SÜLEYMÂN-NÂME’DE MİTOLOJİK BİR UNSUR OLARAK DÎVLER

Süleymân-nâme-i Kebir; tarihçi, edebiyatçı ve mutasavvıf kişiliğe sahip olan Firdevsî-i Rûmî’nin XV. yüzyılın sonlarına doğru kaleme almaya başladığı, 81. cildine kadar çeşitli kütüphanelerde nüshaları bulunan eseridir. Süleymân-nâme’de Hz. Süleymân’ın hayatı mitolojik, destansı ve efsanevî unsurlarla karışık olarak detaylı ve kapsamlı bir şekilde ele alınmaktadır. Eser, Hz. Süleymân’ın hayatının Şeh-nâme kahramanlarının hayatları ile birleştirildiği farklı bir kurguya sahiptir. Bu sebeple eser hem Tevrât’tan hem de Şeh-nâme’den önemli izler taşımaktadır. Süleymân-nâme’de, Hz. Süleymân’ın hayatı ekseninde aktarılan ana hikâye içinde tarihten coğrafyaya, mitolojiden antropolojiye, savaş sanatından astronomiye, tıptan astrolojiye, botanikten zoolojiye, hadisten tefsire, siyerden tasavvufa birçok alanla ilgili bilgi, kavram ve varlıklara genişçe yer verilmektedir. Süleymân-nâme’de önemli bir yere sahip olan varlıklardan biri de İran mitolojisinde ve Şeh-nâme’de bahsi sıkça geçen dîvlerdir. Türkçede “dev” olarak kullanılan dîv, klasik edebiyatta ve Süleymân-nâme’de, insana benzeyen ve iri cüsseli olan masal kahramanından daha farklı varlık ve kavramlar için kullanılmaktadır. Süleymân-nâme’ye göre insandan önce yaratılmış bir ırk olan dîvler, bir anda istedikleri yere gidebilen ve oldukça güçlü yapıda olan varlıklardır. Eserin tahkiyevî kurgusunda övülüp yüceltilen kahramanların, karşısında yer alan ve mutlak surette kötülüğü temsil eden dîvler; tasavvufî boyutta nefs-i emmâreyi temsil etmektedir. Bu çalışmada, Süleymân-nâme’ye göre dîvlerin yaratılışı ve özellikleri ile eserde yer alan dîv kahramanlar ve bunların temsil ettiği tasavvufî hususlar incelenmiştir.

DIWS: AS A MYTHOLOGICAL ELEMENT IN SULEYMAN-NAME

Suleyman-name-i Kebir, a work of literature which is up to 81 volumes of copies can be found in various libraries, was tried to be written towards the and of the 15th century by Firdewsi Rumî, who has a historian, literary and mystical personalty. In Suleyman-name, life of the Prophet Suleyman (Solomon), which was blended in with mythological, epic and legendary elements, was discussed in detail and comprehensively. The work has a different fiction in which the life of Propher Suleyman is combined with the lives of the heroes Shah-nameh. For this reason, the work bears important traces from both Torah anf Shah-nameh. In the Suleyman-name, the main story that was shaped around the life of the Prophet Suleyman includes wide information concept and existence which are releated to different fields: from history to geography, from mythology to antropology, from warcraft to astronomy, from medicine to astrology, from botanic to zoology, from hadith to tafseer. One of the important creature that take place in Suleyman-name is “diw” (deamon) whose name is also mentioned in Persian mythology and Shah-name fruquently. İn classical litarature an Suleyman-name, teh diw –his Turkish form is dev- is used to describe a creature which is different existentialy and in concept from humanoid and bulky characters of tales. Acording to Suleyman-name, diws, whose race was created before humanbeings, can in an instant move to a place they want and are stroge creatures. In the narrating fantasy of this work, against the praised and glorified heroes are the Diws that absolutely represent evil, hence correpond to “al-nafs al-ammareh”in Islamic sufism (mystisicm) In the study, according to Suleymanane, the genesis and the features of the Diws, with the Diw characters and the mystic cases they represent were examined.

