Saadet HACISALİHOĞLU, Emel KAYNAR, Vuslat Deniz DARAT

Mustafakemalpaşa Çayı Su Kalitesinin Çevresel Kalite Standartları ve Kullanım Maksatları Açısından Değerlendirmesi

Özet: Uluslararası öneme haiz olan Uluabat Gölü, pek çok canlı türü için yaşama, barınma ve üreme alanı oluşturmaktadır. Uluabat Gölü’nü besleyen en önemli su kaynağı Mustafakemalpaşa (MKP) Çayı’dır. Yapılan bu çalışmada ülkemiz için önemli bir sulak alan olan, Uluabat Gölü’nü besleyen, MKP Çayı’nın su kalitesi değerlendirilmiş, Uluabat Gölü’ne taşınacak kirlilik yükleri hesaplanmıştır. Su kalitesi belirlenirken Ekim 2017 – Eylül 2019 dönemlerini kapsayan süreçte biri memba diğeri mansap olmak üzere akarsu üzerinde belirlenen 2 farklı örnekleme noktasında mevsimsel olarak su kalitesi izlenmiştir. İzlenen su kalitesi parametreleri nitrat azotu (NO3-N), toplam azot (TN), fosfat fosforu (PO4-P), toplam fosfor (TP), kimyasal oksijen ihtiyacı (KOI) ve biyolojik oksijen ihtiyacı (BOI) olup, bu parametrelerin mekânsal ve zamansal değişimleri irdelenmiştir. Çalışma sonucunda, 2017-2019 su yıllarını kapsayan süreçte MKP Çayı yıllık ortalama debi değerinin 15.94 m3/s olduğu, toplam kirletici yükleri büyüklük sıralaması KOI>BOI>TN>NO3-N>NH4-N>TP>PO4-P şeklinde olduğu tespit edilmiştir. MKP Çayı’nın yoğun kirliliğe maruz kaldığı, Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği’ne (YSKY) göre III. sınıf su kalitesine sahip olduğu belirlenmiştir. Bu durumun Uluabat Gölü’ne yoğun bir kirlilik taşıdığı kaçınılmaz bir gerçektir.

Anahtar Kelimeler:

Kirlilik Yükü, Mustafakemalpaşa Çayı, Su Kalitesi, Uluabat Gölü

Keywords:

