Ali BAKKAL

Osmanlı Döneminde Tıp Alanında Eser Veren Balkanlı Hekimler

Siyasi açıdan Osmanlı Devleti, Selçuklular ve Beylikler döneminin bir devamı sayılmaktadır. Birçok alanda olduğu gibi tıp alanında da Osmanlılar bu devletleri örnek almışlar ve memleketin her yerinde hastaneler ve şifahaneler açmışlardır. Osmanlı döneminde kitap yazan hekimlerin toplam sayısı 1429, yazdıkları kitap sayısı da 5607 olarak tespit edilmiştir. Bu tespit günümüzde kütüphanelerde kayıtlı kitaplara göre yapılmıştır. Her hekim kitap yazmamıştır. Hekimlerden sadece beşte birinin kitap yazdığı farzedilse Osmanlı dönemindeki toplam hekim sayısının 2800 civarında olduğu söylenebilir. Ayrıca kitap yazan hekimlerin yarıdan fazlasının doğum yerleri bilinmemektedir. Bununla birlikte Osmanlı döneminde yaşayıp tıp alanında eser veren yüz hekimin ismini tespit edebildik ve bunların özgeçmişleri hakkında kısa bilgiler sunduk ve yazdıkları eserlerin isimlerini verdik. Şüphesiz Osmanlı döneminde Balkanlar’da yaşayan doktor sayısı bunun beş-on katı fazla olmalıdır. Diğer taraftan, gerek bütün Osmanlı toprakları üzerinde, gerekse Balkanlar özelinde olsun, tıp alanında eser veren gayri müslim doktorların sayısının oldukça az olduğu dikkati çekmektedir. Yüz hekimden sadece beş tanesinin gayri müslim olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Tıp, Balkan hekimleri, Osmanlı’da tıp, Doktor yazarlar, Balkanlar’da tıp

Balkanite Doctors Writing in The Field of Medicine in The Ottoman Empire

Politically, the Ottoman Empire is regarded as a continuation of the Seljuks and Principalities period. As in many fields, the Ottomans took these states as examples in the field of medicine and opened health centers and hospitals all over the country. The total number of physicians who wrote books in the Ottoman period was 1429, and the number of books they wrote was 5607. This determination was made according to the books registered in libraries today. Not every physician wrote a book. Assuming that only one fifth of the physicians wrote a book, it can be said that the total number of physicians in the Ottoman period was around 2800. In addition, the birth places of more than half of the physicians who write books are unknown. In addition, we were able to identify the names of hundred physicians who lived in the Ottoman period and worked in the field of medicine, and provided brief information about their resumes and gave the names of the works they wrote. Undoubtedly, the number of doctors living in the Balkans during the Ottoman period should be five to ten times more than this.On the other hand, it is noteworthy that the number of non-Muslim doctors who worked in the field of medicine, both on all Ottoman lands and specifically in the Balkans, is quite low.It is seen that only five out of a hundred physicians are non-Muslims.

Keywords:

The Medicine, Balkan ite doctors, The Medicine in the Otoman Empire, Doctor Authors, The Medicine in the Balkans,

PDF

___

Altıntaş, Ayten. “Ahmed Remzi Paşa’nın Türkçe Eğitimi İçin Hazırladığı Müfredat-ı Tıp Kitabı Hakkında”. II. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler. 199-204. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1990.
Bekman, Muzaffer. Veteriner Tarihi. Ankara: Ankara Basım Ciltevi, 1940.
Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. 3 cilt İstanbul, 1333-1342.
Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. 20 cilt. İstanbul: 1986.
Dramur, Rengin. “1324 (1907) – 1333 (1914) Tarihli ‘Mabeyn Erkan-ı Sıhhiyesi’ Defterlerinden Saray Saray Eczacı ve Doktorlarının Künyeleri”. Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi 3 (1989), 157.
Erkoç, Şahap & Kazancıgil, Aykut. “Osmanlı Ordusunda I. Dünya Savaşında 3 Teşrin-i Sânî 1330-3 Nisan 1333 Tarihleri Arasında (1914-1917) Şehit Olan Sağlık Subaylarının Listesi”. Tıp Tarihi Araştırmaları 10 (Haziran 2000), 72-88.
İhsanoğlu, Ekmeleddin vd.. Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi. 2 cilt. İstanbul: IRCICA Yayınları, 1997.
İhsanoğlu, Ekmeleddin vd.. Osmanlı Coğrafya Literatürü Tarihi. 2 cilt. İstanbul: IRCICA Yayınları, 2000.
İhsanoğlu, Ekmeleddin vd.. Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi. 4 cilt. İstanbul: IRCICA Yayınları, 2008.
İhsanoğlu, Ekmeleddin vd.. Osmanlı Tabiî ve Tatbîkî Bilimler Literatürü Tarihi. 2 cilt. İstanbul: IRCICA Yayınları, 2006.
Kahya, Esin. “Fransa’da İhtisas Yapmış Olan Türk Hekimlerinden Bazıları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cumhuriyetin 60. Yıldönümü Armağanı 31/1-2, 245-262.
Kaya, Emel. “Hekim Hayreddin’in Hulasatu’t-tıp Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme”, VIII. Türk Tıp Tarihi Kongresi- Kongreye Sunulan Bildiriler. ed. Nil Sarı & Ayşegül D. Erdemir. 297-312. İstanbul: Türk Tıp Tarihi Kurumu, 2006.
Koçu, Reşat Ekrem. “Eşref Rûşen”. İstanbul Ansiklopedisi. 10 cilt. 10/53-84. İstanbul: 1958-1971.
Sarı, Nil. “Hekimbaşı – Osmanlı Dönemi”, Türkiye Diyanet Vakıf İslâm Ansiklopedisi. 17/161-164. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Sarı, Nil. “Mekteb-i Tıbbiye”. Türkiye Diyanet Vakıf İslâm Ansiklopedisi. 29/2-5. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
İlgürel, Mücteba. “Hüseyin Efendi, Hezarfen”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/544-546. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Şehsuvaroğlu, Bedi vd.. Türk Tıp Tarihi, Bursa: Taş Kitapçılık Yayıncılık,1984.
Terzioğlu, Arslan. “Bîmâristan”, Türkiye Diyanet Vakıf İslâm Ansiklopedisi. 7/163-178. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
Unat, Ekrem & Samastı, Kadri. Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye (Sivil Tıb Mektebi) 1867-1909. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, 1990.
Yıldırım, Nuran. “Usman, Mazhar Osman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/199-191. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.