Tataristan'da yeni yayımlanan iki tatar destanı: Ataklı kız TukBike ve Timir Batır

Çarlık Rusyası döneminden başlayarak günümüze kadar Tatar Türklerinin destanları üzerine çok sayıda çalışma yapılmış ve birçok metin yayımlamıştır. Ancak yapılan bu çalışmalar ve metin yayımları çeşitli dönemlerde farklı sebeplerle zaman zaman müdahelelere maruz kalmıştır. Derlenmiş olmasına rağmen birçok metin de arşivlerden çıkarılıp yayımlanamamıştır Değişen şartlar, bu konu üzerinde yeni çalışmaların yapılmasına imkan tanımıştır. Bu yeni imkanlar sayesinde, sözlü geleneklerinden çok sayıda destanın derlendiği Sibirya Tatarlarının iki yeni destanı da Sovyet sonrası dönemde yayımlanabilmiştir. Marsel Ahmetjanov tarafından yayımlanan metinler, Tatar destanlarının araştırılmasına önemli katkılar sağlayacak metinlerdir. Konu bakımından oldukça dikkat çekici olan bu iki tarhî destan, resmî veya özel arşivlerde henüz gün ışığına çıkmamış metinlerin olması ihtimalini daha da güçlendirmektedir. Bu durum, Tatar destanları üzerine yapılacak çalışmalara yeni katkılar sağlıyacak niteliktedir. Anahtar kelimeler: Destan, Tatar destanları, Sibir Tatarları, tarihi destan

Two newly published tatar epics in Tatarstan: Ataklı Kız Tukbike and Timir Batır

Starting with the era of Tsardom Russia until today, a wide range of researches have been made and lots of texts have been published on the epics of Tatar Turks. But these researches and publications have been exposed to interventions from time to time arising from different reasons in various periods. Although many texts have been gathered, these texts could not be taken out from the archieves and could not be published. By the help of changing conditions, wider oppurtunities have occurred for carrying out new researches. Thanks to these oppurtunities, two new epics of Siberian Tatars, whose epics have been gathered from their verbal traditions, have been published after the Soviet era. These texts, published by Marsel Ahmetjanov, will make important contributions to the studies on the Tatar epics. These two historical epics, which are remarkable in terms of their subject, strengthen the possibility that many other texts, which have not been discovered yet, are in the offical or private archieves. This means that we can expect new studies on the Tatar epics with new contributions.

PDF

___

AHMETJANOV, Marsel (2003), Sibir Hanlıgına Kagılışlı Bilgisiz Tatar Çıganakları, Fen Hem Til, S. 2, Kazan: 24-34.
AHMETJANOV, Marsel, (2000), Tatar Kulyazma Kitabı, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
AHMETOVA, F.V., (1984), Tatar Halık İjatı-Dastannar, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
AHMETOVA-URMANÇİ, F.V., (2004), Tatar Eposı Dastannar, Kazan: Rannur Neşriyatı.
DİMİTRİYEV, A.A., (1897), Zabıtıy Trud İkosova o Stroganovıh , Yermake, İzvestiya Obşçestva arheologii i istorii i etnografii pri imparatorskom Kazanskom universitete, C.XIX, Baskı 1, Tipografiya İmperatorskogo Kazanskogo Universiteta, Kazan.
FEYZRAHMANOV, Gabdelbar., (2006), Etnokulturnaya Jizn Sibirskih Tatar v XVII-XIX vekah, Tatarskiye Musulmanskiye Prihodı v Roosiyskoy İmperii Materialı Vserossiyskoy Nauçno-Praktiçeskoy Konferentsii g. Kazan, 27-28 sentyabrya 2005 g.,Kazan: 5-14.
İNAN, Abdülkadir, (1987), Doğu Türk ve Moğol Folklorundaki Edrene Kelimesine Dair,Makaleler ve İncelemeler, Ankara: TTK Yay.: 292-294.
KLYUÇAREV, A., (1986), Tatar Halık Jırları, TKN, Kazan.
Meryam Rahmankulova Jırlıy, (1984), TKN, Kazan.
ÖZTEKTEN, Özkan, (2010), 18. Yüzyılda Karışık Dilli Bir Metin Bahâdur Şâhın Arz-Nâmesi (Batırşa Aliyevden Çariçe Elizabeta Petrovnaya), Kömen Yay.
RADLOFF, W.W., (2002), Tatar Halık İjatı, Kazan: Megarif Neşriyatı.
RADLOFF, W.W., (1872), Obraztsı Narodnoy Literaturı Tyurskih Plemen, Jivuşçih v Yujnoy Sibirii i Dzungarskoy Stepi, Sobranı V.V. Radlovım, Ç. IV, SP6.
URMANÇI, Fatih, (2007a), Tatar Destanları, (Akt. Vedat KARTALCIK-Caner KERİMOĞLU), Ankara: TDK Yay.
URMANÇI, Fatih, (2007b), Tatar Destanları, (Akt. Vedat KARALCIK-Caner KERİMOĞLU), Ankara: TDK Yay.