19662

Tahiyyat Duası ile İlgili Rivâyetlerin İsnad ve Metin Tahlili

Namaz, bir insanın yaratılış gayesine uygun olarak Yüce Allah’a kulluğunu gösterebileceği, İslâm dininin en önemli ibadetlerinden birisidir. Namaz ibadetinin gerek kılınış şekli olarak gerekse okunacak sure ve dualar açısından birtakım kuralları vardır. Dolayısıyla namazın geçerli olabilmesi için bu kuralların yerine getirilmesi gerekmektedir. Namaz kılarken ellerin kaldırılması uygulamasında olduğu gibi okunacak dualar noktasında da mezheplerin uygulamalarından kaynaklı birtakım farklılıklar bulunabilmektedir. Bu dualardan bir tanesi de Tahiyyat duasıdır. Bu çalışmanın amacı Tahiyyat duasının okunuşuna yönelik mezheplerin farklı uygulamalarına kaynak teşkil eden rivâyetleri tespit etmek, isnad ve metin açısından incelemek ve değerlendirmektir. Çalışmada araştırma yöntemi kullanılmıştır. Buradan hareketle mezheplerin, Tahiyyat duasının okunuşu ile ilgili olarak delil aldığı rivâyetleri tespit edebilmek için dört mezhebin kendi aslî kaynaklarına müracaat edilmiştir. Çalışmanın sınırlarını aşmamak için Mâlikî mezhebinin uygulaması da dikkate alınarak Sahihayn ve el-Muvatta’da yer alan rivâyetlerin tespiti yapılmış ve rivâyetlerin isnadı incelenmiştir. Daha sonra farklı senedlerle gelen rivâyetlerin metin yönünden tahlili yapılmış ve metindeki farklılıklar ortaya konulmuştur. İsnad incelemesi yapılırken cerh-ta‘dîl, tabakât ve ricâl kitaplarından yararlanılmıştır. Ardından rivâyetlerin isnad ve metin yönünden mukayeseli bir değerlendirmesi yapılmıştır. Tahiyyat duasının okunuş şekli ile ilgili mezheplerin görüşlerinin kaynağının Hz. Peygamber’den nakledilen rivâyetler olduğu görülmektedir. Okunuştaki farklılığın sebebi ise konu ile ilgili rivâyetler ve mezheplerin bu rivâyetleri tercih sebepleridir. Bu konu ile ilgili mezheplerin rivâyetler arası tercih sebebine dair yapılan çalışmalar bulunmakla birlikte tespit edebildiğimiz kadarıyla bu çalışmada yapıldığı şekliyle rivâyetlerin isnadına yönelik onu nakleden râvîlerin tamamının durumlarının cerh ve ta‘dil yönünden incelenmesi ile ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Dolayısıyla çalışmanın alana ve bu konu ile ilgili daha önce yapılan diğer çalışmalara katkı sunacağı ve meselenin daha iyi anlaşılması yönünden de faydalı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Namaz, Tahiyyat duası, Teşehhüd, İsnad, Metin.

The Isnad and Text Analysis of the Narrations Related to the at-Tahiyyat Prayer

Prayer is one of the most important worships of the religion of Islam, in which a person can show his servitude to Almighty Allah in accordance with the purpose of his creation. Prayer worship is a form of worship that has some rules both in terms of the way it is performed and the surah and prayers to be read. Therefore, these rules must be fulfilled in order for the prayer to be valid. As in the practice of raising hands while praying, there may be some differences in the prayers to be read due to the practices of the sects. In this context, one of these prayers is Tahiyyat prayer. This study aims to identify the narrations that serve as a source for the diverse practices of Tahiyyat prayer among different sects, and to evaluate these narrations in terms of their isnad (chain of transmission) and text. The research methodology employed in this study involved consulting the original sources of each sect in order to determine the narrations upon which they relied with respect to the recitation of Tahiyyat prayer. To stay within the scope of the study, the narrations in Sahihayn and al-Muwatta were selected and the isnads of these narrations were examined with regard to the practice of the Maliki sect. Then, the narrations with different isnads were analyzed in terms of text and the differences in the text were revealed. The books of jarh tadil, tabaqat, and rijal were consulted during the examination of the isnad. Finally, a comparative evaluation of the narrations was conducted based on both the isnad and text. It is seen that the source of the views of the sects about the way of reading Tahiyyat prayer is the narrations transmitted from the Prophet Muhammad. The reason for the difference in reading is the narrations related to the subject and the reasons for preferring these narrations of the sects. Although there are studies on the reason for the sects' preferences among the narrations on this subject, this study is unique in that it examines the isnad of the narrations and evaluates the states of all the narrators who transmitted it in terms of jarh and tadil. Therefore, it is thought that this study will contribute to the field and other previous studies on this subject and will be useful in terms of better understanding of the issue.

