Sabri Esat Siyavuşgil’in Gözünden Ahmet Mithat

Sabri Esat Siyavuşgil’in 1945-1946 eğitim-öğretim yılının açılış dersi töreninde verdiği “Ahmet Mithat-Mürebbi” başlıklı konferansı bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu konferans metni daha sonra “Üniversite Konferansları 1945-1946” başlığıyla Kenan Matbaası tarafından İstanbul’da basılmıştır. Aynı metin İstanbul Kültür dergisinde “Ahmet Mithat Efendi- Rönesans Adamı I-II” ve “Ahmet Mithat Efendi Bize Neler Öğretti III-IV?” başlığıyla 1 Mart-15 Nisan 1946 tarihleri arasında dört sayı boyunca yayımlanmıştır. Sanatçının İstanbul Üniversitesi’nin açılış dersi olarak verdiği bu konferans ne yazık ki dergi sayfalarında unutulmuştur. Oysa Siyavuşgil’in bu konuşmada Ahmet Mithat Efendi ile ilgili kullandığı “Rönesans Adamı” ifadesi bile edebiyat tarihimiz açısından kendi başına yeteri kadar ilgi çekicidir. Bu çalışmanın amacı, Ahmet Mithat Efendi’yle ilgili yaygın kanının dışında farklı kanılar ortaya koyan sanatçının fikirlerini inceleyerek Siyavuşgil’in bu konudaki yaklaşımını belirlemektir. Siyavuşgil’in Ahmet Mithat hakkındaki düşünceleri, yakın zamana kadar edebiyat tarihimizde kendini belli eden olumsuz yaklaşımdan ciddi biçimde farklılık göstermektedir. Yazar, Ahmet Mithat’ın modern Türk edebiyatının doğuş anında üstlendiği role odaklanarak onu bu çerçevede değerlendirmeye çalışır. Söz konusu değerlendirme elbette yeni bir toplumun oluşturulması çabalarında Ahmet Mithat’ın katkılarını da göz ardı etmez. Bunun yanı sıra Ahmet Mithat’ın karşı karşıya kaldığı yeni medeniyetin faydalı yanlarını bir süzgeçten geçirerek toplumuyla paylaşması da yazarın önemli bulduğu bir yaklaşımdır. Ahmet Mithat’ın bu paylaşımı yaparken kaynaklarını açıklamaktan çekinmemesi, bu kaynaklara atıfta bulunması bakımından dönemin diğer sanatçılarından ayrıldığı vurgular. Ahmet Mithat’ı farklı kılan hususları sıralayan Siyavuşgil, Ahmet Mithat hakkındaki olumsuz yargıların ortaya çıkış nedenlerine değindikten sonra her birini çürütecek düşünceler ileri sürer. Bu bakımdan Siyavuşgil’in yaklaşımını ortaya koyan söz konusu konferans, Ahmet Mithat hakkında erken dönemde ortaya konan ciddi bir inceleme mahiyeti taşımaktadır. Bu yönüyle günümüzde de dikkatle incelenmeyi hak etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Sabri Esat Siyavuşgil, Ahmet Mithat, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat tarihi, Rönesans adamı

Ahmet Mithat Through The Eyes Of Sabri Esat Siyavuşgil

Sabri Esat Siyavuşgil's lecture titled "Ahmet Mithat-Mürebbi" given at the opening lecture ceremony of the 1945-1946 academic year is the subject of this study. The text of this conference was later published in Istanbul by Kenan Printing House under the title of "University Conferences 1945-1946". The same text was published in Istanbul Kültür magazine under the titles of "Ahmet Mithat Efendi- Renaissance Man I-II" and "What Ahmet Mithat Efendi Taught Us III-IV?" for four issues between 1 March and 15 April 1946. This conference, which the artist gave as the opening lecture of Istanbul University, has unfortunately been forgotten in the pages of the journal. However, even the expression "Renaissance Man" used by Siyavuşgil in this speech about Ahmet Mithat Efendi is interesting enough in itself in terms of our literary history. The aim of this study is to determine Siyavuşgil's approach to this issue by examining the ideas of the artist, who put forward different opinions about Ahmet Mithat Efendi. Siyavuşgil's thoughts on Ahmet Mithat differ seriously from the negative approach that has been evident in our literary history until recently. The author tries to evaluate Ahmet Mithat from this perspective by focusing on the role he assumed at the birth of modern Turkish literature. This assessment of course does not ignore Ahmet Mithat's contributions in the efforts of the establishment of a new society.In addition, Ahmet Mithat's sharing the beneficial aspects of the new civilization he faced with his society by filtering it is an approach that the author finds important. It is emphasized that Ahmet Mithat did not hesitate to reveal his sources while sharing this, and that he differed from other artists of the period in terms of referring to these sources. Listing the points that make Ahmet Mithat different, Siyavuşgil put forward ideas to refute each of them after mentioning the reasons for the emergence of negative judgments about Ahmet Mithat. In this respect, the conference, which presents Siyavuşgil's approach, is a serious examination of Ahmet Mithat in the early period. In this respect, it still deserves to be carefully examined.

