İSRAİL DEVLET OKULLARINDA KULLANILAN ARAPÇA TARİH DERS KİTAPLARINDA TÜRK İMGESİ

Öz: Bu çalışma, İsrail vatandaşı Arap öğrencilere yönelik İsrail devlet okullarında 1970’lerden beri okutulan Arapça ortaokul ve lise tarih ders kitaplarının yansıttığı Türk imgesini incelemektedir. Genel olarak İsrail ders kitaplarında Türk imgesine değinen mevcut çalışmalar İbranice tarih ders kitaplarını incelemekte, Arapça kitaplar üzerinde durmamaktadır. Bu çalışmada Türk tarihiyle ilgili pasajlar içerdiği saptanan 12 Arapça kitabın içerik analizinde olumlu yaklaşım örnekleri ile olumsuzlama öğelerine odaklanıldı ve ortaya Gayrı-Müslimlere Hoşgörü, Türk Yöneticileri, Gerileme Devri ve İttihatçıların Baskıcı Yönetimi ile Arap İsyanı şeklinde dört ana tema çıktı. Türklere olumlu yaklaşım örnekleri, Osmanlı İmparatorluğu’nda gayrı-Müslimlere gösterilen hoşgörüden bahseden pasajlarda ve Osman Bey, Fatih Sultan Mehmet, Kanuni ve Atatürk hakkındaki bölümlerde görüldü. Padişahlar arasından en çok devlete getirdiği yeni düzen ve askeri seferleri nedeniyle Kanuni takdir edilirken Atatürk de Türkiye’yi işgalden kurtaran büyük bir lider olarak betimlenmektedir. II. Abdülhamit’in müstebit idaresi eleştirilmekle beraber devletin içinde bulunduğu zor koşullara atıf ile meşrulaştırılmakta, Sultanın her alanda gerçekleştirdiği reformlar övülmektedir. Yalnız zalim ve kan dökücü bir hükümdar olarak tasvir edilen I. Selim tümüyle negatif bir imgeye sahiptir. Kitapların tavrı gerileme devri ele alınırken olumsuzlaşmakta, özellikle merkezi yönetimin zayıflamasıyla birlikte Arap vilayetleri dâhil tüm taşrada sömürü, asayiş boşluğu ve ekonomik gerilemenin hâkim olduğu belirtilmektedir. En olumsuz Türk imgesi ise İttihat ve Terakki dönemiyle ilgili kısımlarda bulunmaktadır. İttihatçıların Türkler dışındaki halkların haklarını tanımadığı, katı bir Türkleştirme politikası uyguladığı ve bunun da Arapları isyana ittiği anlatılmaktadır. Kitaplarda yer alan görsellerde de daha ziyade gerileme ve dağılma döneminden olumsuz imgeler öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İsrail, Arapça Tarih Ders Kitapları, Tarih Öğretimi, Türk İmgesi, Osmanlı İmparatorluğu

The TURKISH IMAGE in the ARABIC TEXTBOOKS for HISTORY USED in ISRAELI STATE SCHOOLS

Abstract: This study examines the Turkish image presented in the Arabic secondary and high school textbooks for history used since the 1970s in Israeli state schools for Arab citizens. The works in the literature that touch upon the Turkish image in Israeli textbooks generally examine only the books in Hebrew, without considering those in Arabic. Focusing on the positive and negative images of Turks found in the twelve Arabic books dwelling on Turkish history, the content analysis revealed four main themes: Tolerance for Non-Muslims, Turkish Rulers, the Period of Decline, and the Oppressive Rule of the Unionists and the Arab Rebellion. The main passages projecting a positive image of Turks were those about the tolerant treatment of the non-Muslim communities in the Ottoman Empire as well as those on Osman, Mehmed the Conqueror, Suleiman the Magnificent and Atatürk. Abdulhamid II is both criticized for his oppressive rule and praised for his reforms. Only the image of Selim I, portrayed as a cruel and bloodthirsty ruler, is completely negative. The Turkish image in the books deteriorates in chapters dealing with the period of decline, as they point out the harmful effects of the collapse of central authority on the economy and security of the provinces. The most negative Turkish image is found in the passages on the rule of the Young Turks, who the books say carried out a rigid policy of Turkification and pushed the Arabs to rebellion. Images from the period of decline and disintegration also dominate the visual material.

Keywords:

Israel, History Education, Arabic History Textbooks, Turkish Image, Ottoman Empire,

