17. YÜZYIL AZERBAYCAN SAHASINDA YAZILAN HİKAYAT ADLI ESERDEKİ ÜNLÜ UYUMLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Türkçenin ünlü uyumu ile ilgili gelişim sürecini anlatan kaynaklara bakıldığında 17. yüzyıl karanlık bir dönem olarak görülmektedir. Arap harfli alfabenin Türkçenin seslerini ifade etmedeki yetersizliğinden dolayı genellikle yabancı araştırmacıların yazmış olduğu transkripsiyon metinleri üzerinde araştırmalar yapılmıştır. Bu transkripsiyon barındırmalarına rağmen Türkçe'nin tarihi için çok değerli kaynaklardır. Bu çalışmada 17. yüzyıl ünlü uyumları Hik?y?t adlı eser örneği üzerinde incelenerek dönemin özellikleriyle karşılaştırılmıştır. Öncelikle metinde hangi eklerin ünlü uyumunu bozduğu tespit edilmiştir. Uyuma aykırılıkların ne ölçüde olduğu belirtilip bu aykırılıklar sözcük kök ve gövdelerindeki aykırılıklar ve eklerde aykırılıklar olmak üzere ayrı başlıklar altında incelenmiştir.

Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

When the sources examined explaining the development process of vowel harmony in Turkish, 17 century is seen as a dark period. Due to the alphabet in Arabic script has a lack of conveying Turkish language sounds generally researches were carried out on text transcriptions which were written by foreign researchers. Although some of the problems in themselves contain the texts of these transcription is very valuable for the history of Turkish sources. In this study, 17 century vowel harmonies examined on Hik?y?t as a sample and the features of period compared. Firstly; it has been found that which affixes impair vowel harmony in the text. In order to represent the measurement in contradictions of harmony, it has been analysed under different titles such as lexical item root, contradictions in phrase and contradictions in appendix. Apart form that; it has been observed precisely whether there is backness harmony or not, In addition, The most important events of the sevententh century the sound was shown how the text of the lip harmony in Hik?y?t text. It has been established what is measurement in contradictions of harmony. It has been revealed if there is a usage of regular or not in terms of flattening. The sevententh century of middle Ottoman period is evaluated as a transition period. It has been established whether there are features of transition perion precisely or not about wovel harmony in text and also established how appendix is used generally. In addition, with this work written in Azerbaijani field the effects of vowel harmony on Azerbaijani reflecting the additional uses determined and the different language characteristics between Azerbaijani Turkic and Turkey Turkish put forward. This article will contribute to clarify 17th century Turkish on which there is very limited research.

___

AKALIN Mehmet, Tarihi Türk Şiveleri, Ankara, 1998.

BANGUOĞLU Tahsin, Türkçenin Grameri, Ankara, 1974.

BANGUOĞLU Tahsin, Türkçenin Grameri, Ankara, 1974.

CANPOLAT Mustafa ve Zafer ÖNLER, Edviye-i Müfrede (Metin-Sözlük), Ankara, 2007.

ÇAĞATAY Saadet Ş.,Türk Lehçeleri Örnekleri, VIII. Yüzyıldan XVIII. Yüzyıla kadar Yazı Dili, Ankara, 1963.

DEVELİ Hayati, Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumlar, Ankara, 1995.

DUMAN Musa, Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Değişmeleri, Ankara, 1995.

ERCİLASUN Ahmet B., Türk Lehçeleri Grameri, Ankara, 2007.

ERGİN Muharrem Azeri Türkçesi, İstanbul, 1971.

ERGİN Muharrem, Dede Korkut II, İndeks-Gramer, Ankara, 1991.

ERGİN Muharrem, Türk Dilbilgisi, İstanbul, 2005.

GÜLSEVİN Gürer-BOZ Erdoğan, Eski Anadolu Türkçesi, Ankara, 2004.

Komisyon, Türk Lehçeleri Sözlüğü II Dizin, Ankara, 1991.

Komisyon, Türk Lehçeleri Sözlüğü, Ankara, 1991.

ŞAHİN Hatice, Eski Anadolu Türkçesi, Ankara, 2003.

TEKİN Talat, Orhun Türkçesi Grameri, ?stanbul, 2003.

TİMURTAŞ Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl, Gramer- Metin Sözlük, İstanbul, 1994.