PDF

___

Babinger, F. (1982). Osmanlı Tarih Yazarları Ve Eserleri. (Çev. C. Üçok). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Biltekin, H. (2018). Şeyhî Dîvânı. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. ISBN: 978-975-17-4078-6 Ana Yayın Numarası: 3608 Kültür Eserleri Dizisi- 596. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/61044,seyhi-divanipdf.pdf?0
Çakın, M. B. (2018). Firdevsî-i Rûmî’nin Süleymân-nâme Adlı Eseri (14 – 15. Ciltler) Metin – İnceleme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. YÖK Ulusal Tez Merkezi, (Tez No: 533222).
Çatıkkaş, M. A. (1983). Türk Firdevsi’si ve Süleymannâme-i Kebir. Türk Dünyası Araştırmaları, sayı 25.
Evşîderî, C. (1386/hş). Dânişnâme-i Mazdisena. Tahran: Merkez.
Fereveşî, B. (1381/hş). Ferheng-i Zebân-ı Pehlevî. Tehrân: Dânişgâh-ı Tehrân.
Gafûrî, R. (1394/hş). Berresî-i Sıfât o Hîşkârîhâ-yı Dîvân Der-Mecme’i Rivâyât-i Firdosînâme. Costârhâ-yı Edebî Mecelle-i İlmî – Pejûhişî, Sayı:19. DOI: 10.22067/jls.v48i3.42042.
Hayderî, H., Kasımpûr M. (2015/1394). Nâsâzgâri-yi Sîmâ-yı Ehremen o Dîvân Der-Şâh-nâme Bâ- Motûn-ı Zerdoştî. Pejûhişhâ-yı Edyânî. Sayı:3/5. s. 9-33. http://adyan.urd.ac.ir/article_11259_5d8f8d35a3792f309ce35c80a3bcd8e1.pdf
İbrâhîmî, Masûme (1392). Berresi-i Seyr-i Tehevvol-i Mefhûmî-i Dîv Der-Târîkh-i İctimâi yo Edebiyâtı Şifâhî. Dufaslnâme-i Ferheng o Edebiyât-ı Amme, Sayı:1/2. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=351670
Karakoyun, Engin (2007). Zaik Divanı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. YÖK Ulusal Tez Merkezi, (Tez No: 211541).
Karaman, F., Karagöz İ., Paçacı İ., Canbulat M., Gelişgen A., Ural İ. (2009). Dini Kavramlar Sözlüğü. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Kâşânî, Kâmilüddin Abdurrezzak (1981). Istılâhâtü’s-Sûfiyye (haz. Muhammed Kemal İbrahim Cafer). Kahire.
Kavruk, H.. Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı. T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü 3147 Kültür Eserleri 430 ISBN 978-975-17-3354-2 http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10655,seyhulislamyahyadivanihasankavrukpdf.pdf?0
Kılınç, A. (2017). Fuzûlî’nin Türkçe Divanı Edisyon Kritik ve Konularına Göre Fuzûlî Divanı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. YÖK Ulusal Tez Merkezi, (Tez No: 465491).
Kurtoğlu, O. (2017). Zâtî Dîvânı (Gazeller Dışındaki Şiirleri). Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Ana Yayın Numarası: 3545/ Kültür Eserleri Dizisi-552ISBN 978-975-17-3978-0 http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56164,zatidivanipdf. pdf?0
Kuşeyrî, Abdülkerim (1991). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyri Risalesi, (haz. Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Küçük, S. (Tarihsiz). Baki Dîvanı, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü 3143 Kültür Eserleri 426 ISBN 978-975-17-3350-4 http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10596,bakidivanisabahattinkucukpdf.pdf?0
Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. ISBN: 978-975-17-3638-3 Ana Yayın Numarası: 3371 Kültür Eserleri Dizisi-511. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0
Mevlayî, Ç., (1387/hş). “Dîv”. Dânişnâme-i Zebân o Edeb-i Fârsî. C. 3. Tahran: Ferhengistân-ı Zebân o Edeb-i Fârsî.
Mihrâbâdî, M. (1396/hş). Metn-i Kâmil-i Şâh-nâme-i Firdevsî. Kitâb-hâne-i Elektronikî-yi Emîn. http://ael.af/wp-content/uploads/2017/06/Shahnameh-ferdawsi-1.pdf.
Onay, A. T. (2013). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. Ankara: Berikan Yayıncılık
Purnâmdâriyân, T. (1384). Rezm o Dâstânhâ-yi Remzî, Tahran
Serâmî, K. (1388/hş). Ez-Reng-i Gol Tâ Renc-i Khâr. Tahran: İlmî yo Ferhengî.
Selmânî, Lisanüddin el-Hatib Muhammed b. Abdullah b. Said (1966). Ravzatü’t-Ta’rîf bi’l-Hubbi’şŞerîf. (nşr. Abdülkadir Ahmed Atâ), Kahire.
Tabâtabâyî, A. (1343). “Dîv o Cevher-i Esâtirî-yi Ân”. Neşriye-i Danişkede-i Edebiyât-ı Tebrîz. Sayı:16. http://perlit.tabrizu.ac.ir/article_2718_3d5b0123730b3609d5ee6be32c2db890.pdf
Toprak, M. (2006). Şeyhülislam Bahayi Divanı Şerhi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. YÖK Ulusal Tez Merkezi, (Tez No: 214883).
Yâhakkî, Cafer (1386). Ferheng-i Esâtir o Dâstânvârehâ Der-Edebiyât-ı Fârsî. Tahran: Ferheng-i Muâsır.
Yazıcı, Tahsin (1998). “Hemedânî, Emîri Kebîr”. TDVİA, C.17, İstanbul, https://islamansiklopedisi.org.tr/hemedani-emir-i-kebir.
Yıldırım, Nimet (2012). İran Mitolojisi. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