Murat ÇEVİK, Raziye Şule GÜMÜŞTAKIM, Celal KUŞ, Pınar BİLGİLİ

Aile Hekimleri Sağlıklarına Ne Kadar Dikkat Ediyor? : Kesitsel Bir Çalışma

Giriş: Sağlıklı yaşam biçimi, bireyin sağlığını etkileyen tüm davranışların kendisi tarafından kontrol edilmesi, günlük aktivitelerini düzenlemede kendi sağlık statüsüne uygun davranışları seçmesi olarak tanımlanmıştır. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları, yeterli ve düzenli egzersiz yapma, dengeli beslenme, sigara kullanmama, sağlık sorumluluğu, stres yönetimi ve hijyenik önlemleri içerir. Sağlıklı olmak her insanın temel hakkı olup, bunun sağlanması ve sürdürülmesinin sağlık personelinin temel amacı olmasının yanında, ilk temas noktası aile hekimlerinin bu konudaki sorumluluğu büyüktür. Bu çalışmanın amacı aile hekimlerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını ve ilişkili etmenleri belirlemektir. Yöntem: Kesitsel ve tanımlayıcı özellikteki çalışmamız Nisan-Haziran 2019 tarihleri arasında web ortamında paylaşılan link üzerinden soruları cevaplandıran 289 aile hekimi ile yürütülmüştür. Katılımcılara 9 soruluk sosyodemografik bilgilerin sorgulandığı anketin yanı sıra 52 maddelik Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği-II (SYBDÖ-II) uygulanmıştır. Verilerin analizinde SPSS versiyon 20.0 istatistik paket programı, istatistiksel analizde Student t Testi,Tek Yönlü Varyans (Anova) Analizi, Mann-Whitney U Testi, Kruskal Wallis Testi ve Spearman Korelasyon Testi kullanılmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılan aile hekimlerinin yaş ortalaması 39,99±9,52 yıl olup %50,9’u erkektir. SYBDÖ-II toplam puan ortalaması 123,39±22,56’dır. En yüksek puan kişiler arası ilişkiler, en düşük puan fiziksel aktivite faktöründe alınmıştır. 45 yaş üstü olan, meslekte 21 yıl ve üzeri çalışan ve sigara kullanıp bırakanların fiziksel aktivite ve beslenme; kadınların sağlık sorumluluğu, beslenme ve kişiler arası ilişkiler; boşanmış/dulların fiziksel aktivite; uzun süre köyde yaşayanların fiziksel aktivite, stres yönetimi ve toplam puan; alkol kullananların fiziksel aktivite ve kullanmayanların manevi gelişim puanları diğerlerine göre anlamlı olarak yüksek bulunmuştur. Sonuç: Topluma sağlıklı yaşam biçimleriyle örnek olması gereken aile hekimlerinin bu konuda daha çok çaba sarf etmesi ve sağlıklı yaşam biçimini hastalardan önce kendi yaşamlarına uyarlamaları gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

sağlıklı yaşam biçimi davranışları, fiziksel aktivite, beslenme, SYBDÖ-II, aile hekimleri

How Much Do Family Physicians Take Care of Their Health? : A Cross-Sectional Study

Objective: A healthy lifestyle is defined as the control of all behaviors that affect the health of the individual, choosing behaviors appropriate to his/her health status in organizing daily activities. Healthy lifestyle behaviors, adequate and regular exercise, balanced diet, not smoking, health responsibility, stress management. Being healthy is the fundamental right of every human being,as well as ensuring and maintaining this is the main purpose of healthcare professionals, family physicians have a great responsibility in this regard. The aim of this study is to determine the healthy lifestyle behaviors of family physicians and related factors. Method: Our cross-sectional and descriptive study was conducted with 289 family physicians who answered the questions by participating via a link shared on the web between April and June 2019. In addition to the questionnaire in which the participants were questioned about 9-question socio-demographic information, the healthy lifestyle behaviors scale-II (HLBS-II). SPSS version 20.0 statistical package program was used in the analysis of the data, Student t test, One-way variance (Anova) analysis, Mann-Whitney U Test, Kruskal Wallis Test and Spearman Correlation Test were used in statistical analysis. Results: The average age of family physicians participating in the study was 39.99±9.52 years and 50.9% of them were male. HLBS-II total score average is 123.39±22.56. The highest score was obtained on interpersonal relationships, the lowest score on physical activity factor. Physical activity and nutrition scores of those who are over the age of 45,who work 21 years or more in the profession and who smoke and quit; women's health responsibility, nutrition and interpersonal scores; physical activity scores of divorced/widows; physical activity, stress management and total scores of those living in the village for a long time; physical activity scores of alcohol users and spiritual development scores of non-users were found to be significantly higher than the others. Conclusion: Family physicians, who should set an example to the society with their healthy lifestyles, should make more effort in this regard and adapt the healthy lifestyle to their own lives before patients.

