Yağlık Ayçiçeği Genotiplerinin (Helianthus annuus L.) Erzurum Ekolojik Koşullarında Adaptasyonu ve Verim Unsurlarının Belirlenmesi

Bu araştırmada, bazı yağlık ayçiçeği çeşit (Tunca, Pactol, DKF 2525 ve Tarsan1018) ve hatlarının (ÇNR 12-9, ÇNR 11-12, ÇNR 12-3, ÇNR 12-13, ÇNR 10-24, ÇNR 12-12) Erzurum ekolojisine adaptasyonları ve verim potansiyellerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Pasinler lokasyonunda 2013 ve 2014 yıllarında tesadüf blokları deneme desenine göre, 4 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmada, tabla çapı (cm), bitki boyu (cm), bin tane ağırlığı (g), tane verimi (kg da-1), yağ oranı (%) ve yağ verimi (kg da-1) gibi parametreler incelenmiştir. İncelenen bütün parametreler bakımından çeşit ve hatlar arasında önemli farklılıkların bulunduğu belirlenmiştir. Çeşit ve hatların verim ve tarımsal özellikleri birlikte değerlendirildiğinde ÇNR 11-12 ve ÇNR 12-12 nolu hatlarının Erzurum ekolojik koşullarına diğer hat ve çeşitler kadar uygun olmadığı saptanmıştır. Sonuç olarak, incelenen birçok özellik yönünden üstün olan ÇNR 10-24 ve ÇNR 12-9 hatlar ile çalışmalara devam edilmesinin uygun olacağına karar verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yağlık ayçiçeği, Helianthus annuus, tabla çapı, tane verimi, yağ oranı.

The Adaptation and Yield Components of Oil Sunflower (Helianthus annuus L.) Genotypes under Erzurum Ecological Conditions

This study was conducted in order to determine the adaptation and yield potential of some sunflower cultivars (Tunca, Pactol, DKF 2525 ve Tarsan1018) and lines (ÇNR 12-9, ÇNR 11-12, ÇNR 12-3, ÇNR 12-13, ÇNR 10-24, ÇNR 12-12) under Erzurum ecological conditions. The experiment was arranged in randomized block design with four replicates in 2013 and 2014 growing seasons on the experimental field of East Agricultural Research Instutu, Pasinler. In the study, genotypes table diameter, plant height, 1000- seed weight, seed yield, crude oil ratio and crude oil yield were investigated. All parameters investigated sowed significant differences among cultivars and lines considered. İt was determined ÇNR 11-12 and ÇNR 12-12 were not as suitable as the other cultivars and lines for Erzurum ecological conditions. As a result, it was decided that further studies will be conducted ÇNR 10-24 and ÇNR 12-9, which are superior in terms of many features examined.

