Kışlık Buğdayda Bazı Morfofizyolojik Karakterler ve Tane Verimine Etkileri

Buğdayın tane verimi, vejetasyon dönemindeki gelişme süreçleri ve çeşili morfofizyolojik karakterlerden etkilenmektedir. Erzurum koşullarında, 1993-94 ve 1994-95 ürün yıllarında yürütülen bu araştırmada, 5 kışlık buğday genotipine (Yayla-305, Doğu- 88, SXL/VEE S , BEZ/CAL//BB, Turkey-13) farklı 4 azot dozu (0, 4, 8, 12 kg/da) ve 3 ekim sıklığı (350, 475, 600 tohum/m2) uygulanmıştır. Çalışmada toplam 29 karakter üzerinde durulmuş ve bu karakterler arasında korelasyonlar hesaplanmıştır. Ayrıca, verimle ilgili 10 temel karakterin tane verimi üzerindeki etkileri path katsayısı analizleri ve diyagramlar yardımıyla incelenmiştir. Tane verimindeki varyasyon genel olarak başaktaki tane sayısı ile m2deki başak sayısından kaynaklanmıştır. Bin tane ağırlığının, tane verimine katkısı çok zayıf olmuştur. Metrekaredeki başak sayısının başaktaki tane sayısı ve 1000 tane ağırlığını olumsuz etkilemesi; bitki sıklığı ile başaktaki tane sayısı ve tane ağırlığı arasında dinamik bir ilişkinin olduğunu göstermiştir. Bin tane ağırlığı; tane dolum oranı ve yeşil alan süresinin ortak bir fonksiyonu olmuştur. Sonuçlar, yüksek verim için, birim alandaki tane sayısını artırmaya yönelik çabaların tane ağırlığına göre daha etkili olabileceğini göstermiştir.

Some Morpho-Physiological Characteristics of Winter Wheat and Their Effects on Grain Yield

The grain yield of wheat is influenced by several morpho-physiological characteristics and also by developmental processes in the vegetation period. Five winter wheat genotypes (Yayla-305, Do¤u-88, SXL/VEE S , BEZ/CAL//BB, Turkey-13) were evaluated in respect to N doses (0, 40, 80, 120 kg/ha) and seeding rates (350, 475, 600 seed/m2) under the conditions present in Erzurum in the crop seasons of 1993-94 and 1994-95. A total of 29 characteristics were investigated and all the correlations between these characteristics were calculated. The effects of the 10 main characteristics on grain grain yield were investigated using path coefficient analysis and diagrams. Grain yield variations were mainly due to the number of kernels per spike and the number of spike per m2. Thousand kernel weight had a negligible effect on grain yield. An increase in the number of spike per m2 appeared to be accompanied by fewer kernels per spike and lighter kernels. These results indicate the existence of a dynamic balance in these characters. Thousand kernel weight was a function of grain-filling rate and green area duration. This study shows that future attempts to improve grain yield must focus on increasing the number of kernels per unit area rather than manipulating kernel weight.