PDF

___

İncelenen Ders Kitapları
Abraham, H. ve ez-Zahir, A. (1974). Et-tarih li’s-sufuf es-sadise [6. sınıflar için tarih]. En-Nasıra: Dar en-Nahda.
Abu Manah, B. (1974). Et-tarih li’s-sufuf es-sabi’a [7. sınıflar için tarih]. En-Nasıra: Dar en-Nahda.
Barguti, S. (1998). Eş-şark el-avsat fi’l-asr el-hadis [Yakınçağda orta doğu], Bölüm 2. Kudüs: Vizaret el-Ma’arif ve’s-Sekafe.
Barguti, S. (2004). Et-tarih li’s-saff es-samin [8. sınıf için tarih], Bölüm 2. Kudüs: Matba’at eş-Şark el-ʻArabiyye.
Barguti, S., Selame, C. ve Kıpti, A. S. (1995). Eş-şark el-avsat fi’l-asr el-hadis [Yakınçağda orta doğu], Bölüm 1. En-Nasıra: Vizarat el-Ma’arif ve’s-Sekafe ve’r-Riyada.
Barguti, S. ve Zu’bi, Y. (2004). Durus fi’t-tarih li’s-saff es-sabi’ [7. sınıf için tarih dersleri]. Kudüs: Vizaret el-Ma’arif ve’s-Sekafe.
Gabn, A. (2010). Fusul fi tarih el-Islam [İslam tarihinden fasıllar]. Kefr Yasif: Dar el-Hakika.
Habayib, A. M. (2010). Fusul fi’t-tarih [Tarihten Fasıllar]. Kefr Yasif: Dar el-İbda.
Heriş, A. (2008). Et-tarih el-hadis li’s-saff es-samin [8. sınıf için yakınçağ tarihi] Haifa: Mektebe Kul-Şey’.
Kıpti, A. S. (2011). Durus fi’t-tarih li’s-saff et-tasi’ [9. Sınıf için tarih dersleri]. Kudüs: el-Matbaa el-Hadise.
Selame, C. (1992). Et-tarih el-hadis li’ş-şa’b el-israili [İsrail Halkının Yakınçağ Tarihi]. Kudüs: el-Matbaa el-Arabiyye el-Hadise.
Selame, C. ve Fahum, Z. (1988). Durus fi’t-tarih li’s-saff es-samin [8. Sınıf İçin Tarih Dersleri], Bölüm 1. Kudüs: Vizaret el-Ma’arif ve’s-Sekafe.
Araştırma Eserleri
Abu-Saad, I. (2007). The portrayal of Arabs in textbooks in the jewish school system in Israel. Arab Studies Quarterly, 29 (1), 21-38.
Aizharkyn, A. K. (2012). Kırgızistan’daki ortaokul, lise tarih ders kitaplarında Türkiye tarihinin okutulması. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 2 (1), 79-83.
Alibašić, A. (2007). Images of the Ottomans in history textbooks in Bosnia and Herzegovina. İslâm Araştırmaları Dergisi, 17, 103-37.
Alpargu, M. (2007). Türkiye ve Azerbaycan tarih ders kitapları üzerine bazı gözlemler. Atatürk Dergisi, 5 (3), 1-13.
Balta, E. ve Demir, S. (2016). Tarih, kimlik ve dış politika: Rusya Federasyonu güncel tarih ders kitaplarında Osmanlı-Türk imajı. Bilig, 76, 1-31.
Bar-Gal, Y. (1994). The image of the ‘Palestinian’ in geography textbooks in Israel. Journal of Geography, 93 (5), 224-32.
Bar-Tal, D. (2001). The Arab image in Hebrew school textbooks. Palestine-Israel Journal, 8 (2), 5-18.
Bar-Tal, D. ve Teichman, Y. (2005). Stereotypes and prejudice in conflict: representations of Arabs in Israeli Jewish Society. New York: Cambridge University Press.
Çelik, H. ve Çelik, M. B. (2015). Devrim sonrası İran ortaokul tarih ders kitaplarında Türklere ilişkin söylemlerin analizi. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 4 (2), 202-24.
Deveci Bozkuş, Y. (2014). Ermeni tarih ders kitaplarında Türk imgesi. Yeni Türkiye, 60, 1-45.
Deveci Bozkuş, Y. (2015). Ermeni tarih ders kitaplarında 1915 olayları. Tesam Akademi Dergisi, 2 (1), 89-105.
Deveci Bozkuş, Y. (2016). Ermeni ders kitaplarında “Türkler”. Ankara: TEPAV.
Erözden, O. (2014). Hırvatistan tarih ders kitaplarında Osmanlı-Türk imajı. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50, 39-54.
İsov, M. (2014). Bulgaristan tarih ders kitaplarında Türk azınlığın yerine ilişkin bazı gözlemler. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 3 (1), 37-51.
Kapar, M. A. (2016). Sovyetler Birliği dönemi ders kitaplarında eskiçağ tarihi ve eski türk tarihi’nin öğretimi. USAD, 5, 239-52.
Kınıklıoğlu, S. (2007). Images and representations of Turks and Turkey in Soviet History textbooks. International Textbook Research, 29 (3), 259 – 71.
Naveh, E. (2008). La imagen de Europa y del mundo árabe-islámico en el currículo escolar y los libros de texto de historia en Israel [İsrail’deki okul müfredatı ve tarih ders kitaplarında Avrupa ve Arap-İslam dünyası imgesi]. Luigi Cajani (Ed.), Conociendo al otro: El islam y Europa en sus manuales de historia. Madrid: Fundación ATMAN.
Peled-Elhanan, N. (2012). Palestine in Israeli school books: ideology and propaganda in education. London: I.B. Tauris.
Pirický, G. (2013). The Ottoman age in Southern Central Europe as represented in secondary school history textbooks in the Czech Republic, Hungary, Poland and Slovakia. Journal of Educational Media, Memory, and Society, 5 (1): 108-29.
Podeh, E. (2000). History and memory in the Israeli educational system: the portrayal of the Arab-Israeli conflict in history textbooks (1948–2000). History & Memory 12 (1), 65-100.
Podeh, E. (2002). The Arab-Israeli conflict in Israeli history textbooks, 1948-2000. Westport, CT: Bergin & Garvey.
Podeh, E. (2010). Univocality within multivocality: the Israeli-Arab-Palestinian conflict as reflected in Israeli history textbooks, 2000–2010. Journal of Educational Media, Memory, and Society, 2 (2), 46-62.
Şimşek, A. ve Maharramova Cengiz, N. (2015). Rusya tarih ders kitaplarında Türk-Osmanlı imgesi. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 4 (2), 225-58.
Tak, İ. ve Yıldız, N. (2014). 1980–1990 yılları arasında Bulgaristan’da ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında okutulan tarih ders kitaplarında Türk ve Osmanlı algısı. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 2 (2), 67-100.
Ural, S. (2014). Makedonya’da 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe tarih ders kitaplarında Osmanlı-Türk algısı. Tarih Okulu Dergisi, 7 (19): 797-826.