Tip 2 Diyabet Hastalarında Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Belirlenmesi ve Diyabet Öz Yeterliliği

Amaç: Bu araştırma Tip 2 Diyabetes Mellitus (Tip 2 DM) tanılı hastaların sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve diyabet öz yeterlilik düzeylerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Araştırma bir devlet hastanesine başvuran 803 Tip 2 DM tanılı hasta ile tanımlayıcı ve kesitsel olarak yapılmıştır. Veriler Sosyodemografik Özellikler ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Veri Toplama Formu ve Diyabet Öz Yeterlik Ölçeği (DÖYÖ) ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler ile Mann-Whitney U ve Kruskal-Wallis H testleri kullanılmıştır. Bulgular: Tip 2 DM hastalarının büyük çoğunluğu kadındır (%60,5), %52,7’sinin Beden Kütle İndeksi (BKİ) 30 kg/m2 ve üzerinde, diyabet eğitimi alma oranı (%19,6) düşüktür. Tip 2 DM hastalarının %61,8’inin aldıkları eğitimlerin üzerinden 2-10 yıl geçmiş ve %33,8’i eğitimler sonuna yaşam tarzında değişiklik yapmamıştır. Tip 2 DM tanılı hastaların DÖYÖ toplam ortalama puanları 68,23±17,02’dir ve diyabet öz yeterlilikleri orta üstü düzeydedir. Hastaların yaş, cinsiyet, eğitim durumu, meslek, DM tanı süresi, BKİ, DM eğitimi alma, düzenli egzersiz yapma, yeterli ve dengeli beslenme ve öğün sıklığı ile DÖYÖ toplam puanları arasında anlamlı bir fark vardır(p<0,05). DM eğitimi sonrasında yaşam tarzında değişiklik yapma durumu ile DÖYÖ toplam puanı, ölçeğin Genel Beslenme ve Tıbbi Tedavi Kontrolü, Özel Beslenme ve Kilo, Fizik Egzersiz ve Kan Şekeri alt boyutlarından alınan puan arasında anlamlı fark bulunmuştur(p<0,05). Sonuç: Tip 2 DM için kadın ve ileri yaş grubu ve eski tanılı hasta olmanın sağlıklı yaşam davranışlarını ve diyabet öz yeterliliğini olumsuz etkilediği görülmektedir. Diyabet ile ilgili eğitimlerin en az bir kere olsa bile hemşirelerden alınması önemlidir. Tip 2 DM hastalarının diyabet öz yeterliliklerini artırmak için tekrarlı ve takip içeren eğitimlerin yapılması ve bu eğitimlerin diyabet hemşireleri tarafından verilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler:

Diabetes mellitus, Öz yeterlik, Sağlık yaşam biçimi, Tip 2 DM

Determination of Healthy Lifestyle Behaviors in Type 2 Diabetes and Diabetes Self-Efficiency

Aim: This study was conducted with Type 2 Diabetes Mellitus (Type 2 DM) determine the healthy lifestyle behaviors and diabetes selfefficacy levels of patients with Type 2 DM. Material and Methods: The research was carried out descriptively and cross-sectionally with 803 patients with Type 2 DM who applied to a state hospital. Data were collected with the Sociodemographic Characteristics and Healthy Lifestyle Behaviors Data Collection Form and the Diabetes Self-Efficacy Scale (DSS). Descriptive statistics and Mann-Whitney U and Kruskal-Wallis H tests were used to evaluate the data. Results: Most Type 2 DM patients are women (60.5%), 52.7% of them have a Body Mass Index (BMI) of 30 kg/m2 and above, and the rate of receiving diabetes education (19.6%) is low. It has been 2-10 years since 61.8% of Type 2 DM patients received the education and 33.8% did not make any changes in their lifestyle after the education. The total mean DSS score of patients diagnosed with Type 2 DM is 68.23±17.02, and their diabetes self-efficacy is above moderate. There was a significant difference between the patients’ age, gender, educational status, occupation, duration of DM diagnosis, BMI, DM education, regular exercise, adequate and balanced diet, and meal frequency and DSS total scores. There was a significant difference between the status of making changes in lifestyle after DM education and the total score of DSS, the scores obtained from the General Nutrition and Medical Treatment Control, Special Nutrition and Weight, Physical Exercise and Blood Sugar sub-dimensions of the scale. Conclusion: For Type 2 DM, it is seen that being a woman, an advanced age group, and a patient with an old diagnosis negatively affects healthy life behaviors and diabetes self-efficacy. It is important to receive education about diabetes from nurses at least once. To increase diabetes self-efficacy of Type 2 DM patients, it may be recommended to conduct repetitive and follow-up trainings and to give these trainings by diabetes nurses

Keywords:

Diabetes mellitus, Healthy lifestyle, Self-efficacy, Type 2 DM,

PDF

___

1. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 10th edn. Brussels, Belgium: 2021. Available at: https://www. diabetesatlas.org 15.05.2023.
2. Gilcharan Singh HK, Chee WSS, Hamdy O, Mechanick JI, Lee VKM, Barua A, Mohd Ali SZ, Hussein Z. Eating self-efficacy changes in individuals with type 2 diabetes following a structured lifestyle intervention based on the transcultural Diabetes Nutrition Algorithm (tDNA): A secondary analysis of a randomized controlled trial. PLoS One. 2020;15(11):e0242487.
3. Parham SC, Kavanagh DJ, Gericke CA, King N, May J, Andrade J. Assessment of motivational cognitions in diabetes self-care: The motivation thought frequency scales for glucose testing, physical activity and healthy eating. Int J Behav Med. 2017;24(3):447-456.
4. American Diabetes Association. 5. Lifestyle Management: Standards of Medical Care in Diabetes-2019. Diabetes Care. 2019;42(1):46-60.
5. Lakerveld J, Palmeira AL, van Duinkerken E, Whitelock V, Peyrot M, Nouwen A. Motivation: Key to a healthy lifestyle in people with diabetes? Current and emerging knowledge and applications. Diabet Med. 2020;37(3):464-472.
6. Ashra NB, Spong R, Carter P, Davies MJ, Dunkley A, Gillies C, Yates T, Davies MJ, Khunti K. A systematic review and meta-analysis assessing the effectiveness of pragmatic lifestyle interventions for the prevention of type 2 diabetes mellitus in routine practice. Diabetes Care. 2014; 37(4):922-933.
7. Sagastume D, Siero I, Mertens E, Cottam J, Colizzi C, Peñalvo JL. The effectiveness of lifestyle interventions on type 2 diabetes and gestational diabetes incidence and cardiometabolic outcomes: A systematic review and meta-analysis of evidence from low- and middle-income countries. EClinicalMedicine. 2022;53:101650.
8. Chen MF, Hung SL, Chen SL. Empowerment program for people with prediabetes: A randomized controlled trial. J Nurs Res. 2017;25(2):99-111.
9. Muz G, Yüce GE, Yıldırım C, Dağdelen M. Obstacles and related factors faced by individuals with type 2 diabetes in managing diabetes. J Educ Res Nurs. 2021;18(4):389-395.
10. Byers D, Garth K, Manley D, Chlebowy D. Facilitators and barriers to type 2 diabetes self-management among rural african American adults. J Health Dispar Res Pract. 2016;9(1):1-11.
11. Brown SA, García AA, Brown A, Becker BJ, Conn VS, Ramírez G, Winter MA, Sumlin L L, Garcia TJ, Cuevas HE. Biobehavioral determinants of glycemic control in type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. Patient Educ Couns. 2016;99(10):1558-1567.
12. Glasgow RE, Toobert DJ, Gillette CD. Psychosocial barriers to diabetes self-management and quality of life. Diabetes Spectrum. 2001;14(1):33-41.
13. Liu G, Li Y, Pan A, Hu Y, Chen S, Qian F, Rimm EB, Manson JE, Stampfer MJ, Giatsidis G, Sun Q. Adherence to a healthy lifestyle in association with microvascular complications among adults with type 2 diabetes. JAMA Netw Open. 2023;6(1):e2252239.
14. Geng T, Zhu K, Lu Q, Wan Z, Chen X, Liu L, Pan A, Liu G. Healthy lifestyle behaviors, mediating biomarkers, and risk of microvascular complications among individuals with type 2 diabetes: A cohort study. PLoS Med. 2023;20(1):e1004135.
15. Bijl JV, Poelgeest-Eeltink AV, Shortridge-Baggett L. The psychometric properties of the diabetes management selfefficacy scale for patients with type 2 diabetes mellitus. J Adv Nurs. 1999;30(2):352-359.
16. Usta Yeşilbalkan Ö. Tip 2 diyabetli hastaların kendi bakımlarındaki öz yeterlilikleri, öz bakım güçleri ve bunların etkileyen faktörlerin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2004;20(2):11-29.
17. Okburan G, Büyükkaragöz AH. Tip 2 Diyabet tedavisinde yaşam tarzı değişikliği-beslenme ve fiziksel aktivite. Beslenme ve Diyet Dergisi. 2018; 46(3):294-302.
18. Kavuran E, Yıldız E. Tip 2 diyabet hastalarının sağlığı geliştirici davranışlarının değerlendirilmesi. Sağlık ve Toplum. 2020;30(2):64-69.
19. Tekin Yanık Y, Erol Ö. Tip 2 diyabetli bireylerin öz-yeterlilik düzeylerinin değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;19(3).
20. Yılmaz FT, Kumsar AK, Çelik S. Tip 2 diyabetli bireylerde kardiyovasküler hastalıklar risk faktörleri bilgi düzeyi ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişki. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2018;15(2):63-70.
