarına getirilen eleştirilere yer verilmiştir. Üçüncü olarak iktidarın bedenler ve hayatlar üzerindeki rolüne odaklanılmış, insan hakları-ulus devlet ilişkisinin sorunları ele alınmıştır. Dördüncü olarak insan hakları konusunda devletin rolü, egemenlik meselesi ve vatandaşlık üzerinden ele alınmıştır. Son olarak da devletlerin hukukun üstünlüğü kavramını alet ederek uygulama ve kararlarına meşruiyet kazandırma siyasetleri tartışılmıştır. Sonuç olarak insan hakları düşüncesi yüce, büyük bir ideale atıf yapsa da arka planda çıkar hesaplarının ve siyasi oyunların aleti olmaktadır. Bu umutsuz idealizmin en büyük mağdurları ise değişen ve nereye gittiği henüz net olmayan, dünya siyasetinin gerilimleri arasında sıkışan, himayesiz ve hak’sız kalan bu insanlardır.

Anahtar Kelimeler:

insan hakları, mülteciler, kültürel görelilik, insan hakları siyaseti, modernite, hukukun üstünlüğü

HUMAN RIGHTS, REFUGEES AND THE STATE; A CRITICAL APPROACH

The concept of human rights, which emerged as a solution to the rights violations that people have experienced for centuries, is one of the concepts that has been discussed recently. Today, most of the violations of rights occur through immigration, refugees and immigrants. In the first two chapters of the article, the concept of human rights is explained, the main problems related to migration are briefly discussed, and the extent of human rights violations experienced by refugees and immigrants is tried to be shown. The critical chapter on human rights constitutes the main part of the article. Criticisms are handled within the framework of concrete issues such as migration, refugees and immigrants, rather than being purely abstract and theoretical. These criticisms are discussed under five interrelated topics, in which the role of states comes to the fore. First of all, it is addressed how the modernity abuses the discourse of human rights as an ideological discourses, how the West misuses this discourse to establish and maintain its supremacy, and how the seemingly apolitical human rights regimes play a role in the functioning of the neo-colonial order. Secondly, the main dilemmas of those who recommend cultural relativism as an alternative to this universalist discourse and the criticisms brought to their claims are included. Thirdly, the role of power on bodies and lives has been focused and the problems of the human rights-nation-state relationship have been discussed. Fourthly, the role of the state in human rights is discussed through the issue of ‘sovereignty’ and ‘citizenship’. Finally, the policies of states to legitimize their implementation and decisions by using the concept of 'rule of law' are discussed. As a result, although the idea of human rights refers to a great ideal, it becomes a tool of interest calculations and political games in the background. The biggest victims of this hopeless idealism are these people, who are left unprotected and disenfranchised, caught in the tensions of the changing and unstable world politics.

Keywords:

human rights, refugees, cultural relativism, human rights politics, modernity, rule of law,

