MEHDÎ-İ EHEVÂN-İ SÂLİS’İN ŞİİRİNİN GELİŞME SAFHALARI VE AYIRT EDİCİ YÖNLERİ

Modern İran şiirinin başlıca isimleri arasında yer alan Mehdî-i Ehevân-i Sâlis (1928-1990) hem klasik hem Nîmâi şiirde başarı sağlamış bir şairdir. Horasan bölgesinin gelenekçi edebi mahfilleri içinde şiirle tanışan Sâlis, şairliğinin ilk yıllarında klasik şiirin yeniden canlanması için bir ümit olarak görüldüğü için kendisine “Omîd” mahlası verilmiştir. İlk şiir kitabı Ergenûn’da (1951) klasik biçimlere bağlı kalan şair, sonraki şiirlerinde ise adım adım Şi’r-i Nov’u benimsemiş ve Nîmâ-i Yûşîç’in kurduğu şiir ekolünün ustalarından biri olarak kendini kabul ettirmiştir. Zemistân (1956) adlı şiir kitabında modern İran şiirinde sembolizmin en iyi numunelerini veren Omîd, Âher-i Şâhnâme (1959) ve Ez În Avesta (1965) adlı şiir kitaplarında ise sosyal değişim beklentilerinin beyhudeliği, entelektüellerin ümitsizliği ve kadim İran medeniyetine özlem gibi temalar üzerinde durmuştur. Sonraki yıllardaki şiirleri eskisi kadar beğenilmeyen Mehdî-i Ehevân-i Sâlis, son şiir kitabı Torâ Ey Kohen Bûm û Ber Dûst Dârem (1989) ile yeniden eski tarz şiire dönmüş ve bir kez daha adından söz ettirmiştir. Sâlis’in şiirlerinde ictimai ve siyasi mevzular daima yer bulmakla beraber onun eserleri siyasi mesaj vermenin ötesinde değer taşır. Ümit ve ümitsizliği bir arada ve birbiri ardına dizelerinde aksettirmesi, Sebk-i Horasânî’nin dili ile modern Farsçayı kusursuzca beraber kullanabilmesi ve İran efsanelerine ait unsurları şiirlerine ustalıkla yerleştirmesi; Mehdî-i Ehevân-i Sâlis’in şiirini çok yönlü ve kendine has kılmıştır.

THE CHAHARACTERISTICS AND STAGES OF DEVELOPMENT OF MEHDI AKHAVAN SALES’S POETRY

Being one of the renowned names of modern Iranian poetry, Mehdi Akhavan Sales (1928-1990) is a poet who successfully wrote poems in both classic and Nimaic styles. Getting acquainted with poetry in the traditionalist literary circles of Khorasan, Sales was seen as a beacon of hope for the revival of classical verse and thus he received the nom de plume “Omid” meaning “hope”. In his first poetry collection named Arghanoon (1951), he remained loyal to the classical forms, only to gradually embrace the “New Poetry” in his later works and eventually become one of the leading proponents of the poetry school founded by Nima Yooshij. In his collection named Zemestan (1956) Omid presented the best samples of symbolism in modern Iranian poetry. In his following poetry books, Akhar-e Shahnameh (1959) and Az In Avesta (1965) he further concentrated on issues such as the futility of hopes for social change, the despair of intellectuals and the nostalgia for the ancient Iranian civilization. Later poems of Mehdi Akhavan Sales were not appreciated as much as his earlier works. However, in his last poetry collection, Ay Kohan Boom O Bar Tora Doost Daram (1989) he once more became the center stage of poetry by returning to classical forms. The poetry of Sales was always full of social and political themes but his poems are valuable beyond being vessels of political messages. His juxtaposition of hope with despair, flawless use of the language of Sakh-e Khorasani together with modern Persian and masterful inclusing of Iranian mythology in his verses have made the poetry of Mehdi Akhavan Sales multifaceted and unique.

