CUMHURİYET'İN İLK YILLARINDA YAZILAN TİYATRO ESERLERİNDE ATATÜRK VE ATATÜRKÇÜLÜK

Türk ulusunun düşman işgalinden kurtuluşundan sonra Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte yeni bir çağdaşlaşma hamlesi başlamıştır. O dönemin şartları içinde çağdaş dünya ülkeleri arasında yer alan ve bilim ile teknolojiyi elinde tutan Batı ülkeleridir. Bu gerçekten hareketle yeni Cumhuriyet'in yönü çağdaşlık ve çağdaşlığın temsilcisi olan Batı uygarlığı olmuştur. Çağdaşlaşma, ülkeyi modern hâle getirecek bir yöntem olarak önemli ölçüde bilimsel ve teknolojik alanları kapsamasının yanı sıra kültürel konuları da içermekteydi. Cumhuriyet'in ilanından sonraki süreçte çağdaşlaşmanın kültürel konularda da yerini alması hedeflenmişti. Özellikle sanat aracılığıyla yeni yönetimin halka benimsetilmesi, halkın sanata olan ilgisinin artırılması amacıyla çeşitli kültürel etkinlikler düzenlenmiştir. Bu etkinliklerin başında tiyatro eserlerinin yazılması ve sahnelenmesi yer almıştır. Bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet'in ilanı sonrasında, 1923-1938 yılları arası yazılan tiyatro eserlerinin Atatürkçülük ilkesi açısından incelemesini yapmaktır. Bu makalede Cumhuriyet'in ilanı ile başlayan ve Atatürk'ün hayata gözlerini kapadığı 1938 yılına kadar olan dönemde yazılmış tiyatro eserleri incelenerek bahsi geçen dönemde Aka Gündüz'ün "Mavi Yıldırım", Burhan Cahit'in "Gavur İmam", Galip Naşit'in "Destan", Faruk Nafiz'in "Kahraman" ve "Akın", Halit Fahri'nin "On Yılın Destanı", Yaşar Nabi'nin "Beş Devir", Münir Hayri'nin "Bayönder", Vehbi Cem Aşkun'un "Oğuz Destanı" adlı eserlerinin kaleme alındığı tespit edildi. Çalışmada, bu eserlerin ele aldığı temalar, kahramanlar ve özellikleri açısından Atatürkçü düşünceyi ve Atatürkçülüğü ne ölçüde yansıttıkları, işledikleri değerlendirildi.

AN EXAMINATION OF ATATÜRK AND KEMALISM IN THE WORKS OF THEATER IN THE EARLY YEARS OF THE REPUBLIC

A new move of renovation started with the foundation of the Republic of Turkey after the country was freed from enemy invasion. At that time it was the Western nations who made up the modern world and owned the cutting edge science and technology. Consequently the new Turkish republic looked to the Western civilization which represented "the modern". Renovation involved not only the fields of science and technology which were deemed as the catalysts of modernization but also cultural issues. In the aftermath of the foundation of the republic modernization was directed toward cultural issues. Various cultural activities were organized in order to make the public adopt the new regime through and increase public interest in art. Among these cultural activities production and staging on theaters of new plays are remarkable. The aim in this study is to examine the works of theater produced after the proclamation of the Republic, between 1923-1938 from the point of view of Kemalism. In this paper, those theater works which were produced between 1923 and 1938 (the year when M.Kemal Atatürk passed away) are examined. It was observed that the "Mavi Yıldırım/Blue Lightening" by Aka Gündüz "Gavur İmam/Infidel Imam" by Burhan Cahit, "Destan/Legend" by Galip Naşit, "Kahraman/Hero" and "Akın/Raid" by Faruk Nafiz, "On Yılın Destanı/The Legend of the Decade" by Halit Fahri, "Beş Devir/Five Eras" by Yaşar Nabi, "Bayönder/Mr. Leader" by Münir Hayri, "Oğuz Destanı/Oğuz Legend" by Vehbi Cem Aşkun were produced during the aforementioned period. In this study, the question as to what extend these works of theater reflect Kemalist thinking and Kemalism with respect to their themes, characters and the characteristics is examined.