PDF

___

ABD Adalet Bakanlığı (t.y.). Learn About Hate Crimes. 25.10.2022 tarihinde U.S. Department of Justice: https://www.justice.gov/hatecrimes/learn-about-hate-crimes adresinden alındı.
Agamben, G. (2020). Kutsal İnsan, (Çev. İsmail Türkmen), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Arslan, Z. (2001). Postmodern Söylem ve İnsan Hakları, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56(1) ss. 1-22.
Askew, J. (24.10.2022). Is European politics beginning another lurch to the right? 25.10.2022 tarihinde Euronews: https://www.euronews.com/my-europe/2022/10/24/is-european-politics- beginning-another-lurch-to-the-right adresinden alındı.
Avcu, T. (2020). Avrupa’da Aşırı Sağ’ın Yükselişinin Göç Politikalarına Etkileri: Hollanda Örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (1), ss. 235-247.
Baghramian, M. ve Carter, J.A. (İlkbahar 2022), “Relativism”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (ed. Zalta, E. N.), 25.10.2022 tarihinde https://plato.stanford.edu/archives/spr2022/entries/relativism/ adresinden alındı.
Balcı, A. (2016). “İnsan Hakları Rejimi, Batı ve Yeni-Sömürgecilik: Evrensel İnsan Hakları Ne İşe Yarar?”, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 3 (2), ss. 58-75.
Baudrillard, J. (1995). Kötülüğün Şeffaflığı: Aşırı Fenomenler Üzerine Bir Deneme, (Çev. Emel Abora, Işık Ergüden), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bayraklı & Hafez (2019). Avrupa İslamofobi Raporu 2018 Yayında. 25.10.2022 tarihinde SETA Vakfı: https://www.setav.org/avrupa-islamofobi-raporu-2018-yayinda-eir2018/ adresinden alındı.
Bayraklı, E., Hafez, F. (2020). European Islamophobia Report 2019, 25.10.2022 tarihinde SETA Vakfı: https://www.setav.org/en/european-islamophobia-report-2019-eir2019/ adresinden alındı.
BBC (20.09.2016). Almanya’da iş başvurularında Türk isimli ve başörtülü adaylara ayrımcılık, 18.06.2019 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/37423429 adresinden alındı.
BBC (24.04.2012). Avrupa Müslümanlara ayrımcılık yapıyor, 25.10.2022 tarihinde https://www. bbc.com/turkce/haberler/2012/04/120424_amnesty_muslims adresinden alındı.
Benhabib, Ş. (2016). Ötekilerin Hakları; Yabancılar, Yerliler, Vatandaşlar, (Çev. Bülent Akkıyal), İstanbul: İletişim Yayınları.
Berman, M. (1999). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, (Çev. Ümit Altuğ ve Bülent Peker), İstanbul: İletişim Yayınları.
Brown, W. (2011). Yükselen Duvarlar Zayıflayan Egemenlik, (Çev. Emine Ayhan). İstanbul: Metis Yayıncılık. Childs, P. (2010). Modernizm, (Çev. Vural Yıldırım), Ankara: Sitare Yayınları.
CPS (2017). Hate Crime: What it is and what to do about it. 25.10.2022 tarihinde CPS: https:// www.cps.gov.uk/sites/default/files/documents/publications/hate-crime-leaflet-2016.pdf adresinden alındı.
Deutsche Welle (18.03.2019). Ankara-AB hattındaki mülteci anlaşması nasıl ilerleyecek? 25.10.2022 tarihinde https://p.dw.com/p/3FEHF adresinden alındı.
Encyclopaedia Britannica (07.09.2022). natural law, 25.10.2022 tarihinde https://www.britannica. com/topic/natural-law adresinden alındı.
Euronews (02.08.2019). Over 13,000 unaccompanied young migrants in Spain. 25.10.2022 tarihinde Euronews: https://www.euronews.com/video/2019/08/02/spain-has-over- 13-000-registered-unaccompanied-migrant- children adresinden alındı.
Euronews (14.10.2021). Poland close to approving €350m border wall to stop migrant crossings from Belarus. 25.10.2022 tarihinde https://www.euronews.com/2021/10/13/poland-plans- 350m-border-wall-to-stop-migrant- crossings-from-belarus adresinden alındı.
Euronews (18.10.2021). ‘No one is illegal’: Poles protest migrant pushbacks at Belarus border. 25.10.2022 tarihinde Euronews: https://www.euronews.com/2021/10/18/no-one-is-illegal- poles-protest-migrant-pushbacks- at-belarus-border adresinden alındı.
Euronews (24.06.2022). Melilla migrants: Calls for investigation after over 20 die trying to cross from Morocco. 25.10.2022 tarihinde https://www.euronews.com/2022/06/24/at-least- 130-migrants-cross-into-spanish-enclave- of-melilla-from-morocco adresinden alındı.
FBI (t.y.). Hate crimes. 25.10.2022 tarihinde FBI: https://www.fbi.gov/investigate/civil-rights/ hate-crimes adresinden alındı.