Keywords:

Hadith, Prayer, at-Tahiyyat prayer, Tashahhud, Isnad, Text.,

PDF

___

Ahatlı, E. (2010). Şakīk b. Seleme. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Ahatlı, E. (2013). Yahyâ b. Saîd el-Kattân. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Akyüz, A. (1988). Abdürrezzâk es-San‘ânî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Âşıkkutlu, E. (1999). İbn Ebû Ömer. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Atar, F. (2011). Teşehhüd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Aycan, İ. (2012). Urve b. Zübeyr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Aydın, M. (2022). “Namazda Ellerin Kaldırılmasına Dair Rivâyetlerin İsnad Açısından Değerlendirilmesi”. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2, 1-46 .
Aydınlı, A. (1999). İbn Râhûye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Başaran, S. (1993). Cerîr b. Abdülhamîd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Başaran, S. (1999). İbn Ebû Şeybe, Ebü’l-Hasan. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Birışık, A. (2002). Katâde b. Diâme. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları.
Buhârî, E. A. M. b. İ. (1995). el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dâru’l-Erkâm.
Buhârî, E. A. M. b. İ. (t.y.). et-Târîhu’l-kebîr (C. 1-8). Haydarâbâd: Dârü’l-Maârifi’l-Osmâniyye.
Çakın, K. (2002). Kuteybe b. Saîd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları.
Demirci, S. (2016). Sahih Hadisler Arası Tercih Sebepleri Açısından Teşehhüd Rivâyetleri. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(30), 371-398. doi:10.14395/hititilahiyat.285727
Durmuş, Ü. (2018). Teşehhüdü Mi’râcla İlişkilendiren Rivâyet Üzerine Bir Araştırma. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(1), 377-394. doi:10.18505/cuid.411025
Ebû Yaʿlâ el-Halîlî, Halîl b. Abdullâh b. Aḥmed b. İbrâhîm b. el-Halîl el-Kazvînî. (1409/1988). el-İrşâd fî Maʿrifeti ʿUlemâʾi’l-Ḥadîs̱ (C. 1-3). Riyad: Mektebetu’r-Ruşd.
Efendioğlu, M. (2008a). Saîd b. Cübeyr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Efendioğlu, M. (2008b). Saîd b. Mansûr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Erul, B. (2013). Züheyr b. Muâviye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Güler, Z. (2006). Müsedded b. Müserhed. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Hatiboğlu, İ. (1998). Hişâm ed-Destüvâî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Hatiboğlu, İ. (2010). Şu‘be b. Haccâc. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
İbn Abdülberr en-Nemerî. (1414). el-İstizkâr. Şam-Halep: Dârü Kuteybe - Dârü’l-Vaî.
İbn Ebû Hâtim, E. M. A. b. M. (1271). el-Cerh ve’t-ta‘dîl (C. 1-9). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
İbn Hacer el-Askalânî, E.-F. Ş. A. b. A. (1326). Tehzîbü’t-Tehzîb (C. 1-12). Haydarabad: Matbaatu Meclis-i Dâiretü’l-Maarifi’n-Nizâmiyye.
İbn Hacer el-Askalânî, E.-F. Ş. A. b. A. (1379). Fethu’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî (C. 1-13). Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife.
İbn Hacer el-Askalânî, E.-F. Ş. A. b. A. (1486). Takrîbü’t-Tehzîb. Halep: Dârü’r-Reşîd.
İbn Hibbân, E. H. M. b. H. (1395). es-Sikât (C. 1-9). Beyrut: Dârü’l-Fikr.
İbn Kudâme, M. el-Makdisî. (2015). el-Muğnî (Delilleriyle Hanbeli Fıkhı). (A. Alpaslan Tunçer, çev.). İstanbul: Polen Yayınları.
İbn Sa‘d, E. A. M. b. S. (1968). et-Tabakâtü’l-kübrâ (C. 1-8). Beyrut: Dârü Sâdr.
İbnü’l-Esîr, M. (2008). Câmiu’l-Usûl Tercüme ve Şerh. (K. Sandıkçı ve M. Koçak, çev.) (C. 1-19). İstanbul: Ensar Yayınları.
İclî, E.-H. A. b. A. (1405). Maʿrifetü’s-sikât (C. 1-2). Medine: Mektebetü’d-Dâr.
