Çevirmen: Sema LEVENT, Çevirmen: Eradah QAYUMİ

Pend-nâme Attâr-ı Nîşâbûrî’ye Ait Değildir

Klasik vasfı kazanmış başarılı yapıtların özellikleri arasında eserin sağlam bir dil ve üsluba sahip olması, zengin hayallerle örülmesi, özgün olması, farklı edebî tekniklerle kaleme alınması gibi maddeler sayılabilir. Eğer bu eser manzum bir eserse yapıtın okuyucuya zengin çağrışımlarla dolu bir dünya sunması, bünyesinde şairine has mazmunlar ve sanatkârane beyitler barındırması onu başarılı kılan amiller arasında gösterilebilir. Şair ve yazarların eserlerinde kullandıkları özgün dil ve üslupla yakaladıkları başarı onları evrensel ve ölümsüz bir hale getirirken aynı zamanda eserlerine kendi mühürlerini vurmaları manasına gelmektedir. Bir şair veya yazar şahsına ait olan üslubu ne derece şahsileştirir ve sağlamlaştırırsa eserini o derece başarılı ve kalıcı kılmış olacaktır. Uyandırdığı hayallerin zenginliği ve kullandığı sağlam üsluptan sahibinin ismini tahmin ettiren yapıtlar şüphesiz kalıcı olmayı hak eden özgün, başarılı ve evrensel yapıtlardır. Fars dilinde kalmayıp birçok dile tercüme edilerek farklı milletlerin istifadesine sunulan Pend-nâme’nin XIII. yüzyılda yaşayan İranlı şair ve mutasavvıf Feridüddin Attar’a ait olduğu bilgisi dilden dile dolaşarak günümüze kadar gelmiştir. Klasik Osmanlı edebiyatı döneminde tezkire yazarlarının bu eserin Attar’a aidiyeti meselesini tartışmamayı tercih ettikleri, eserin okutularak insanlara faydalı olması amacında birleştikleri görülmektedir. Bu dönemde Pend-nâme’ye yapılan şerhler/ tercümeler ve söz konusu eserin medreselerde ders kitabı olarak okutulması müellifinden ziyade eserin içerdiği öğütlerden insanların faydalanması ve Farsça öğretiminde ondan yararlanılması konusu üzerine odaklanıldığını göstermektedir. İlk kez Türkçeye aktarılarak araştırmacıların istifadesine sunulacak olan aşağıdaki makale Pend-nâme’nin Attar’a aidiyeti meselesine ilmî bir şekilde yaklaşmakta Pend-nâme’nin üslûbunu yapı, dil ve içerik bakımından inceleyerek onu Attâr’a aidiyeti kesin olan diğer eserlerle karşılaştırmaktadır. Araştırmanın sonucunda Pend-nâme’nin Attâr’a ait olmadığı kanaatine varılmıştır. Pend-nâme'nin yapısı, dili ve muhtevası incelenmiş ve varılan sonuçlar Attâr'a aidiyeti kesin olan mesnevilerin yapısı, dili ve muhtevası ile mukayese edilerek Pend-nâme’nin Attâr'a ait olmadığı düşüncesi kanıtlanmıştır. Pend-nâme üslubu, tekniği ve çağrıştırdığı hayaller ile Attâr’ın manzumelerinden farklıdır yani söz konusu eser yukarıda değinildiği yönleriyle Attâr’ın mührünü taşımamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Feridüddin Attar, Pend-nâme, biçim, içerik, dil ve üslup, çeviri.