Kirlilik Yükü, Mustafakemalpaşa Çayı, Su Kalitesi, Uluabat Gölü,

PDF

___

Akbana, A., Bulut, Y. 2020. Uluabat gölü ve çevresinde peyzaj karakter alanlarının belirlenerek sürdürülebilir alan kullanım stratejilerinin geliştirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 21(2), s. 231-243.
Anonim. 1982. Apolyont Gölü ve yan kolları projesi kirlilik gözlem çalışmaları. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, I. Bölge Müdürlüğü. 55s.
Anonim. 2007. Uluabat Gölü Sulak Alan Yönetim Planı (2003-2007-2011), Bursa İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürlüğü, 172s.
Anonim. 2016. Mustafakemalpaşa sulama birliği denetim raporu. T.C. Bursa Valiliği sulama birlikleri denetim komisyonu. 13s.
APHA. (1998). Standard methods for the examination of water and wastewater (20th ed.), American Public Health Association, Washington, D.C., USA.
Arslan, N., Ulukütük, S., Mercan, D. (2018). Assessment of water quality in three sub-basins of Susurluk River (Northwest Anatolia) according to invertebrates and biotic indices. Biological Diversity and Conservation (11), s. 1-8.
Ayaz, G. (2021). Nilüfer Çayının Su Kalitesinin Belirlenmesi. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Bremner, J.M., Mulvaney C.S., (1982). Methods of soil analysis, American Society of Agronomy, USA, p.159.
Chapra, S.C. (1996). Surface Water-Quality Modeling, McGraw-Hill Series in Water Resources and Environmental Engineering, s: 784.
Dalkıran, N., Karacaoğlu, D., Dere, Ş., Çınar, Ş., Bulut, C., & Savaşer, S. (2016). Species Composition and Spatio-Temporal Variations of Phytoplankton of Lake Uluabat. Journal of Limnology and Freshwater Fisheries Research, 2(3), s. 121-135.
Dalkıran, N., Karacaoğlu, D., Taş, D., Karabayırlı, G., Atak, S., Arda Koşucu, T., Akay, E. (2020). Mustafakemalpaşa Çayı’nın (Bursa) Su Kalitesinin Faktör Analizi Kullanılarak Değerlendirilmesi. Acta Aquatica Turcica, 16(1), s. 124-137.
Dalzochio, T., Simoes, L., Souza, M. (2017). Water quality parameters, biomarkers and metal bioaccumulation in native fish captured in the Ilha River, southern Brazil. Chemosphere, 189, s.609-618.
Demir, A., Aksoy, E., Torunlu, T. (1998). The environmental problems and solution suggestions of Lake Uluabat. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 21(2), s. 9-23.
Elmacı, A., Teksoy, A., Topaç, F. O., Özengin, N., Başyaka, S. (2008). Uluabat Göl'ünün Mikrobiyolojik Özelliklerinin Mevsimsel Değişiminin İncelenmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi(13), s. 93-103.
Elmacı, A., Topaç, F., Teksoy, A., Özengin, N., Başkaya, H. (2010). Uluabat Gölü Fizikokimyasal Özelliklerinin Yönetmelikler Çerçevesinde Değerlendirilmesi, (15), s. 149-157.
Elmanama, A., Afifi, S., Bahr, B. (2006). Seasonal and spatial variation in the monitoring parameters of Gaza Beach during 2002-2003. Environmental Research(101), s. 25-33.
Gashı, S., Cesko, C., Koraqı, H. (2022). Determinaton of Surface Water Quality in the Lumbardh Stream, Prizren, Kosovo: COVID-19 Lockdown Effects on Stream Water Quality. Ecological Engineering & Environmental Technology, 23(6), s.1-14.
Gürsoy Haksevenler, H.B., Ayaz, S. (2021). Noktasal ve yayılı kirletici kaynaklarının yüzeysel su kalitesi üzerinde etkisi, Alaşehir Çayı alt havzası örneği. GÜFBED/GUSTIJ, 11 (4), s.1258-1268.
Hacısalihoğlu, S., Karaer, F. (2016). Relationships of Heavy Metals in Water and Surface Sediment with Different Chemical Fractions in Lake Uluabat, Turkey. Polish Journal of Environmental Studies, 25(5), s. 1937-1946.
Hacısalihoğlu, S., Karaer, F. (2020). Uluabat Gölü Noktasal Kirletici Kaynaklar ve Kirlilik Yükleri. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(2), s. 258-267.
İleri, S. (2010). Uluabat Gölü Su ve sediment kalitesinin fiziko-kimyasal parametreler açısından değerlendirilmesi ve coğrafi bilgi sistemi ortamında analizlenmesi, Bursa Uludağ Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
İleri, S., Karaer, F., Katip, A., Onur, S. (2014a). Sığ Göllerde Su Kalitesi Değerlendirmesi, Uluabat Gölü Örneği. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19(1), s. 47-58.
İleri, S., Karaer, F., Katip, A., Onur, S., Aksoy, E. (2014b). Assessment of some pollution parameters with geographic information system (GIS) in sediment samples of Lake Uluabat, Turkey. Journal of Biological and Environmental Sciences 8 (22), 19-28.
Karaer, F., Katip, A., Aksoy, E., İleri, S., Sarmaşık, S. (2009). Sulak Alanların Önemi, Sorunları ve Uluabat Gölü. (s. 81-87). Bursa: Türkiye Sulakalanlar Kongresi.
Karaer, F., Katip, A., İleri, S., Sarmaşık, S., Aydoğan, N. (2013). Dissolved and particulate trace elements configuration: Case study from a shallow lake. International Journal of Physical Sciences 8 (24), 1319-1333.
Karaer, F., Katip, A., İleri, S., Sarmaşık, S., Aksoy, E., Öztürk, C. (2015). Spatial and temporal changes in water quality parameters of a shallow lake. Environmental Engineering & Management Journal 14 (10), 2015.
Katip, A. (2010). Uluabat Gölü Su Kalitesinin İzlenmesi. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
Katip, A., Karaer, F., Başkaya, H., İleri, S., Sarmaşık, S. (2012). Fraction distribution and risk assessment of heavy metals and trace elements in sediments of lake Uluabat. Environ Monit Assess, 184, 5399–5413.
Katip, A., İleri, S., Karaer, F., Onur, S. (2015). Determination of the trophic state of Lake Uluabat (Bursa-Turkey). Ekoloji 24 (97), 24-35.
Kazancı, N., Dügel, M. (2000). An Evaluation of the Water Quality of Yuvarlakçay Stream, in the Köyceğiz-Dalyan Protected Area, SW Turkey. Turk J Zool 24 (2000) 69–80.
Köse, E., Çiçek, A., Emiroğlu, Ö., Tokatlı, C. (2016). Water quality assessment of Porsuk stream basin. Biological Diversity and Conservation, 9 (3), 119-126.
OECD, (1982). Eutrophication of waters. Monitoring, assessment and control, 154 pp. Paris: Organisation for Economic Co-Operation and Development.
Pan, B., Han, X., Chen, Y., Wang, L., Zheng, X. (2022). Determination of key parameters in water quality monitoring of the most sediment-laden Yellow River based on water quality index. Process Safety and Environmental Protection, 164, 249-259.
Salihoğlu, G., Karaer, F. (2004). Ecological Risk Assessment and Problem Formulation for Lake Uluabat, a Ramsar State in Turkey, Environmental Management 33 (6), 899-910.
Semiz, G. (2014). Sulama Suyu Açısından Bor İçeriğinin Değerlendirilmesi: Uluabat Gölünü Besleyen Orhaneli, Emet Ve Mustafakemalpaşa Çayları, Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 11 (1), 98-105.
Ünlü, A., Çoban, F., & Tunç, M. (2008). Hazar Gölü Su Kalitesinin Fiziksel ve İnorganik-Kimyasal parametreler açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi(23), s. 119-127.
Xu, L., Hua Li, Xinqiang L., Yuxin Y., Li Z., Xinyi C. (2012). Water quality parameters response to temperature change in small shallow lakes. Physics and Chemistry of the Earth 47–48 (2012) 128–134.
Yay, T., Özel, B., Tekin Özan, S. (2019). Ulupınar Çayı ve Olimpos Deresi (Antalya) Su Kalitesinin Fizikokimyasal Parametrelere ve Epilitik Diyatomlara Göre Belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10 (2), 111-124.
Yurtseven, İ., Randhir, T. (2020). Multivariate assessment of spatial and temporal variations in irrigation water quality in Lake Uluabat watershed of Turkey. Environmental Monitoring and Assessment, 192 (12), 1-29.