Keywords:

Sabri Esat Siyavuşgil, Ahmet Mithat, İstanbul University, history of literature, Renaissance man,

PDF

___

ALAN, S. (2021). “hâce-i evvel ve ahir”: Cemil Meriç’in nazarıyla Ahmet Mithat Efendi”, yerel tefekkürden evrensel düşünceye: Cemil Meriç, Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
Arkun, N . (2012). Sabri Esat Siyavuşgil . Psikoloji Çalışmaları , 7(0), 1-3.
Arslan, A. (1995). Darülfünundan üniversiteye. İstanbul: Kitabevi.
Cumhuriyet, Yeni üniversitenin kadrosu, s.5, 1 Ağustos 1933
Cumhuriyet, İrfan hayatımızda bir inkılap: üniversite açıldı. s.1, 1 Ağustos 1933.
Çalmaz, F. (2013) Cumhuriyet’in kurucular kuşağından bir aydın: Sabri Esat Siyavuşgil, basılmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Enginün, İ. (2001) Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı, Dergâh.
Evri̇m, S . (2012). Hocam Prof. Sabri Esat Siyavuşgil ve onun iç dramı. Psikoloji Çalışmaları, 7(0), 6-10.
Meriç, C. (1999). Sosyoloji notları, İletişim.
Necatigil B. (1995). Edebiyatımızda isimler sözlüğü, Varlık.
Necatigil, B. (1968). “Bendeki Sabri Esat”, Varlık Dergisi, s.728.
Saçan, A. (2010). Sabri Esat Siyavuşgil'in Yeni Sabah gazetesinde çıkan 1948-1950 yazıları (inceleme-metin), basılmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
Siyavuşgil, Sabri E. (1974) Yasar Nabi Nayır’a; Suut Kemal Yetkin'e [mektuplar], Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Mektup Özel Sayısı, C: XXX, S: 274, s. 316-330.
Siyavuşgil, Sabri E. (2007). Türk Dünyası ortak edebiyatı, Türk dünyası edebiyatçıları ansiklopedisi, C 7, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, s.619. Songür, Z. (1988). Sabri Esat Siyavuşgil’in tiyatro ile ilgili nesirleri, basılmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
Tanpınar, Ahmet H. (2006). XIX. asır Türk edebiyatı tarihi, YKY.
Tibet, Ahmet İ. Ö.(2018). İstanbul Halkevi Kültür dergisi (1943 – 1946), inceleme dizin, metin. basılmamış yüksek lisans tezi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı.
Topçuoğlu, Elif E. (2013). Sabri Esat Siyavuşgil’in Yeni Sabah Gazetesindeki (1951-1953) yazıları (inceleme - metin), basılmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
Ozansoy, Halit F. , Yedi meşale, Atatürk devri Türk edebiyatı I, hazırlayanlar Mehmet Kaplan, İnci Enginün, Zeynep Kerman, Necat Birinci, Abdullah Uçman, Kültür Bakanlığı, s.525-531. (basım tarihi ve yer bilgisi yok)
Yaşar, N. (1968). Varan beş, Varlık Dergisi, s. 728.
Yivli, O. (1996). Yedi Meşale ortak kitabı ve Yedi Meşaleciler, Türk Dil ve Edebiyat Dergisi, Eylül 1996, C: 1996/II, S: 537, s. 315-320.
Polat, Nazım H. (2004). Meş‘ale, DİA, C.29, s. 360.
Us Hakkı T. (1955). Bir jübilenin intibaları, Vakit, İstanbul:1955.
Yalçın Hüseyin C. (1955). Hüseyin Cahit Yalçın’ın sözleri. Bir Jübile’nin İntibaları: Ahmet Mithat’ı Anıyoruz, (haz. Hakkı Tarık Us), İstanbul: Vakit.
Ebuzziya T.(1989). Ahmet İhsan Tokgöz, İslam Ansiklopedisi, c. 2, s 94-95. İstanbul: TDV.
Tokgöz, Ahmed İ. (1993). Matbuat hatıralarım,: İstanbul: İletişim.
Elektronik Kaynaklar Mazıcı, Nurşen (1995). Öncesi ve sonrasıyla 1933 üniversite reformu, Birikim Dergisi, sayı 76, Ağustos-1995, https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-76-agustos-1995/2274/oncesi-ve-sonrasiyla-1933-universite-reformu/2767, erişim tarihi 10.07.2021.