Keywords:

healthy life style behaviors, physical activity, nutrition, HLBS-II, family physicians,

PDF

___

1. Hayran O, Sur H. Sağlık ve Hastalık Kavramları. Sağlık Hizmetleri El Kitabı. 1.baskı. İstanbul: Yüce yayınları; 1997. p.1-32.
2. Çakırcalı E. Hemşirelikte Temel İlke ve Uygulamalar. İzmir: Ege Üniversitesi Basım evi; 1996. p.25-39.
3. World Health Organization [WHO].The world health report 1998 – Life in the 21st century: a vision for all. https://www.who.int/whr/1998/en/ (Erişim:10 Eyl 2020).
4. Sisk RJ. Caregiver burden and health promotion. International Journal of Nursing Studies, 2000; 37(1), 37-43.
5. Esin N. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeğinin Türkçe’ ye Uyarlanması. Hemşirelik Bülteni, 1999; 12(45):87-95.
6. Stanhope M. Lancester J. Community Health Nursing: Promoting Health of Aggregates Families and İnviduals. 4th ed. St. Lois: Mosby; 1996;269-74.
7. Bottorff JL, Johnson JL, Ratner PA, Hayduk LA. The effects of cognitive-perceptual factors on health promotion behavior maintenance. Nursing Research, 1996; 45(1): 30-36.
8. Çelik GO, Malak AT, Bektaş M, Yılmaz D, Yümer AS, Öztürk Z, Demir E. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışlarını etkileyen etmenlerin incelenmesi. AJCI, 2009; 3(3): 164-169.
9. Bozhüyük A. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Değerlendirilmesi [Uzmanlık tezi]. Adana, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, 2010;1.
10. Öztek Z. Sağlık Kavramı ve Sağlık Hizmetleri. Yeni Türkiye Dergisi 2001; 7(39):204-205
11. Koçoğlu D. Konya kent merkezinde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesinde sağlıkta sosyoekonomik eşitsizlikler [Doktora tezi]. Konya, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2006;31-33.
12. Yalçınkaya M, Özer FG, Karamanoğlu AY. Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2007; 6(6): 409-420.
13. Pasinlioğlu T, Gözüm S. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan sağlık personelinin sağlık davranışları. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 1998; 2(2): 60-68.
14. Hash RB, Munna RK, Vogel RL, Bason JJ. Does physician weight affect perception of health advice? Prev Med 2003; 36:41–44.
15. Bahar Z, Beşer A, Gördes N, Ersin F, Kıssal A. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği II’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2008; 12(1): 1-13.
16. Walker SN, Sechrist KR, Pender NJ. The health-promoting lifestyle profile: development and psychometric characteristics. Nurs Res. 1987 Mar-Apr;36(2):76-81.
17. Walker S, Hill-Polerecky D. Psychometric evaluation of the health-promoting lifestyle profile II. In Proceedings of the 1996 Scientific Session of the American Nurse Association’s Council of Nurse Researchers, Washington D.C. 1996. p.110.
18. Al-Shahri MZ, Al-Almaei SM, Mian MH. Promotion of healthy lifestyle: Knowledge and attitudes of primary care physicians. Patient Educ Couns, 1997; 31: 125-30.
19. Duran Ü, Öğüt S, Asgarpour H, Kunter D. Sağlık Çalışanlarında Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2018; 2(3): 46-55.
20. Yanık A, Noğay NH. Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Fırat Tıp Dergisi, 2017, 22.4: 167-176.
21. Özkan S, Yılmaz E. (2008). Hastanede çalışan hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 3(7): 89-105.
22. Şimşek H, Öztoprak D, İkizoğlu E, Safalı F, Yavuz Ö, Onur Ö, Çiftçi Ş. Tıp fakültesi öğrencilerinde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve ilişkili etmenler. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 2012; 26(3): 151-157.
23. Nacar M, Baykan Z, Cetinkaya F, Arslantas D, Ozer A, Coskun O, Bati H, Karaoglu N, Elmali F, Yilmaze G. Health promoting lifestyle behaviour in medical students: a multicentre study from Turkey. Asian Pac J Cancer Prev. 2014;15(20):8969-8974. doi: 10.7314/apjcp.2014.15.20.8969. PMID: 25374238.
24. Özcan S, Bozhüyük A. Çukurova Üniversitesi sağlık bilimleri öğrencilerinin sağlıklı yaşam davranışları. Cukurova Med J 2016; 41(4):664-674.
25. Vural PI, Bakır N. Meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2015; 6 (1).
26. Aksoy T, Uçar H. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2014; 1(2): 53-67.
27. Kaya F, Ünüvar R, Bıçak A, et al. Öğretim Elemanlarının Sağlığı Geliştirme Davranışları ve Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi. TAF Prev Med Bull 2008; 7(1):59-64.
28. Güler G, Güler N, Kocataş S, Yıldırım F, Akgül N. Bir Üniversitede Çalışan Öğretim Elemanlarının Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları. C.Ü. Hemşirelik Dergisi 2008; 12(3):18-26.
29. Cürcani M, Tan M, Özdelikara A. Hemşirelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2010; 9(5).
30. Ege E, Zincir H, Güneş G, Bilgin N. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan sağlık personelinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz-etkililik-yeterlik düzeylerinin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 2003; 14(2): 83-92.
31. Özyazıcıoğlu N, Kılıç M, Erdem N, Yavuz C, Afacan S. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 2011; 8(2): 277-332.
32. Kostak MA, Kurt S, Süt N, Akarsu Ö, Ergül GD. Hemşirelik ve Sınıf Öğretmenliği Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2014; 13(3).
33. Çakır M, Piyal B, Aycan S. Hekimlerde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesi: tıp fakültesi tabanlı kesitsel bir çalışma. Ankara Medical Journal, 2015; 15(4).
34. Güner İC, Demir F. Ameliyathane hemşirelerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2006; 9(3): 18-25.
35. Choı Huı WH. The health-promoting lifestyles of undergraduate nurses in hong kong. Journal of Professional Nursing. March-April 2002; 18(2): 101-111.