Kahraman, A. (2011). Tâvûs b. Keysân. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Kallek, C. (2013). Yahyâ b. Âdem. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Kandemir, M. Y. (1994a). Ebû Nuaym, Fazl b. Dükeyn. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Kandemir, M. Y. (1994b). Ebû Avâne el-Vâsıtî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Kandemir, M. Y. (1996). Gunder. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Karacabey, S. (2000). İbnü’l-Mu‘temir. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Kesler, M. F. (2006). Mücâhid b. Cebr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Koçyiğit, T. (1988). Abd b. Humeyd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Köse, S. (1997). Hafs b. Gıyâs. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Mâlik b. Enes, E. A. (1429). el-Muvatta’. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife.
Mizzî, Y. b. A. (1400). Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl (C. 1-35). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
Müslim, E.-H. M. b. el-Haccâc. (1999). el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dârü’l-Erkâm.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. (1396). Ed-Duafâʾ ve’l-metrûkîn. Halep: Dârü’l-Vaî.
Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. (1424). Tesmiyetü’ş-şuyûh. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
Nevevî, E. Z. Y. b. Ş. (1392). el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc (C. 1-18). Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
Özkan, H. (2013). Yahyâ b. Yahyâ el-Minkarî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Özkan, H. (2013). Zührî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Sahnûn, E. S. A. b. S. (t.y.). el-Müdevvenetü’l-kübrâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Saklan, B. (2010). Süleyman b. Tarhân. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Sa‘lebî, E. İ. A. b. M. (2002). El-Keşf ve’l-beyân fî tefsîri’l-Kurʾân (C. 1-10). Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
Serahsî, Ş. (2008). el-Mebsût. ed. Mustafa Cevat Akşit. İstanbul: Gümüşev Yayınları.
Sönmez, M. A. (1994). Ebü’z-Zübeyr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Sönmez, M. A. (1999). İbn Ebû Arûbe. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Şâfiî, M. b. İ. (1405). İhtilâfü’l-hadîs. thk. Âmir Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye.
Şâfiî, M. b. İ. (2003). er-Risâle. (Abdulkadir Şener ve İbrahim Çalışkan, çev.) (3. bs.). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Tahâvî, E. C. A. b. M. (2009). Şerhu Me’âni’l-âsâr (Hadislerle İslâm Fıkhı). (M. Beşir Eryarsoy, çev.). İstanbul: Kitâbî Yayınevi.
Tirmizî, E. Î. M. b. Î. (2008). es-Sünen. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Toksarı, A. (2000). İbnü’l-Müsennâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Tuğ, S. (1994). Ebû Hayseme, Züheyr b. Harb. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Uğur, M. (1991). A‘meş. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Uğur, M. (1992). Bündâr, Muhammed b. Beşşâr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Yardım, A. (1999). İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekir. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Yıldırım, S. ve Demir, S. (2018). Abdülbasit el-Malati ve el-Kavlü’l-Meşhud fi Tercih-i Teşehhüd-i İbn-i Mes’ud Adlı Risalesi (C. 2, ss. 175-192). Uluslararası Geçmişten Günümüze Malatyalı İlim ve Fikir İnsanları Sempozyumu, sunulmuş bildiri, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Yıldız, İ. (2022). Alkame b. Kays. İstanbul: Siyer Yayınları.
Yılmaz, H. (2013). Zâide b. Kudâme. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
Zehebî, E. A. Ş. M. b. A. (1405). Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ (3. bs., C. 1-25). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
Zehebî, E. A. Ş. M. b. A. (1407). Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
Zehebî, E. A. Ş. M. b. A. (1412). er-Ruvâtü’s-sikât el-mütekellem fîhim bimâ lâ yûcibü reddehüm. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
Zehebî, E. A. Ş. M. b. A. (1413). el-Kâşif fi maʿrifeti men lehu rivâyetun fi’l-kütübi’s-sitte (C. 1-2). Cidde: Dârü’l-Kıble.