FİZYOGRAFİK KARAKTERİSTİKLERE VE ARAZİ KULLANIMINA BAĞLI OLARAK TOPRAK ÖZELLİKLERİNDEKİ DEĞİŞİMİN ARAŞTIRILMASI

Toprak oluşum açısından kendisini oluşturan anakaya kadar birçok çevresel faktörlerle de etkileşim içerisindedir. Bunların başında yükseklik, eğim ve bakı gibi fizyografik karakteristikler gelmektedir. Bu özellikler toprakların bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerini doğrudan ya da dolaylı olarak etkilemektedir. Bu araştırma, fizyografik karakteristiklerin toprağın önemli bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri üzerine etkilerini ortaya koymak amacıyla Erzurum Kuzgun Baraj Gölü çevresinde yürütülmüştür. Araştırma alanının fizyografik karakteristikleri CBS ortamında belirlenmiş ve arazi kullanım durumuna göre 80 adet bozulmuş yüzey toprak örnekleri üzerinde fiziksel ve kimyasal analizler yapılmıştır.  Verilerin değerlendirilmesinde SPSS paket programı kullanılmıştır. Arazinin ortalama yüksekliği 2100-2400 m arasında değişmektedir. Yükseklik grupları ile toprak özellikleri arasında, rakım arttıkça kil içeriği, organik madde içeriği ve agregat stabilitesi oranında azalış; kum, pH, fosfor ve toprak aşınım faktörü (K) değerlerinde ise artışlar meydana gelmiştir. Alan genel olarak dik eğimli bir yapıya sahiptir. Bu eğim grubu mevcut bitki çeşitliliğinde kısıtlamalara neden olduğu gibi toprak aşınım oranını da olumsuz yönde etkilemektedir. Eğimin yüksek olduğu alanlar genelde güney bakılı alanlardır. Bu alanlarda yükselti ve eğimin olumsuz etkileri kombine bir şekilde toprak özelliklerine de yansımıştır. Eğim oranı arttıkça kil oranı, organik madde ve agregat stabilitesinde azalma, kum oranı ve K faktöründe ise artma eğilimi tespit edilmiştir. Güney bakılarda ise kum oranında ve K faktöründe istatistiksel anlamda önemli bir artış tespit edilmiştir. Arazi kullanımına bağlı olarak, organik madde içeriği, K faktörü, agregat stabilitesi, kum, silt ve kil oranlarında farklılıklar, özellikle fizyografik faktörlerinde etkisiyle daha belirleyici olmuştur. Sonuç olarak, fizyografik karakteristikler toprak verimliliğin sağlanmasında da önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle özellikle su üretimi gibi önemli fonksiyonlara sahip havzalarda sürdürülebilir arazi kullanımı için fizyografik faktörlerin olumsuz etkilerinin toprak koruma ve ıslah projeleri ile minimize edilmesi önemlidir. 

INVESTIGATION OF CHANGE IN SOIL PROPERTIES DUE TO PHYSIOGRAPHIC CHARACTERISTICS AND LAND USE

Soil interacts with bedrock and other ecological factors. Some these factors are altitude, slope and aspect. These properties directly or indirectly affect some physical and chemical properties of the soil. This research was carried out around Erzurum Kuzgun Dam Lake in order to reveal the effects of physiographic characteristics on some important physical and chemical properties of soil and land use. Soil samples point (80 units) determined according to the altitude, slope and aspect and land use type using GIS. SPSS software was used to evaluate statistical analyses. The average height of the area varies between 2100-2400 m. When altitude groups and soil characteristics are evaluated; The tendency to decrease in clay content, organic matter content and aggregate stability as altitude increases, whereas; has been identified increasing trend in sand content, pH, phosphorus and soil erosion factor (K). The research area has a steeply sloping structure generally. This slopes groups are caused by constraints on existing plant diversity and negatively affects the rate of soil erosion. In general, the areas facing southern slopes are where the slope is high. In these areas, the negative effects of elevation and slope are also reflected in soil characteristics in a combined way. As the slope ratio increases reduction in clay rate, organic matter and aggregate stability; the increase tendency were determined with sand ratio and K factor. Sand ratio and K factor were found statistically significant increase in southern aspects. Depending on the land use, differences in organic matter content, K factor, aggregate stability, sand, silt and clay ratios were more influential with especially in physiographic factors. As a result, physiographic characteristics also play an important role in ensuring soil fertility. For this reason, it is important to minimize the adverse effects of physiographic factors help with soil conservation and restoration projects for sustainable land use, especially in watershed with has function of water production.

___

  • Altun, L. (1995). Maçka (Trabzon) Orman İşletmesi Orman Üstü Serisinde Araştırma Ormanının Yetişme Ortamı Birimlerinin Ayrılması ve Haritalanması Üzerine Araştırmalar. KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi (Basılmamış), Trabzon, 176s.
  • Brammer, J. M., and Mulvane C.S. (1982). Nitrogen total. Methods of Soil Alysis Part 2. Chemieal And Mierobiological
  • Bryan, R. B. (1968). The development Use and Efficiency of Indices of Soil Erodibility. Geoderma, 2, (1), p 5-25.
  • Bryan, R.B. (1976). Considerations on soil erodibility indices and Sheetwash. Catena 3:99-111.
  • By, R.A. (2004). Principles of GIS, ITC Educational Textbook Series, Netherlands.
  • Çepel, N. (1995). Orman Ekolojisi Der Kitabı. İ.Ü Yayınları. Orman Fakültesi Yayın No: 423
  • Çepel, N. (1996). Toprak İlmi Ders Kitabı. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 1996
  • Çepel, N. (1988). Toprak İlmi. İ.Ü. Yayın No: 3416. Orman Fak. Yayın No: 389. İstanbul.
  • Çepel, N., Dündar, M., Günel, A. (1977). Türkiye’nin Önemli Yetişme Bölgelerinde Saf Sarıçam Ormanlarının Gelişimi ile Bazı Edafik ve Fizyografik Etkenler Arasındaki İlişkiler. TÜBİTAK Yayın No: 354, TÜBTAK Fotoğraf Klişe Laboratuarı ve Ofset Tesisleri, Ankara, 165s.
  • Çepel, N., Zech, W. (1972). Güney Anadoludaki Bazı Pinus Brutia Meşcerelerinin Gelişimi ile Toprak ve Reliyef Özellikleri Arasındaki İlişkiler. İ.Ü. Orman Fakültesi, Yayın No: 1753/191, İstanbul Matbaası, İstanbul, 107s.
Turkish Journal of Forest Science-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2017
  • Yayıncı: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi