Yerel Mercimek Genotiplerinin Verime Etki Eden Bazı Karakterleri İçin Genotipik ve Çevresel Etkilerin Belirlenmesi

Yerel mercimek (Lens culinaris Medik) genotiplerinin ıslahı için gerekli olan öncelikli özelliklerin belirlenmesi ve özelliklere ait kalıtım dereceleri ile genetik ilerleme değerlerinin ortaya konulması amacıyla yürütülen bu çalışma Ahi Evran Üniversitesinin Tarımsal Araştırma ve Uygulama arazisinde üç yıl süre ile sürdürülmüştür. Kırşehir ilinden toplanan ve tanımlaması gerçekleştirilen 31 adet yerel mercimek genotipi bu çalışmanın materyalini oluşturmuştur. Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre üç tekrarlamalı olarak kurulan çalışmada incelenen değişkenlere ait tanımlayıcı istatistikler ile değişkenlere ait varyanslar ve kalıtım dereceleri ortaya konulmuştur. Çalışma sonucunda bitkide bakla sayısı ile bitkide tane sayısı karakterlerinin kalıtım derecesi değerleri bakımından önde geldiği görülmüş olup bu karakterlerin aynı zamanda fenotipik, genotipik ve genotip x yıl etkileşim varyanslarına ait değişim katkılarının da yüksek olduğu ortaya konulmuştur. Buna göre yerel mercimek genotiplerinin ıslah programlarında daha başarılı bir şekilde değerlendirilebilmeleri için bu karakterler üzerinde özellikle durulması yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Mercimek, genotip, karakter, varyans

Determination of Genotypic and Environmental Effects of Some Lentil Genotypes Affecting Yield

This study was carried out for three years in Ahi Evran University Agricultural Research and Application area in order to determine the priority characteristics required for the breeding of local lentil (Lens culinaris Medik) genotypes and to determine the inheritance and genetic progress values of the traits. Material of this study consisted of 31 local lentil genotypes collected from Kırşehir province and identified. Descriptive statistics of the studied variables and variance and heritability of the variables were revealed in the study which was established in a randomized block design with three replications. As a result of the study, it was found that the number of pods per plant and number of grains per plant were leading in terms of heritability values and it was found that the contribution of change of phenotypic, genotypic and genotype x year interaction variants was high. Accordingly, local lentil genotypes can be evaluated more successfully in breeding programs, it will be useful to emphasize these characters in particular.

Keywords:

Lentil, genotype, character, variance,

PDF

___

Akdeniz, H., Koc, A., Hosafliglu, İ., Hossain, A., Islam, M.S., Hafez, E., El Sabagh, A. 2019. Evaluation of Phenology, Growth, Yiled and Technological Characteristics of Some Winter Green Lentil (Lens culinaris Medic.) Genotypes Grown Under Mediterranean Environment. Fresenius Environmental Bulletin, 28(7): 5430-5434.
Allard, R.W. 1960. Principles of Plant Breeding. John Wiley and Sons Inc., New York.
Altınbaş, M., Sepetoğlu, H. 2002. Kışlık ekime uygun nohut geliştirmede bazı tarımsal özellikler için genotipik ve çevresel etki değerlendirmesi. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 39(3): 33-40.
Baker, R.J., Bendelow, V.M., Kaufmann, M.L. 1968. Inheritance of and interrelationships among yield and several quality traits in common wheat. Crop Sci., 8: 725-728.
Biçer, B.T. 2014. Some agronomic studies in chickpea (Cicer arietinum L.) and lentil (Lens culinaris Medic). Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 1(1): 42-51.
Biçer, B.T., Sakar, D. 2008. Studies on Variability of Lentil Genotypes in Southeastern Anatolia of Turkey. Not. Bot. Hort. Agrobot., 36(1): 20-24.
Boerma, H.R., Cooper, R.L. 1975. Effectiveness of early- generation yield selection of heterogeneous lines in soybeans. Crop Sci., 15: 313-315.
Bozoğlu, H., Pekşen, E. 1997. Farklı sıra arası mesafelerinin mercimeğin tane verimi ve bazı agronomik özellikleri üzerine etkileri. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, s. 595-597, Samsun.
Chauhan, U.S., Sinha, P.K. 1988. Correlation and path analysis in lentils. Lens Newsletter, 15(1):16-18.
Çokkızgın, A. 2007. Güney ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden Toplanan Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medic.) Yerel Genotiplerinin Bitkisel ve Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Comstock, R.E., Moll, R.H. 1963. Genotype-environment interactions, in Statistical Genetics and Plant Breeding. National Academy of Sciences-National Research Council Publication, 982: 164-196.
Çölkesen, M., Idikut, L., Zulkadir, G., Cokkizgin, A., Girgel, U. ve Boylu, O.A. 2014. Determination of Yield and Yield Components of Various Winter Lentil Genotypes (Lens culinaris Medik.) in Kahramanmaras Conditions. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences (Special Issue), 1: 1247-1253.
Düzgüneş, O., Kesici T., Kavuncu, O., Gürbüz, F. 1987. Research and Trial Methods. Journal of Agricultural Faculty of Ankara University, 381 p.
Gharti, D.B., Jha, P., Darai, R., Ghale, D., Joshi, S., Wagle, B.P. 2008. Studies on management of stemphylium blight (Stemphylium sarciniforme) of lentil (Lens culinaris L.) at NGLRP, Rampur and RARS, Nepalgunj. In: Program and Abstract of a 27th National Winter Crops Workshop “Ensuring Food Security Through Crop Diversification”. Nepal Agricultural Research Council, pp. 35-36.
Kan, M., Sözen, Ö., Kan, A., Karadavut, U., Yağmur, M. 2019. Orta Kızılırmak Vadisi’nde üretici şartlarında yerel kuru fasulye populasyonlarının doğal kaynak ekonomisi açısından genel değerlendirilmesi. Tarım ve Doğa Dergisi, 22(3): 389-398.
Karadavut, U. 2009. Path analysis for yield and yield components in lentil (Lens culinaris Medic.). Turkish Journal of Field Crops, 14(2): 97-104.
Karadavut, U., Palta, Ç. 2010. Chemical performance of multi-environment trials in lens (Lens Culinaris M.). Journal of the Science of Food and Agriculture, 90: 117- 120.
Kır, H., Şahan, D.B. 2019. Yield quality features of some silage sorghum and sorghum-sudangrass hybrid cultivars in ecological conditions of Kırşehir Province. Turkish Journal of Agricultural and Natural Science, 6(3): 388-395.
Kökten, K., Bakoğlu, A. 2011. Elazığ Koşullarında Mürdümük (Lathyrus sativus L.)'te Farklı Sıra Arasının Tohum Verimi ve Verim Öğeleri Üzerine Etkisi. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1): 37-42.
Özpınar, H., İnal, F.N., Ay, E., Acar, A.A. ve Sabancı, C.O. 2017. Türkiye Yem Bitkileri Genetik Kaynakları. Anadolu Journal of AARI, 27(1): 51-55.
Raju, D.B., Mehra, R.B., Bahl, P.N. 1978. Genetic variability and correlations in chickpea. Trop Grain Legume Bull., 13/14: 35-39.
Rao, S.K., Yadav, S.P. 1988. Genetic analysis of biological yield, harvest index and seed yield in lentil. Lens Newslet, ICARDA, 15 (1): 3-5.
Schuler, S.F., Bacon, R.K., Finney, P.L., Gbur, E.E. 1995. Relationship of test weight and kernel properties to milling and baking quality in soft red winter wheat. Crop Sci., 35: 949-953.
Sepetoglu, H. 1992. Legumes. Ege University Faculty of Agriculture Publications, 24: 262.
Shah, B.H., Khan, J., Khetran, M.A., Kurd, A.A., Sadiq, N. 2013. Evaluation and Selection of cold and drought resistant lentil genotypes for highlands of Balochistan. Sarhad J. Agric., 29(4): 511-513.
Singh, S.P., Mehra, R.B. 1980. Adaptability studies in Bengal Gram (Cicer arietinum L.). Trop. Grain Legume Bull., 19: 51-54.
Singh, S.P. 1988. Genetic variability and path coefficient studies in chickpea. Int. Chickpea News, 18: 10-12.
Singh, K.B.ve Bejiga, B. 1990. Analysis of stability for some characters in Kabuli Chickpea. Euphytica, 49: 223-227.
Sözen, Ö., Karadavut, U. 2017. Bazı Yeşil mercimek genotiplerinde dane verimi ve verim komponentleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26(1): 104-110.
Sözen, O., Karadavut, U. 2017. Determination of the relationship between yield and yield components of winter red lentil genotypes under the conditions of Amik plain. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences, 4(4): 468-476.
Sözen, Ö., Yağmur, M., Karadavut, U., Sağlam, H.D., Bardak, A., Kan, M., Kan, A. 2019. Orta Kızılırmak Vedisi’nden toplanan beyaz taneli yerel kuru fasulye genotiplerinin morfolojik varyabilitesinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6(2): 314-323.
Subhani, G.M., Muhammad, N., Malhi, A.R. 2007. Status and scope of lentil production in Punjab, Pakistan. Proc. Int, Conf. on “achieving sustainable pulses production in Pakistan, Agric. Foundation of Pakistan, pp. 73-75.
Taleb, M.H., Khodambashi, M., Shiran, B. 2016. Evaluation of seed characteristics in three lentil (Lens culinaris Medik) genotypes. Scientia Agriculturae, 13 (2): 80-84.
Tikka, S.B.S., Asama, B.N., Gupta, V.K. 1997. Interrelationships of Quantitative characters with seed yield in lentil (Lens culinaris Medic). Ind. J. Heredity, 9(1): 1-6.
Tripathi, A.K. 1998. Variability analysis in chickpea. Adv. Plant Sci., (2): 291-292.