Foucault, M. (2014). Özne ve İktidar, (çev. Işık Ergüden, Osman Akınhay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Foucault, M. (2021). Cinselliğin Tarihi, (Çev. Hülya Uğur Tanrıöver), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gauchet, M. (2013). Yurttaşını Arayan Demokrasi, (Çev. Zeynep Savaşçın), İstanbul: İletişim Yayınları. Heywood, A. (2019). Siyaset Teorisine Giriş, (Çev. Hızır Murat Köse), İstanbul: Küre Yayınları.
Holden, M. ve Macaskill, A. (15.08.2022). UK pushes ahead with Rwanda migrant scheme as small boats keep coming. 25.10.2022 tarihinde Reuters: https://www.reuters.com/world/ uk/uk-pushes-ahead-with-rwanda-migrant- scheme-small-boats-keep-coming-2022-08- adresinden alındı.
Hugges, R.A. (22.08.2022). The Afro-Italians shaking up Italy’s rigid notions of national identity. 25.10.2022 tarihinde https://www.euronews.com/my-europe/2022/08/22/the-afro-italians- shaking-up-italys-rigid-notions-of- national-identity adresinden alındı.
Icelandic Human Rights Center (t.y.). International Legal Personality. 25.10.2022 tarihinde Icelandic Human Rights Center: https://www.humanrights.is/en/human-rights-education- project/human-rights-concepts-ideas-and- fora/human-rights-actors/international-legal- personality adresinden alındı.
Ip, E. C. (2010). The Power of International Legal Personality. UNU Institute on Comparative Regional Integration Studies. s. 5, 25.10.2022 tarihinde UNU-CRIS Working Papers: https:// cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/W-2010-4.pdf adresinden alındı.
Keeley, G. (24.10.2022). Migrants building life in Spain face ‘emotional toll’ after deadly journey, says author Ousman Umar. 25.10.2022 tarihinde Euronews: https://www.euronews.com/ my-europe/2022/10/24/migrants- building-life-in-spain-face-emotional-toll-after-deadly- journ adresinden alındı.
Moyn, S. (2017). Son Ütopya: Tarihte İnsan Hakları, (Çev. Firdevs Ev), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Mutua, M. (2002). Human Rights: A Political and Cultural Critique, Philedelphia: University of Pennsylvania Press.
Oxford Reference. “cultural relativism”, 25.10.2022 tarihinde https://www.oxfordreference.com/ view/10.1093/oi/authority.20110803095652905 adresinden alındı.
PEW Research Center (11.07.2016). Europeans Fear Wave of Refugees Will Mean More Terrorism, Fewer Jobs, 25.10.2022 tarihinde https://www.pewresearch.org/global/2016/07/11/europeans- fear-wave-of-refugees-will- mean-more-terrorism-fewer-jobs/ adresinden alındı.
Pons, C. (11.08.2022). ‘No one can stop them’: African migrants aim for Spain’s Canary Islands. 25.10.2022 tarihinde Reuters: https://www.reuters.com/world/africa/noone- can-stop-them-african-migrants-aim-spains- canary-islands-2022-08- adresinden alındı.
Sarı, C. (08.01.2014). Geri Kabul Anlaşması: Bir Taşeronlaştırma Zinciri. 26.10.2022 tarihinde Ayrıntı Dergi: https://ayrintidergi.com.tr/geri-kabul-anlasmasi-bir-taseronlastirma-zinciri/ adresinden alındı.
Syal, R. ve Dugan. E. (19.10.2022). Unvetted staff working in hotels housing child asylum seekers, report says. 25.10.2022 tarihinde The Guardian: https://www.theguardian.com/ uk-news/2022/oct/19/child-asylum-seekers- hotels-adults-dbs-criminal-record-check adresinden alındı.
Tannenbaum, D. (2019). Siyasi Düşünceler Tarihi, (Çev. Özgüç Orhan). Ankara: Serbest Kitaplar. Touraine, A. (2002). Modernliğin Eleştirisi, (Çev. Hülya Tufan), İstanbul: YKY Yayınları.
TRT Haber (14.08.2016). Tesettür mayo yasağı başörtüsüne sıçradı, 25.10.2022 tarihinde https:// www.trthaber.com/haber/dunya/tesettur-mayo-yasagi-basortusune-sicradi-267889.html adresinden alındı.
UN (2021a-06.01.2021). Human Rights? 25.10.2022 tarihinde https://www.un.org/en/global- issues/human-rights adresinden alındı.
UN (2021b-11.01.2021). Refugees, 25.10.2022 tarihinde https://www.un.org/en/global-issues/ refugees adresinden alındı.
UNHCR (16.03.2016). ‘Refugees’ and ‘Migrants’ – Frequently Asked Questions (FAQs). 25.10.2022 tarihinde https://www.unhcr.org/en-us/news/latest/2016/3/56e95c676/refugees-migrants- frequently-asked-questions- faqs.html adresinden alındı.
UNHCR (16.06.2022). Figures at a Glance. 25.10.2022 tarihinde https://www.unhcr.org/figures- at-a-glance.html adresinden alındı.
World Food Program USA (17.08.2022). Seven of the Largest Refugee Crises Around the World and Their Effects on Hunger. 25.10.2022 tarihinde https://www.wfpusa.org/articles/largest-refugee- crises-around-world-effects- hunger/ adresinden alındı.