PDF

___

1. Fonseca, S., Patterson, F.L., Yield Component Heritabilities and Interrelationships in Winter Wheat (Triticum aestivum L.), Crop Sci. 8, 614-617, 1968.
2. Gebeyehou, G., Knott, D.R., Baker, R.J., Relationships Among Durations of Vegetative and Grain Filling Phases, Yield Components, and Grain Yield in Durum Wheat Cultivars, Crop Sci. 22, 287-290, 1982.
3. Dofing, S.M., Knight, C.W., Alternative Model for Path Analysis of Small Grain Yield, Crop Sci. 32, 487-489, 1992.
4. Garcia, M.L.F., Ramos, J.M., Garcia, M.B., Jimenez, T.M.P., Ontogenetic Aproach to Grain Production in Spring Barley Based on Path Coefficient Analysis, Crop Sci. 31, 1179-1185, 1991.
5. Walton, P.D., Factor Analysis of Yield in Spring Wheat, Crop Sci. 12, 731-733, 1972.
6. Wiegand, C.L., Gebermann, A.H., Guellar, J.A., Development and Yield of Hard Red Winter Wheats Under Semitropical Conditions, Agron. J. 73, 29-37, 1981.
7. Simpson, G.M., Association Between Grain Yield per Plant and Photosynthetic Area Above the şag Leaf Node in Wheat, Can. J. Plant Sci. 48, 253-260, 1968.
8. Spiertz, J.H.J., Hag, B.A., Kupers, L.J.P., Relation Between Green Area Duration and Grain Yield in Some Varieties of Spring Wheat, Neth. J. Agric. Sci. 19, 211-222, 1971.
9. Hsu, P., Walton, P.D., Relationships Between Yield and its Components and Structures Above the şag Leaf Node in Spring Wheat, Crop Sci. 11, 190-193, 1971.
10. Lupton, F.G.H., Oliver, R.H., Ruckenbauer, P., An Analysis of the Factors Determining Yield in Crosses Between Semidwarf and Taller Wheat Varieties, J. Agric. Sci. 82, 483-496, 1974.
11. Austin, R.B., Crop Characteristics and the Potential Yield of Wheat, J.Agric. Sci. Camb. 98, 447-453, 1982.
12. Richards, R.A., Manipulation of Leaf Area and its Effect on Grain Yield in Droughted Wheat, Aust. J. Agric. Res. 34, 23-31, 1983.
13. Genç, İ., Yerli ve Yabancı Ekmeklik ve Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Verim ve Verime Etkili Başlıca Karakterler Üzerinde Araştırmalar, Ç.Ü.Ziraat Fak. Yay. No: 22, A.Ü. Basımevi, Ankara, 1974.
14. Shuting, D., Canopy Apparent Photosynthesis, Respiration and Yield in Wheat, J.Agric. Sci. Camb. 122, 7-12, 1994.
15. Borojevic, S., Genetic Changes in Morpho-physiologic Characters in Relation to Breeding for Increased Wheat Yield: Genetic Improvement in Yield of Wheat, CSSA Special Publication Number 13, Madison, Wisconsin, USA, p 114, 1986.
16. Borojevic, S., Williams, W.A., Genotype X Environment Interactions for Leaf Area Parameters and Yield Components and Their Effects on Wheat Yield, Crop Sci. 22, 1020-1025, 1982.
17. Koç, M., Genç, İ., Çukurova Bölgesi Üç Ekmeklik Buğday Genotipinde Tane Dolumu Sürecindeki Asimilasyon Alanı ile Tane Dolumu ve Verim Arasındaki İlişkiler. Ç.Ü. Ziraat Fak. Dergisi, 3, 46-56, 1988.
18. Karimi, M.M., Siddique, K.H.M., Crop Growth and Relative Growth Rates of Old and Modern Wheat Cultivars, Aust. J. Agric. Res. 42, 13-20, 1991.
19. Siddique, K.H.M., Belford, R.K., Pery, M.V., Tennant, D., Growth, Development and Light Interception of Old and Modern Wheat Cultivars in a Mediterranean Type Environment, Aust. J. Agric. Res. 40, 473-487, 1989.
20. Akkaya, A., Akten, fi., Erzurum Kıraç Koşullarında Farklı Ekim Zamanlarının Kışlık Buğdayın Verim ve Bazı Verim Ögelerine Etkisi, DO⁄A Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 18,161-168, 1989.
21. Akkaya, A., Fosforlu Gübre Miktar ve Uygulama Yöntemlerinin Kışlık Buğdayda Verim ve Bazı Verim Unsurlarına Etkisi, Atatürk Ü. Ziraat Fak. Dergisi, 24, 36-50, 1993.
22. Nass, H.G., Determination of Characters for Yield Selection in Spring Wheat, Can. J. Plant Sci. 53, 755-762, 1973.
23. Black, A.L., Aase, J.K., Yield Component Comparisons Between USA and USSR Winter Wheat Cultivars, Agron. J. 74, 436-441, 1982.
24. Ellen, J., Effects of Plant Density and Nitrogen Fertilization in Winter Wheat: I. Production Pattern and Grain Yield, Neth, J. Agric. Sci. 35, 137-153, 1987.
25. Slafer, G.A., Miralles, D.J., Green Area Duration During the Grain Filling Period of an Argentine Wheat Cultivars as Inşuenced by Sowing Date, Temperature and Sink Strength, J. Agron. and Crop Sci. 168, 191-200, 1992.
26. Anonymous, T.C. Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Raporları, Erzurum, 1996.
27. Kacar, B., Toprak Analizleri: Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri III. A.Ü. Ziraat Fak. Eğitim ve Geliştirme Vakfı Yay. No: 3, Ankara, 705 s, 1995.
28. Topbaş, M.T., Azotlu Gübreler, S.Ü. Yay. No: 36, Ziraat Fak. Yay. No: 7, Konya, 176 s, 1987.
29. Ruegger, A., Winzeler, M., Winzeler, H., The Inşuence of Different Nitrogen Levels and Seeding Rates on the Dry Matter Production on Nitrogen Uptake of Spelt (Triticum spelta L.) and Wheat (Triticum aestivum L.) Under Field Conditions, J. Agron. and Crop Sci. 171, 124-132, 1993.
30. Gebeyehou, G., Knott, D.R., Baker, R.J., Rate and Duration of Grain Filling in Durum Wheat Cultivars, Crop Sci. 22, 337-340, 1982.
31. Fischer, R.A., Wood, J.T., Drought Resistance in Spring Wheat Cultivars: III. Yield Associations With Morpho-pysiological Traits, Aust. J. Agric. Res. 30, 1010-1020, 1979.
32. Keim, D.L., Kronstad, W.E., Drought Response of Winter Wheat Cultivars Grown Under Field Stress Conditions, Crop Sci. 22, 337- 340, 1981.
33. Hay, R.K.M., Walker, A.J., An Introduction to the Physiology of Crop Yield, Logman Scientific and Technical Co.Published in the US, New York, NY 101588, p. 292, 1989.
34. Entz, M.H., Fowler, O.B., Response of Winter Wheat to N and Water: Growth, Water Use, Yield and Grain Protein, Can. J. Plant Sci. 69, 1135-1147, 1989.
35. Frederick, J.R., Camberato, J.J., Water and Nitrogen Effects of Winter Wheat in the Southeastern Coastal Plain: I. Grain Yield and Kernel Traits, Agron. J. 87, 521-526, 1995.
36. Shanahan, J.F., Smith, D.H., Welsh, J.R., An Analysis of Postanthesis Sink Limited Winter Wheat Grain Yields Under Various Environments, Agron. J. 76, 611-615, 1984.
37. Bruckner, P.L., Frohberg, R.C., Rate and Duration of Grain Fill in Spring Wheat, Crop Sci. 27, 451-455, 1987.
38. Puckridge, D.W., Photosynthesis of Wheat Under Field Conditions: Seasonal Trends in Carbondioxide Uptake of Crop Communities, Aust. J. Agric. Res. 22, 1-9, 1971.
39. Yunusa, I.A.M., Sedgley, R.H., Reduced Tillering Spring Wheats for Heavy Textured Soils in a Semiarid Mediterranean Environment, J. Agron. and Crop Sci. 168, 159-168, 1992.