Yeşim AYTOP, Semiha ÇETİNKAYA, Uğur HANOĞLU

Meyve ve Sebzelerin Karekodlu Takibini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

Karekod, kare veya dikdörtgen biçiminde olan ve veri depolanan iki boyutlu barkodlardır. Günümüzde birçok ürünün üzerinde bulunan karekodlar, ürünün içeriği, fiyatı, tüketim tarihi, üreticisi gibi birçok bilgiyi içerisinde barındırmaktadır. Bu da ürünler hakkında her türlü bilgiye ulaşabilmeyi sağlamakta ve ürünleri izlenebilir kılmaktadır. Son zamanlarda özellikle tarım ürünlerinin tüketiciler açısından izlenebilir olması ürünler hakkında güvenilir bilgiye ulaşma açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı meyve ve sebzelerin karekodlu takibine tüketicilerin bakış açılarını belirlemektir. Araştırmanın ana materyalini 2022 yılı Şubat-Mart ayları arasında Türkiye genelinde 998 tüketici ile online olarak yapılan anketlerden elde edilen veriler oluşturmaktadır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler ve Binary Logit modelden yararlanılmıştır. Araştırma bulgularına göre; tüketicilerin %40,98’i 2-3 günde bir gıda alışverişi yaptıklarını ve %54,11’i haftada bir kez meyve ve sebze alışverişi yaptıklarını ifade etmişlerdir. Tüketiciler meyve ve sebzeleri en çok marketlerden (%83,77) ve semt pazarlarından (%71,34) almaktadırlar. Tüketicilerin %87,17’si meyve ve sebzelerin karekodlu takibi yapılırsa kullanmak istediklerini, %86,17’si ise Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan meyve ve sebzelerin karekodlu takibini sağlayan mobil uygulamayı kullanmak istediklerini ifade etmişlerdir. Binary Logit model sonucunda cinsiyet, yaş, eğitim ve gelirin meyve sebzeleri karekodlu takip etme olasılığını etkilediği sonucunda ulaşılmıştır. Tüketicilerin son zamanlarda özellikle de pandemi döneminde gıda güvenliğine olan hassasiyetlerin arttığı düşünüldüğünde ürün ile ilgili tüm bilgilere ulaşılmasının tüketicinin güvenini artıracağı beklenmektedir. Araştırma sonuçlarının, diğer tarımsal ürünler ve gıda ürünlerinde de dikkate alınabilecek olması konu hakkında çalışma yapan araştırmacılara, tüketicilere, üreticilere ve politika yapıcılara bir kaynak niteliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