PDF

___

AND, Metin, Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu, T.?? Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1983.
AND, Metin, 50 Yılın Türk Tiyatrosu, T.?? Bankası Kültür Yayınları, ?stanbul 1973.
A?KUN, Vehbi Cem, Oğuz Destanı, Milli Mecmua Matbaası, ?stanbul 1935. Genelkurmay Ba?kanlığı, Atatürkçülük-Üçüncü Kitap-, Milli Eğitim Basımevi, ?stanbul 1984.
AYBARS, Ergün (2000), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Ercan Kitabevi, ?zmir 2000.
BUTTANRI, Müzeyyen, "Atatürk'ün ?steğiyle Yazılan Bayönder ?simli Tiyatro Eserinde Atatürk Tarafından Yapılan Dil Düzeltmeleri", Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Ekim 2003, C: LXXXVI, S: 622, s.422-430.
CAH?T, Bürhan, Gavur ?mam, Devlet Matbaası, ?stanbul 1933.
ENG?NÜN, ?nci, Yeni Türk Edebiyatı Ara?tırmaları, Dergâh Yayınları, ?stanbul 1991.
FAHR?, Halit, On Yılın Destanı, Ahmet Sait Matbaası, ?stanbul 1933.
FROMM, Eric, Freud Dü?üncesinin Büyüklüğü ve Sınırları, Arıtan Yayınevi, ?stanbul 1991.
GÜNDÜZ, Aka, Mavi Yıldırım, Hakimiyeti Milliye Matbaası, Ankara 1934.
HAYR?, Münir, Bayönder, Güne? Matbaası, ?stanbul 1934.
KANTER, M. Fatih, "Tevfik Fikret ve Ahmet Ha?im"in ?iirlerinde Ütopya", Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume Volume 6/3 Summer 2011, p. 963-972
KAPLAN, Mehmet, Cumhuriyet Dönemi Türk ?iiri, Milli Eğitim Basımevi, ?stanbul 1973.
KAPLAN, Mehmet vd., Atatürk Devri Türk Edebiyatı I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.
KARADAĞ, Nurhan, Halkevleri Tiyatro Çalı?maları (1932-1951), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
KAYGANA, Mehmet, 1923-1940 Arası Konusunu Türk Tarihinden Alan Tiyatrolar. (Yayımlanmamı? Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon 2002.
KAYGANA, Mehmet vd., "?deolojik Bireylerin Yeti?tirilmesinde Tiyatronun Rolü", Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/2 Spring, 2010, s.573-602.
KORKMAZ, Ramazan, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2005.
KÜÇÜK, Salim, "Eski Türk Kültüründe Renk Kavramı", Bilig, sayı:54, 2010, s.185-210.
NAB?, Ya?ar, Be? Devir, Hakimiyeti Milliye Matbaası, Ankara 1933.
NAF?Z, Faruk, Kahraman, Cumhuriyet Kütüphanesi, ?stanbul 1933.
NAF?Z, Faruk, Akın, Devlet Matbaası, ?stanbul 1932.
NA??T, Galip, Destan, Devlet Matbaası, ?stanbul 1933.
NUTKU, Özdemir, Drama Sanatı, Kabalcı Yayınevi, ?stabul 2001.
ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, ?stanbul 1997.
ÖGEL, Bahaeddin (1991), Türk Kültür Tarihine Giri?, Ankara:Kültür Bakanlığı Yayınları.
ÖZÇELEB?, Betül Mutlu, "Cumhuriyet Döneminde Edebî Ele?tiri (1923-1938)", Hece Ele?tiri Özel Sayısı. S. 77-78-79, Ankara 2003, s. 20-34.
SEV?M, Ali vd. yay.haz., Atatürk"ün Söylev ve Demeçleri, AKDTYK Atatürk Ara?tırma Merkezi Yayınları, Ankara 2006.
?ENER, Sevda, "Cumhuriyet Dönemi Tiyatro", Türk Edebiyatı Tarihi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2007.
?ENER, Sevda, Çağda? Türk Tiyatrosunda Ahlak Ekonomi Kültür Sorunları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1971.
?ENGÜL, Abdullah, Konusunu Türk Tarihinden Alan Dramalar-Ba?langıçtan Cumhuriyet"e Kadar. (Yayımlanmamı? Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum 1998.