Pandnameh is not from Attar ē Neyshaburi

One of the many works attributed mistakenly to Attar ē Neyshaburi is Pandnameh; a poem that its attribution to Attar is still doubtful among some literary critics. This article studies the stylistic features of Pandnameh in terms of aspects of structure, language, and content and compares it with the definitive poems of Attar. The results showed that the attribution of Pandnameh to Attar is wrong; because, this work has a significant difference with the speech and thoughts of Attar in his poems from all three of these stylistic aspects. That is, itʼs form and structure, with the form of Attar’s poems, is neither proportional in terms of volume of verses, nor in terms of the way of expressing the contents. From the point of view of poetic language, which has received a considerable degree of differences between Pandnameh and the works of Attar, there are significant discrepancies in terms of the use of vocabulary and linguistic elements along with the syntax and compilation of the word between these two categories. The ideas in this work are also distinguished from the thoughts of the Attar’s poems, both in the teachings of religion and Sufism and in general ethical advices.

Keywords:

Attar ē Neyshaburi, Pandnameh, Structure, Language, Content.,

PDF

___

Attâr-ı Nîşâbûrî, Ferîdüddîn (1394a). Esrâr-nâme, Bâ-Mukaddime ve Tashîh-i Muhammed Rızâ Şefîî Kedkeni, Tahran: Sühan, 7. Baskı.
---------------- (1394 b). İlâhî-nâme, Bâ-Mukaddime ve Tashîh-i Muhammed Rızâ Şefîî Kedkeni, Tahran: Sühan, 7. Baskı.
---------------- (1373). Pend-nâme, Be-Tashih ve Tahşiye-i Sylvester Dosasi, Tahran: Esâtîr, 1. Baskı.
---------------- (1392). Divan, Be-İhtimâm ve Tashîh-i Takî-i Tefzelî, Tahran: Şirket-i İntişârât-ı ‘İlmî ve Ferhengî, 14. Baskı.
--------------- (1395a). Musibet-nâme, Mukaddime ve Tashîh-i Muhammed Rızâ Şefîî Kedkeni, Tahran: Sühan, 7. Baskı.
-------------- (1395b). Mantıkut-tayr, Mukaddime ve Tashîh-i Muhammed Rızâ Şefîî Kedkeni, Tahran: Sühan, 15. Baskı.
Dânişpejuh, Muhammed Takî (1348). Fihrist-i Mikrofilmhâ-yı Kitâbhâne-i Merkezî Dânişgâh-ı Tahran, 3. Cilt, Tahran: Dânişgâh-ı Tahran, İlk Baskı.
------------ (1341). Neşriye-i Nüshahâ-yı Hattî Kitâbhâne-i Merkezî Dânişgâh-ı Tahran, Cilt 9, Tahran: Kitâbhâne-i Merkezî ve Merkez-i İsnâd-ı Dânişgâh-ı Tahran, 1. Baskı.
------------ (1341). Neşriye-i Nüshahâ-yı Hattî Kitâbhâne-i Merkezî Dânişgâh-ı Tahran, Cilt 10, Tahran: Kitâbhâne-i Merkezî ve Merkez-i İsnâd-ı Dânişgâh-ı Tahran, 1. Baskı.
Danişpejuh, Muhammed Takî; Hâkemî, İsmaîl (1341). Neşriye-i Nüshahâ-yı Hattî Kitâbhâne-i Merkezî Dânişgâh-ı Tahran, Cilt 11, Tahran: Kitâbhâne-i Merkezî ve Merkez-i İsnâd-ı Dânişgâh-ı Tahran, 1. Baskı.