___

  • Ahmed, E. T. (2015). Akhavān Thālith, Mahdī. Encyclopedia of Islam THREE. (Cilt 1, s. 16-18). Leiden: Brill. 16-18.
  • Ahmedpûr, A. (1387). Zebân ve Karbordhâ-i Bâstângerâyâne Der Eş’âr-i Mehdî-i Ehevân-i Sâlis. Faslnâme-i Tahassusi-i Edebiyat-i Farsi-i Danişgah-i Azad-i İslami-i Meşhed (19), 87-98.
  • Ahmedpûr, A. (1388). M. Omîd (Mehdî-i Ehevân-i Sâlis) Der Mîyâne-hâ-i Ye’s û Omîd. Faslnâme-i Edebiyât-i Fârsî (İlmî-Pijûhişî) 5 (14), 71-90.
  • Dâdver, Î. (2002). La Poésie Symbolique des Années 1950-1960 en Iran. Tumultes (19), 143-157.
  • Ehevân-i Sâlis, M. & Kerîmî-Hekkâk, A. (1997). Patriotism as Oppositional Discourse: a Qasida by Mehdi Akhavan‐ Saless. Iranian Studies 30 (3-4), 243-247.
  • Ehevân-i Sâlis, M. (1363). Ergenûn (2. bs.). Tahran: İntişârât-i Mervârîd.
  • Ehevân-i Sâlis, M. (1365). Ez În Avesta (5. bs.). Tahran: İntişârât-i Mervârîd.
  • Hefîzî, M. (1389). Berresî ve Tehlîl-i Şi’r ve Nesr-i Mehdî-i Ehevân-i Sâlis. Feslnâme-i Tehassusî-i Zebân ve Edebiyât-i Fârsî (3), 99-117.
  • Kerîmî-Hekkâk, A. (1985). Protest and Perish: A History of the Writers’ Association of Iran. Iranian Studies 18 (2-4), 189-229.
  • Kerîmî-Hekkâk, A. (1997). Iran's Literature, 1977-1997. Iranian Studies 30 (3-4), 193-213.
  • Kırlangıç, H. (2001). İranlı Şairin Türkiye’si. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 1 (1), 30-35.
  • Kırlangıç, H. (2002). Musaddık Sonrası İran Şiirinde Yeis. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi. 2 (6): 7-18.
  • Kırlangıç, H. (2014). Meşrutiyetten Cumhuriyete İran Şiiri (Genel Bir Bakış ve Güldeste). Ankara: Hece Yayınları.
  • Mîlânî, A. (2008). The Eminent Persians: The Men and Women Who Made Modern Iran, 1941-1979. New York: Syracuse University Press.
  • Mîrzâyî, M. (1388). Novmîdîhâ-i M. Omîd (Mehdî-i Ehevân-i Sâlis). Hâfız (60), 18-27.
  • Moderrisî, F. & Ahmedvend, G. (1386). Bâztâb-i Bâstângerâyî Der Eş’âr-i Nîmâî-i Ehevân-i Sâlis. Mecelle-i İlmî-Pijûhişî-i Dânişkede-i Edebiyât ve Ulûm-i İnsânî-i Danişgâh-i İsfahân 41 (2), 45-72.
  • Mozâhirî, C., Berâtî, M. & Fûlâdî, G. (1386). Legge-i Ebr-i Âbir-i Nûmîdî: Nigâhî Be Şi’r-i Ehevân Bâ Tikye Ber Te’sîr-i Kûdetâ-i 28 Mordâd 1332. Mecelle-i İlmî-Pijûhişî-i Dânişkede-i Edebiyât ve Ulûm-i İnsânî-i Danişgâh-i İsfahân 41 (2), 251-276.
  • Nâsır, A. (1381). Me’ânî Der Şi’r-i Mehdî-i Ehevân-i Sâlis. Nâme-i Pârsî. 7 (1), 93-114.
  • Nûrî, A. & Kencûrî A. (1390). Ma‘nâ, Zebân ve Tasvîr Der Şi‘r-i Âher-i Şâhnâme Ez Mehdî-i Ehevân-i Sâlis (M. Omîd). Faslnâme-i İlmî-Pijûhişî “Pijûhiş-i Zebân û Edebiyât-i Fârsî” 22, 113-146.
  • Rızvânî, S. (2016). Akhavan-e Saless, Mehdi. Encyclopædia Iranica online edition. iranicaonline.org/articles/akhavan-e-saless [19.11.2018].
  • Sipihrî S. (2015). Sekiz Kitap. Kanar, M. (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • Sorûdî, S. (1969). Akhavan's "The Ending of Shahnameh": A Critique. Iranian Studies 2 (2-3), 80-96.
  • Yâhakkî, M. C. (1378). Cȗybâr-i Lehzehâ: Edebiyât-i Muâsır-i Fârsî Nazm û Nesr. Tahran: Câmî.