karekod, meyve ve sebze, binary logit, gıda takibi, izlenebilirlik

PDF

___

Akpınar, M. G., Özkan, B., Oral, M. A. ve Kızılay, H. 2009. Tüketicilerin yaş meyve sebze tedarik kanalı seçimi: modern (süper-hipermarket) perakendeciler. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 211-221.
Astill, J., Dara, R. A., Campbell, M., Farber, J. M., Fraser, E. D., Sharif, S. ve Yada, R. Y. 2019. Transparency in food supply chains: A review of enabling technology solutions. Trends in Food Science & Technology, 91, 240-247.
Bacarella, S., Altamore, L., Valdesi, V., Chironi, S. ve Ingrassia, M. 2015. Importance of food labeling as a means of information and traceability according to consumers. Advances in Horticultural Science, 29(2/3), 145-151.
Bilici, F. 2015. Pazarlamada artırılmış gerçeklik ve karekod teknolojileri: tüketicilerin artırılmış gerçeklik teknoloji algılamaları üzerine bir alan araştırması (Doktora tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, Türkiye.
Boca, G. D. 2021. Factors influencing consumer behavior in sustainable fruit and vegetable consumption in maramures county, Romania. Sustainability, 13(4), 1812.
Ceylan, O. ve Azabağaoğlu, M. Ö. 2019. Edirne İlinde Yaşayan Tüketicilerin Meyve Sebze Satın Alma Alışkanlıklarının Analizi. XII. International Balkan and Near Eastern Congress Series on Economics, Business and Management, 20-21 Nisan, Plovdiv, s. 314-324.
Charlebois, S., Sterling, B., Haratifar, S. ve Naing, S. K. 2014. Comparison of global food traceability regulations and requirements. Comprehensive reviews in food science and food safety, 13(5), 1104-1123.
Dong, Y., Fu, Z., Stankovski, S., Wang, S. ve Li, X. 2020. Nutritional quality and safety traceability system for China’s leafy vegetable supply chain based on fault tree analysis and QR code. IEEE Access, 8, 161261-161275.
El Sheikha, A. F. 2019. Tracing fruits and vegetables from farm to fork: Questions of novelty and efficiency. In Production and Management of Beverages, 1, 179-209. Woodhead Publishing.
Elmalı, Ş. 2015. “Karekod tabanlı gıda içerik kontrolüne yönelik android uygulaması” (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, ss. 26-27.
FAO, 2021. Food and Agriculture Organization of the United Nations - International Year of Fruits and Vegetables 2021, Fruit and Vegetables - Your Dietary Essentials. https://www.fao.org/3/cb2395en/cb2395en.pdf (Erişim tarihi: 05.05.2022)
FAOSTAT, 2020. Food and Agriculture Organization Statistics, Compare Data, https://www.fao.org/faostat/en/#compare (Erişim tarihi: 05.05.2022)
Hou, B., Hou, J. ve Wu, L. 2020. Consumer preferences for traceable food with different functions of safety information attributes: Evidence from a menu-based choice experiment in China. International journal of environmental research and public health, 17(1), 146.
Gujarati, D.N. ve Porter, D.C. 2012. Temel Ekonometri. Literatür Yayınları, 5. Basım, İstanbul, Türkiye.
Jin, S., Zhang, Y. ve Xu, Y. 2017. Amount of information and the willingness of consumers to pay for food traceability in China. Food Control, 77, 163-170.
Kutlar, A. 2021. Ekonometriye Giriş. Nobel Yayınları, 2. Basım, Ankara, Türkiye.
Lin, P. Y. 2016. Distributed secret sharing approach with cheater prevention based on QR code. IEEE Transactions on Industrial Informatics, 12(1), 384-392.
Lipovetsky, S. 2015. Analytical closed-form solution for binary logit regression by categorical predictors. Journal of applied statistics, 42(1), 37-49.
Oğuz, C. ve Karakayacı, Z. 2017. Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Metodolojisi. Atlas Akademi, Konya.
Okumuş, R. ve Armağan, G. 2020. Aydın İlinde Yaş Meyve-Sebze Pazarlaması ve Tüketicilerin Satın Alma Davranışları. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 57(1), 73-82.
Özdamar, K. 2003. Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Kaan Kitapevi, Eskişehir, Türkiye.
Palaz, S. ve Boz, İ. 2008. Üniversite mezunu yetişkinlerin farklı organizasyonlarda gönüllü hizmet vermesini etkileyen faktörler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), 95-106.
Shevchuk, A. ve Kalyazina, S. 2019. Traceability technology: fruits and vegetables trader case study. In International Conference on Digital Technologies in Logistics and Infrastructure (ICDTLI 2019). Atlantis Press.
Tanyeri, M. T. 2020. “Ankara ili Yenimahalle ilçesinde tüketicilerin meyve-sebze tüketim alışkanlıklarının belirlenmesi” (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, ss. 48-49.
Tarjan, L., Šenk, I., Tegeltija, S., Stankovski, S. ve Ostojic, G. 2014. A readability analysis for QR code application in a traceability system. Computers and Electronics in Agriculture, 109, 1-11.
TB, 2016. T. C. Ticaret Bakanlığı Hal Kayıt Sistemi – Sebze ve Meyvede “Ürün Künyelerine Yönelik Tebliğ” Resmi Gazete’de yayımlandı. https://www.ticaret.gov.tr/haberler/sebze-ve-meyvede-urun-kunyelerine-yonelik-teblig-resmi-gazetede-yayimlandi (Erişim tarihi: 10.05.2022)
TBHKS, 2022. T. C. Ticaret Bakanlığı Hal Kayıt Sistemi – Toptancı Halleri, http://www.hal.gov.tr/Sayfalar/ToptanciHalleriSorular.aspx#Soru%2010 (Erişim tarihi: 10.05.2022)
Tessitore, S., Iraldo, F., Apicella, A. A. ve Tarabella, A. T. 2020. The link between food traceability and food labels in the perception of young consumers in Italy. International Journal on Food System Dynamics, 11(5), 425-440.
TOB, 2017. Tarım ve Orman Bakanlığı – Ürün Doğrulama ve Takip Sistemi (UDTS), https://www.tarimorman.gov.tr/Sayfalar/Detay.aspx?OgeId=581&Liste=Duyuru (Erişim tarihi: 10.05.2022)
Tranmer, M. ve Elliot, M. 2008. Binary logistic regression. Cathie Marsh for census and survey research, 1-43.
Tsang, Y. P., Choy, K. L., Wu, C. H., Ho, G. T. S. ve Lam, H. Y. 2019. Blockchain-driven IoT for food traceability with an integrated consensus mechanism. IEEE access, 7, 129000-129017.
TÜİK, 2021. Türkiye İstatistik Kurumu, https://www.tuik.gov.tr/ (erişim tarihi: 08.04.2022)
Yang, S. H., Phan, H. T. T., Hsieh, C. M. ve Li, T. N. 2022. What Intentions and Interesting Information Can Attract Consumers to Scan QR Code While Buying Eggs?. Foods, 11(9), 1259.
Yilmaz, S. ve Yilmaz, İ. 2017. Avrupa Birliği sürecinde gıda sektöründe izlenebilirlik ve Türkiye uygulamaları. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6, 243-253.
Zhang, A., Mankad, A. ve Ariyawardana, A. 2020. Establishing confidence in food safety: Is traceability a solution in consumers’ eyes?. Journal of Consumer Protection and Food Safety, 15(2), 99-107.