21. Türe A, Demirsoy N, Gödek Ö. Tip 2 diyabet mellitus hastalarının yaşadığı kendini izleme ve ilaç engellerinin hba1c düzeylerine etkisi. Eskisehir Medical Journal. 2022;3(1):53-63.
22. Göçer S, Yildirim T. Assessment of sleep quality in patients with type 2 diabetes mellitus: A case-control study. East J Med. 2021;26(2):273-279.
23. Hu C, Lin L, Zhu Y, Zhang Y, Wang S, Zhang J, Qi H, Li M, Zhu Y, Huo Y, Wan Q, Qin Y, Hu R, Shi L, Su Q, Yu X, Yan L, Qin G, Tang X, Chen G, Xu M, Xu Y, Wang T, Zhao Z, Gao Z, Wang G, Shen F, Luo Z, Chen L, Li Q, Ye Z, Zhang Y, Liu C, Wang Y, Yang T, Deng H, Chen L, Zeng T, Li D, Zhao J, Mu Y, Bi Y, Wang W, Ning G, Wu S, Chen Y, Lu J. Association between age at diagnosis of type 2 diabetes and cardiovascular diseases: A nationwide, population-based, cohort study. Front Endocrinol (Lausanne). 2021;12:717069.
24. Kowsar R, Mansouri A. Multi-level analysis reveals the association between diabetes, body mass index, and HbA1c in an Iraqi population. Sci Rep. 2022;12(1):21135.
25. Zhao Q, Laukkanen JA, Li Q, Li G. Body mass index is associated with type 2 diabetes mellitus in Chinese elderly. Clin Interv Aging. 2017;12:745-752.
26. Ganz ML, Wintfeld N, Li Q, Alas V, Langer J, Hammer M. The association of body mass index with the risk of type 2 diabetes: A case-control study nested in an electronic health records system in the United States. Diabetol Metab Syndr. 2014;6(1):50.
27. Gezer C, Ulusan D. (2020). Tip 2 diyabetli bireylerde hastalık bilgi düzeyi, sağlıklı yaşam biçimi ve yaşam kalitesi ilişkili mi? Turk Hij Den Biyol Derg. 2020;77(2):155-166.
28. Baykal A, Kapucu S. Tip 2 diyabetes mellituslu hastaların tedavilerine uyumlarının değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2015;2(2):44-58.
29. D’Souza MS, Karkada SN, Parahoo K, Venkatesaperumal R, Achora S, Cayaban ARR. Self-efficacy and self-care behaviours among adults with type 2 diabetes. Appl Nurs Res. 2017;36:25- 32.
30. Jiang X, Wang J, Lu Y, Jiang H, Li M. Self-efficacy-focused education in persons with diabetes: A systematic review and meta-analysis. Psychol Res Behav Manag. 2019;12:67-79.
31. Arslan S, Kılıç M, Toğan M. Diyabetli hastalara verilen eğitim ve izlemlerin öz-etkililik düzeyi ve sağlık inancına etkisi. Kocaeli Tıp Dergisi. 2021;10(1):171-182.
32. Vermunt PW, Milder IE, Wielaard F, Baan CA, Schelfhout JD, Westert GP, van Oers HA. Implementation of a lifestyle intervention for type 2 diabetes prevention in Dutch primary care: opportunities for intervention delivery. BMC Fam Pract. 2012;13:79.
33. Kong SY, Cho MK. Factors related to self-care in patients with type 2 diabetes. Open Nurs J. 2020;14:64-73. 34. Kara K, Çınar S. Diyabet bakım profili ile metabolik kontrol değişkenleri arasındaki ilişki. Kafkas J Med Sci. 2011;1(2):57- 63.
35. Sampath Kumar A, Maiya AG, Shastry BA, Vaishali K, Ravishankar N, Hazari A, Gundmi S, Jadhav R. Exercise and insulin resistance in type 2 diabetes mellitus: A systematic review and meta-analysis. Ann Phys Rehabil Med. 2019;62(2):98-103.
36. Kanaley JA, Colberg SR, Corcoran MH, Malin SK, Rodriguez NR, Crespo CJ, Zierath JR. Exercise/physical activity in individuals with type 2 diabetes: a consensus statement from the American College of Sports Medicine. Med Sci Sports Exerc. 2022;54(2):353-368.
37. Kulak E, Berber B, Temel H, Kutluay SN, Yıldırım M, Dedeoğlu FN, Save D. Aile hekimliğine başvuran bireylerde tip 2 diyabet risk düzeyinin belirlenmesi. Türk Aile Hek Derg. 2019;23(1):20-30.
38. Naous E, Boulos M, Sleilaty G, Achkar AA, Gannagé-Yared MH. Quality of life and other patient-reported outcomes in adult Lebanese patients with type 2 diabetes during COVID-19 pandemic. J Endocrinol Invest. 2022;45(4):763-772.
39. Allam MM, El-Zawawy HT, Ibrahim Ismail I, Ghazy RM. Cross-cultural reliability of an arabic version of the self-efficacy for managing chronic disease 6-item scale in arab patients with diabetes mellitus. Prim Care Diabetes. 2020;14(4):305-310.
40. Qiu T, Huang J, Wang W. Association between diabetes knowledge and self-efficacy in patients with type 2 diabetes mellitus in china: A cross-sectional study. Int J Endocrinol. 2020:2393150.
41. Feng X, Astell-Burt T. Impact of a type 2 diabetes diagnosis on mental health, quality of life, and social contacts: A longitudinal study. BMJ Open Diabetes Res Care. 2017;5(1):e000198.