Betül YILDIZ, Ayşegül KARACA DEDEOĞLU

370387

HIV İle Yaşayan Bireylerin Sağlık Hizmetlerinden Yararlanırken Ayrımcılık ve Damgalanma Bağlamında Karşılaştıkları Hukuksal Sorunlar

HIV/AIDS ile yaşayan bireyler toplumda çeşitli hak ihlallerine maruz kalmaktadır. Tıp etiği ilkelerinden “adalet” ve “özerkliğe saygı” ilkeleri hastalığın doğası gereği HIV/AIDS ile yaşayan bireyler açısından en çok ihlale uğrayan ilkelerdir. Türk mevzuatına göre HIV/AIDS ile yaşayan bireylerin tedavi ve sağlık hizmetlerine hiçbir ayrımcılığa maruz kalmadan, eşit bir şekilde ve damgalanmadan erişebilmesi hakkı; hekimin HIV/AIDS hastasına karşı tedavi ödevi ve tedaviden çekilme hakkı adalet ilkesi kapsamında incelenmiştir. HIV/AIDS ile yaşayan bireylerin aydınlatılmış onam, zorla tedaviye maruz bırakılmama ve tedaviyi red hakkı, özel hayatının gizliliğinin korunmasını isteme hakkı ise özerkliğe saygı ilkesi kapsamında; bu ilke ile ilişkili olan “hekimin ihbar yükümlülüğü”, “cinsel partnerine/eşine bildirim”, “HIV bulaştırmanın cezalandırılabilmesi” konuları da Türk mevzuatına göre değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler:

tıp etiği, tıp hukuku, hıv, mahremiyet

HIV-Positive People Who Use Health Services Can Have Legal Issues Because of Stigma and Discrimination

While people with HIV benefit from health treatments, they may also experience stigma-based discrimination and other human rights abuses. In terms of medical ethics, actions like compelling people with HIV to take tests and share their information are debated. Other actions include stopping doctors from treating patients who have HIV. Establishing the legal foundation for these activities is crucial for clarifying the rights of people living with HIV. It is also crucial for establishing the parameters for ethical debates on this topic. The legal framework pertaining to the right not to be compelled to medical interventions, the withdrawal of physicians from providing treatment to individuals living with HIV, and the reporting obligation are discussed and examined in this study’s context. The right of individuals living with HIV to access health services without any discrimination while benefiting from health services is also covered.
Keywords:

Medical ethics medical law, HIV, privacy, stigma,

PDF

___

  • 1. Kelly GF. Sexuality Today. 9 ed. New York: McGraw-Hill Companies; 2008.
  • 2. Fernandes PT, Salgado PCB, Noronha ALA, Barbosa FD, Souza EAP, Sander JW, et al. Prejudice towards chronic diseases: Comparison among epilepsy, AIDS and diabetes. Seizure. 2007;16(4):320–3.
  • 3. Bruyn Td. HIV-Related Stigma and Discrimination –The Epidemic Continues. Canadıan HIV/AIDS Policy&Law Review. 2002;7(1):8-13.
  • 4. Adak N. Çağın Vebası AIDS: HIV/AIDS’e İlişkin Damgalama ve Ayrımcılık. Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar. 2010;3(2).
  • 5. T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye HIV/AIDS Kontrol Programı 2019-2024. Ankara2019. Available from: https:// hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/Bulasici-hastaliklar-db/hastaliklar/HIV-ADS/Tani-Tedavi_Rehberi/ HIV_AIDS_Kontrol_Programi.pdf.
  • 6. Parker R, Aggleton P. HIV and AIDS-related stigma and discrimination: a conceptual framework and implications for action. Soc Sci Med. 2003;57(1):13-24.
  • 7. Karan U. Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı: Hukuksal Çerçeve, Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları; 2012.
  • 8. Şahin A. Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda Ekonomik Sosyal ve Kültürel Hakların Niteliği Bağlamında Sağlık Hakkının Kapsamı Üzerine Bir İnceleme. AÜHFD. 2010;59(4).
  • 9. unhchr. The right to the highest attainable standard of health (11/08/2000) 2004 [Available from: http://www. unhchr.ch/tbs/doc.nsf/(symbol)/E.C.12.2000.4.En.
  • 10. Sert G, Narman İ, Erkan O, Emre Ö, Özden E, Tursun N, et al. Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığında Haklar Ekonomik Kültürel Haklar Sözleşmesi’nin 22 No’lu Yorumu 2016. Türkiye Biyoetik Dergisi. 2019;6(2):65-81.
  • 11. Pozitif Yaşam Derneği. Hak İhlalleri Raporları 2005 [Available from: https://pozitifyasam.org/raporlarimiz/.
  • 12. Council on Ethical and Judical Affairs. Ethical İssues İnvolved in the Growing AIDS Crisis. JAMA. 1988;259(9):1360-61.
  • 13. Emanuel EJ. Do Physicians Have an Obligation to Treat Patients with AIDS? NEJM. 1988;318:1686-90.
  • 14. Gillon R. Refusal to treat AIDS and HIV positive patients. BMJ. 1987;294(6583):1332-33.
  • 15. Daniels N. Duty to treat or right to refuse? Hastings Cent Rep. 1991;21(2):36-46.
  • 16. Sert G, Güven T. Hekimin Tedavi Etmeyi Reddetme(me) Hakkı. Hekim Forumu. 2008:52-5.
  • 17. Sert G. Tıp Hukuku ve Etiği Derslerine Giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık; 2020.
  • 18. Türk Tabipleri Birliği. Hekimlik Meslek Etiği Kuralları. 47 Büyük Kongre: Türk Tabipleri Birliği 1998.
  • 19. Atabek EM. Tıbbi Deontoloji Konuları. İstanbul: Yenilik Basımevi; 1983.
  • 20. Ersoy N, Aydın E. Tıbbi Etikte Özerklik ve Özerkliğe Saygı İlkesi. Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi. 1994;2(2):71.
  • 21. Çelik F. Hekimlik Uygulamalarında Aydınlatılmış Onam İhlalleri. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2006;3(2):71-2.
  • 22. Özsunay E. Alman ve Türk Hukuklarında Hekimin Hastayı Aydınlatma Ödevi ve İstisnaları. Türk Hukukunda Hekimin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu. Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler Sempozyumu. Fakülteler Matbaası; 1983. p. 31-59.
  • 23. Günay Y, Elçioğlu Ö, Koç S. Hasta ve Hekim Hakları Açısından Hasta Rızası. T Klin J Med Ethics. 2000;8:46-50.
  • 24. Büken NÖ. AIDS ve Etik: HIV/AIDS Tedavi ve Araştırma Merkezi; 2015 [Available from: http://www.hatam. hacettepe.edu.tr/AIDSTipEtigi160115.pdf.
  • 25. Çokar M, Anıl S, Sert G, Sözen Ş, Kayar HY, Yüksel M. AIDS, İnsan Hakları ve Yasalar. Türkiye’de AIDS Konusundaki Yasal Düzenlemeler ve Öneriler. İstanbul: Pozitif Yaşam Derneği Yayınları; 2005.
  • 26. Türk Tabipleri Birliği Etik Kurulu. Türk Tabipleri Birliği Etik Bildirgeleri. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları; 2020.
  • 27. Bayraktar K. Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluğu. İstanbul: Sermet Matbaası; 1972.
  • 28. Arkaz G. Sağlık Hukukunda Hastanın Tedaviyi Ret Hakkı. İstanbul: İstanbul Medipol Üniversitesi; 2020.
  • 29. Erman B. Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğu. Ankara: Seçkin Yayınları; 2003.
  • 30. Hakeri H. Tıp Hukuku. 4 ed. Ankara: Seçkin Yayıncılık; 2012.
  • 31. Sert G. Tıp Etiği ve Mahremiyet Hakkı. 1 ed. İstanbul: Babil Yayınları; 2008.
  • 32. zührevi hastalık. 2023. Güncel Türkçe Sözlük.
  • 33. Winslade WJ. Confidentiality. In: Reich WT, editor. Encylopedia of Bioethics. 1 ed1995.
  • 34. Erbil N. Hasta haklarını kullanma tutumu ölçeğinin geliştirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 2009;6(1):825-38.
  • 35. T.C. Sağlık Bakanlığı, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 17.10.1985 tarihli ve 5779 sayılı Genelgesi, (17.10.1985).
  • 36. T.C. Sağlık Bakanlığı. T. C. Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Standart Tanı, Sürveyans ve Laboratuvar Rehberi. Ankara2004. Available from: https:// dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/1442,bhastaliktedavipdf.pdf?0.
  • 37. T.C. Sağlık Bakanlığı, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 21.11.1985 tarihli ve 14084 sayılı Genelgesi., (21.11.1985).
  • 38. Gostin LO. National Health Information Privacy. Regulations Under The Health Insurance Probability and Accountability Act. JAMA. 2001;285(23):3015-21.
  • 39. Siegler M. Confidentiality in Medicine -A Decrepit Concept. NEJM. 1982(307):1518-21.
  • 40. Ulusal AIDS Komisyonu. AIDS’in Önlenmesinde İnsan Hakları ve Kamu Özgürlüklerinin Korunması. 1999.
Türkiye Biyoetik Dergisi-Cover
  • ISSN: 2148-5917
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2014
  • Yayıncı: Türkiye Biyoetik Derneği
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

HIV İle Yaşayan Bireylerin Sağlık Hizmetlerinden Yararlanırken Ayrımcılık ve Damgalanma Bağlamında Karşılaştıkları Hukuksal Sorunlar

Betül YILDIZ, Ayşegül KARACA DEDEOĞLU

Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Hakkında Bir Değerlendirme

Nazan SAĞLAMER

COVID-19 Küresel Salgınının Ortodontik Tedavi Gören Ergenlere Etkisi: Hastalık Kavramı Bağlamında Bir Değerlendirme

Funda Gülay KADIOĞLU, Ayça ÜSTDAL GÜNEY, Oruç Yener ÇAM

Cinsel Bütünlüğe Müdahalelere İlişkin Doğal İradenin Önemi

Özge YÜCEL

Çevrim İçi Biyoetik Kursu Hakkında Kısa Bir Değerlendirme

İnci AKALPER, Oya ÖGENLER

Tıp Tarihi ve Etik Doktorasına Yeni Başlayan Üç Öğrencinin Gözünden Diyarbakır Salgın Hastalıklar Kongresi

Fulya AKKAYA, Fadime MANDAL, Yeşim SARAÇ