PDF

___

Acar, M., Gizlenci, Ş., Öner, E.K. 2011. Sunflower breeding studies in Black Sea Area. Sunflower breeding and adaptation studies in Cukurova Region. International Symposium on Sunflower Genetic Resources. October 16-20, 2011. s.47. Kuşadası, İzmir, Turkey.
Albayrak, Ş.N. 2014. Ekim Zamanlarına Göre Uygulanan Değişik Azotlu Gübre Formlarının Yağlık Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
Anonim, 2015. 2014 Yılı Ayçiçeği Raporu. Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü, s.4.
Anonim, 2016 koop.gtb.gov.tr/data/.../2016%20Ayçiçeği%20Raporu%20son%20hali.pdf (Erişim tarihi: 04.11.2017).
Atakişi, İ.K. 1991. Yağ. Tekirdağ bitkileri yetiştirme ve ıslahı, Trakya Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 148, 181 s.
Carter, F.C. 1978. Sunflower Science and Technology. American Society of Agronomy, 505 p, Wisconsin, USA.
Çil, A., Çil, A.N., Evci, G., Kıllı, F. 2011. Bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) hibridlerinin Çukurova koşullarında bitkisel ve tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. “Türkiye IX. Tarla Bitkileri Kongresi” 12-15 Eylül 2011.S.84. Bursa.
Çil, A.N., Çil, A., Evci, G., Kaya, Y. 2011a. Sunflower breeding and adaptation studies in Çukurova region. ınternational symposium on sunflower genetic resources. October 16-20, 2011. p.53. Kuşadası, İzmir, Turkey.
Doğan, M. 2010. Sulanmayan koşullarda ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Ekin, Z. 2005. Van’da Yağlık Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Çeşitlerinde farklı ekim zamanı ve bitki sıklıklarının tarımsal, fizyolojik, verim ve kalite özellikleri üzerine etkileri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi.
Evci, G., Pekcan, V., Yılmaz, İ.M., Kaya, Y., Şahin, İ., Cıtak, N., Tuna, N., Ay, O., Pilaslı, A. 2011. Ayçiçeğinde (Helianthus annuus L.) yağ kalitesi ve verim öğeleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Türkiye IX. Tarla Bitkileri Kongresi. s.279. Bursa.
Gençer, O. 1986. Ayçiçeğinde verim Ve Unsurlarını Korelasyon ve Path Katsayısı Analiz Üzerinde Bir Araştırma. TUBİTAK Yayın No: 629, Ankara.
Goyne, P.J., Hammer, G.L. 1982. Phenology of sunflower cultivars. 2nd controlled environment studies of temperature and photoperiod effects. Australian Journal of Agricultural Research, 33(2): 251-261.
Göksoy, A.T. 1999. Kendilenmiş ayçiçeği (Helianthus annuus L.) hatlarından geliştirilen sentetik çeşitlerin bazı tarımsal özellikleri üzerinde bir araştırma. Tr. Journal of Agricultural and Forest, 23(2): 349-354.
Gül, V. 2014. Farklı Gelişme Sürelerine Sahip Yağlık Ayçiçeği Geenotiplerin Farklı Azot Dozlarına Tepkileri. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi.
Gürbüz, B., Kaya, M. D., Demirtola, A. 2003. Ayçiçeği tarımı. Hasat Yayıncılık Ltd. Şti. ISBN- 975-8377-23-X. Ege Basım. Hladni, N., Skoric, D., Balalic, M.K., Ivanovic, M., Sakac, Z., Jovanovic, D. 2006. Combining ability for oil content and its correlations with other yield components in sunflower (Helianthus annuus L.). Helia 29(44): 101-110.
Kacar, B. 2009. Toprak Analizleri (İkinci Baskı). Nobel Yayın No: 1387, Ankara.
Kadayıfçı, A., Yıldırım, O. 2000. Ayçiçeğinin su-verim ilişkileri. Turkey Journal Agricultural and Forest, 24: 137-145.
Karaaslan, D., Söğüt, T., Şakar, D., 1999. Diyarbakır sulu koşullarında ikinci ürün tarımına uygun ayçiçeği çeşitlerinin belirlenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım, Adana, 52-56.
Karaaslan, D., Tonçer, Ö., Söğüt, T. 2007. Güneydoğu Anadolu Bölgesi koşullarında bazı ayçiçeği (Helianthus annuus l.) çeşitlerinin verim ve bazı verim özellikleri bakımından değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(1/2): 31-38.
Kara, K. 1986. Erzurum ekolojik koşullarında bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin fenolojik, morfolojik özellikleriyle verim ve verim öğeleri üzerinde bir araştırma. Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 1: 366-377.
Kara, K. 1991. Bazı yerli ve yabancı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin zirai karakterleri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 22(2): 62-77. Erzurum.
Kara, K., Öztürk, E., Polat, T. 2013. Farklı yetişme sürelerine sahip yağlık ayçiçeği çeşitlerinin kuru ve sulu koşullarda kışlık (dondurma) ve yazlık olarak yetiştirilmesi üzerine bir araştırma. Türkiye 10.Tarla Bitkileri Kongresi, 10-13 Eylül, Konya.
Karakuş, A., Kaya, C., Sefaoğlu, F. 2014. Bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşit adayı ve çeşitlerinin erzurum koşullarında adaptasyon kabiliyetlerinin belirlenmesi. Enerji Tarımı ve Biyoyakıtlar 4. Ulusal Çalıştayı. 28-29 Mayıs 2014 Samsun. 115-122.
Karadoğan, T., Özgödek, Z. 1994. Çerezlik karakterdeki bazı ayçiçeği ekotiplerinin verim ve verim unsurları üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(2): 188-201.
Kaya, Y., Atakisi, I.K. 2003. Path and correlation analysis in different yield characters in sunflower (Helianthus annuus L.). Anadolu Journal 13: 31-45.
Kaya, Y., Evci, G., Pekcan, V., Gücer, T., Yılmaz, M.İ. 2009. Açiçeğinde yağ verimi ve bazı verim öğeleri arasında ilişkilerin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 15(4): 310-318.
Kıllı. F. 1997. Kahramanmaraş ekolojik koşullarında yağlık melez ayçiçeği (Helianthus annus L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerine bir araştırma. Doğa Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 21: 149-155.
Kurt, O. 2002. Tarla Bitkileri Yetiştirme Tekniği. OMÜ, Ziraat Fakültesi Ders Kitabı No: 44.
Kyrychenko, V.V., Kolomatska, V.P. 2011. Results of the scientific program for sunflower breeding; sunflower breeding and adaptation studies in Cukurova region. International Symposium on Sunflower Genetic Resources. October 16-20, 2011, s.26. Kuşadası, İzmir, Turkey.
Oral, E., Kara, K. 1989. Erzurum ekolojik koşullarında bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitleri üzerinde bir araştırma. Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi. 13: 342-355.
Roche, J., Essahat, A., Bouniols, M., El-Asri, Z., Mouloungui, M., Mondies, Alghoum, M. 2004. Diversified composition of sunflower (Helianthus annuus L.). Journal of Eco-Physiology, 3: 59-71.
Sefaoğlu, F., Özer, H., Öztürk, E., Polat, T. 2009. Erzurum ekolojik koşullarında bazı yağlık ayçiçeği çeşitlerinin adaptasyonu ve önemli tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi. 19-22 Ekim 2009, Hatay/Türkiye.
Şahin, T. 2015. Tokat-Erbaa Şartlarında Bazı Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin Performanslarının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi GOÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Tokat.
Taşbölen, M., 1988. Ayçiçeği Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurları Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Tekirdağ.
Tozlu, E., Dizikısa, T., Kumlay, A.M., Okçu, M., Pehluvan, M., Kaya, C. 2008. Erzurum-Pasinler ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) hibridlerinin agronomik performanslarının belirlenmesi. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 14(4): 359-364.
Tunçtürk, M., Eryiğit, T., Yılmaz, İ. 2005. Van-Erciş koşullarında bazı ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin verim ve verim ögelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya.
Yıldız, G., Özer, H., Polat, T., Öztürk, E., Sefaoğlu, F. 2009. Farklı ekim zamanlarının yağlık ayçiçeğinin verim ve tarımsal özellikleri üzerine etkisi. Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi. 19-22 Ekim 2009, Hatay/Türkiye.
Yılmaz, H.A., Bayraktar, N. 1996. İki farklı lokasyonda 12 ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşidinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 2(3): 63-69.
Zürrer, H., Bachofen, R. 1985. Yields of tree cultivars of sunflower in Switzerland. Biomass, 7: 297-302.