MUSA HORNASİ (MUSA HORANÎ)’NİN TARİH-İ ERMENİSTAN ADLI ESERİ

  Ermeni tarihi üzerine bilinen en eski eser  Musa Hornasi'nin Tarih-i Ermenistan adlı eseridir. Eserin yazarı olan Musa Hornasi hakkında yazılı kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak bilim adamları onun yazdıklarına dayanarak Yunan, Süryani ve Pehlevi dillerini iyi bildiğini ve Mısır, Şam ve İran gibi geniş bir coğrafyada 5. yüzyılda yaşadığını söylemektedirler. Eserin önemli hususiyetlerinden biri Ermeni tarihini milattan önceki dönemlerden efsanelerle başlatması ve eserin eski Ermeni diliyle yani Grabarca ile yazılmış olmasıdır. Eser Ermeni tarihi ile ilgili bilgi bilgilerin yanı sıra tarih boyunca Ermenilerin ve Ermenilerle ilişkide olan milletlerin tarihi hakkında da bilgiler vermiştir. Hornasi'nin eseri üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Ermenistan'ın tarihi büyük şahsiyetlerinin şeceresi, Ermenilerin büyük dedesi I. Haik'ten Makedonyalı İskender'e kadar geçen olaylar anlatılır.  İkinci bölümde Ermenistan'ın tarihi şahsiyetleri, Ermenistan’da Arşakoni Hükümetinin kurulmasını ve üçüncü Tirdad (M.S. 318) hükümdarına kadarki dönem anlatır. Üçüncü ve son bölümde ise Ermenistan’ın Tarihî büyük şahsiyetlerinin sonu, III. Tirdad döneminden Arşakoni hükümdarlığı (M.S. 428) ve Gerigor’un soyunun ve saltanatının sona ermesine kadar olan dönem detaylı bir biçimde anlatılır.

Tarih-i Ermenistan (History Of Armenıa), Work Of Musa Hornasi

  The oldest work on the history of the Armenia is undoubtedly work of Musa Hornasî called as Tarih-i Ermenistan (History of Armenia). There is no information about Musa Hornasi, the author of work, in any written sources. However scientists are saying that he was knowing Greek, Syriac and Pahlavi languages well and lived in awide geography comprised countries such as Iran, Egypt and Damascus in 5th century. One of the important characteristics of the work is that work was starting the Armanian history before the Christ and was written in Grabar which is old Armenian Languge. Author has given information about history about nations which had relationship with Armenians throughout history as well as information about Armenian history. Hornas's work consists of three main sections. In the first part, of the genealogy of the greatest men in the history of Armenia and events from Haik I, the Armenians' great-grandfather, to Alexander of Macedon. In the second part comsists historical figures of Armenia, establishment of the Government Arşako and the perion untill Tirdad III The Ruler (AD 318). In the third and last part, the ending of great figures of historical Armenia, from third perod of tirdad to Arşako descedants (AD 428) and period which is descendants of Gerigor and the their era up to the end is described in detail.

___

  • Attar A. (2007) "Ermeni Tarih Yazıcılığı", Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt/Volume XXII, 1, 1-18.
  • Gedikli Yusuf. (2007) "Hun Türkçesi Üzerine Araştırma ve İncelemer- 3: Yabgu Unvanının Mana ve Menşeyi" YOM Türk Dünyası Medeniyet Dergisi, 8,18.
  • Ercilasun A. (2008). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları
  • Keçiş M. (2008). Ortaçağ Türk Tarihi Ana Kaynakları, "Ermeni Kaynakları", İstanbul: Kriter Yayınları, 146-151.
  • Kurat A.N. (1972). IV-XVIII Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları
  • Sargisyan G.H., Hakubiyan, Abrahamiyan, S.T. Yermiyan, Nersisyan, Dr. K.S.Hodaverdiyan, Tarih-i Ermenistan I, II., (Tercüme: A. Germanik) Hicrî Şemsi 1360 (M. 1981) Tahran.
  • Pastırmacıyan H. (1949). Ermeni Tarihi, (ilk baskı) 1949 Fransa., (Tercüme: Muhammed Gazi) 1987, İran.
  • Üren U. (2012). "Kafkasyalı Eski Türk Kavimlerinden: Burcanlar", Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 24, 47-65.
  • Üren U. (2010). İrnek'in Hunları ve Bulgarlaşma Hadisesi, Tarih Okulu Dergisi, VII, 39-46.
  • Tökel, A. D., (2002). "Alfabeden Simgeye, Simgeden Şifreye: Kadim Milletlerin Alfabelerine Dair Arapça Bir Risale" Nüsha, 6, 169-174. Budagova Z.İ., Gukasyan, V.L. (2011). "Azerbaycan-Ermeni Dil Temasları Üzerine" (Çev: Sevinç Üçgül) Karadeniz 12, 197-211.