Dânişpejuh, Muhammed Takî; Afşar, Irac (1341). Neşriye-i Nüshahâ-yı Hattî Kitâbhâne-i Merkezî Dânişgâh-ı Tahran, Cilt 12, Tahran: Kitâbhâne-i Merkezî ve Merkez-i İsnâd-ı Dânişgâh-ı Tahran, 1. Baskı.
Dirâyetî, Mustafa (1389). Fihristvâre-i Dest-i Nüviştehâ-yı İran (DİNÂ), Cilt 2, s. 641-642.
Ensârî, Abdullah bin Muhammed (1372). Mecmu‘a-i Resâil-i Fârisî, 2.cilt, Be-Tashih-i Muhammed Server Mevlâyî, Tahran: Tus. 1. Baskı.
Enverî, Hasan; Ahmedî, Hasan, (1390). Destûr-ı Zebân-ı Fârisî, 2. Cilt, 4. Baskı, Tahran: Fatemi, 1. Baskı.
Eşrefzâde, Rıza (1387). Kudret Sitîzî-i Ârifâne-i Attâr-ı Nîşâbûrî, Edebiyât-ı Fârisî (Dânişgâh-ı Âzâd-ı Meşhed), 5. Yıl, sayı 18, s. 26-43.
Fetureçi, Minû, (1382). Bâverhâ-yı Merdüm Der-Pend-nâme-i Attâr, Ferheng-i Merdüm, Yıl 6, Sayı 6 ve 7, s.1-102.
---------- (1388). Serâyende-i Pend-nâme Kìst?, Fasılnâme-i Tahassusî Zebân ve Edebiyat-ı Fârisî, Birinci Yıl, Sayı 1, s. 137-162.
Furuzânfer, Bediü’z-zaman (1353). Şerh-i Ahvâl ü Nakd ve Tahlîl-i Asâr-ı Şeyh Ferîdüddîn Attâr Nîşâbûrî, Tahran: Dihhudâ, İkinci Baskı.
Hairî, Abdülhüseyin (1388). Fihrist-i Nüshahâ-yı Hattî Kitâbhâne-i Meclis-i Şûrâ-yı İslâmî, Cilt 12 ve 36, Be-Gûşeş-i Ali Sadrâyî, Kum: Merkez-i İntişârât-ı Defter-i Tebligât-ı İslâmî Havza-i İlmiye-i Kum, İlk Baskı.
Hâkemî, İsmail (1374). Mürûrî Ber-Pend-nâme-i Attâr, Kayhan Ferhengî, Yıl 12, Sayı 120, s. 68-69.
Mustafavî Sebzevârî, Rıza (BİTA). Pend-nâme-i Attâr, Dâniş-nâme-i Cihân-ı İslâm, Cilt 5, s. 766-767.
Mîrânsârî, Ali (2003). Kitâb Şinâsî-i Attâr, Tahran: Encümen-i Asâr ve Mefâhir-i Ferhengî, İkinci Baskı.
Nefîsî, Said (1384). Zindegî-nâme-i Attâr, Tahran: İkbâl, İkinci Baskı.
Penc Üstâd (Abdulazîm Karîb, Melikü’ş-Şuarâ-yı Bahâr, Bediü’z-Zaman Furuzânfer, Celâl Homâyî, Reşîd Yasemî) (1366). Destûr-ı Zebân-ı Fârisî, Tahran: Aşrefî, 4. Baskı.
Seccâdî, Ziyâüddîn (1374). Pend-nâme-i Attâr ve Çend Eser-i Mensûb-ı Be-û, Kayhan Ferhengî, Yıl 12, No. 120, 56-58.
Şefîî Kedkenî, Muhammed Rıza (1378). Zebûr-ı Fârisî (Nigâhî Be-Zindegî ve Gazelhâ-yı Attâr), Tahran: Age, 1. Baskı.
Zerrinkub, Abdülhüseyin (1392). Âşinâyî Bâ-Nakd-i Edebî, Tahran: Sühan, 9. Baskı.
Veri Tabanları Cüst ü Cûy Kitâbhâ-yı Nüshahâ-yı Hattî (ET.: 22/ 06/ 98). http://aghabozorg.ir/search.aspx .
Kitâbhâne-i Dicitali Nüshahâ-yı Hattî ve İsnâd-ı Şarkî (Kodna). (ET.: 22/06/98). http://zakhair.net/start.php
Kitâbhânehâ-yı Dicital Nüsh Hattî Cihân (Basatin) (ET.: 22/06/98). http://manuscripts.ir
Vikipedya (22/03/98). https://fa.wikipedia.org.
Vikifıkh (22/03/98). http://wikifeqh.ir.