Ege Bölgesinde Zeytin İşletmelerinin Maliyetleri ve Sorunları

Bu araştırmada Ege Bölgesinde zeytin yetiştiren tarım işletmelerinin mevcut yapısı, ürün maliyetleri ve sorunları ortaya konulmuştur. Araştırma alanı Ege Bölgesinde zeytin yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı Aydın, İzmir, Manisa ve Muğla illeri olup, araştırma verileri tabakalı tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilen 152 adet işletmeden anket yöntemi ile elde edilmiştir. İşletmelerde işletme başına nüfusun gruplar itibariyle 3.19 ile 4.24 kişi arasında değiştiği belirlenirken bu değer işletmeler ortalamasında 3.66 kişi olarak hesaplanmıştır. İşletmeler ortalamasında okur-yazarlık oranı %95.88 ve ortalama öğrenim süresi 6.13 yıl olarak bulunmuştur. İşletme yöneticilerinin yaşı ortalamada 54.40 yıl ve öğrenim süresi 5.82 yıl olarak saptanmıştır. İşletmeler ortalamasında toplam kullanılan işgücü 442.54 EİG olarak bulunurken bunun %73.28’ini aile işgücünün oluşturduğu belirlenmiştir. İşletmeler ortalamasında toplam işletme arazisi 91.24 da’dır ve bu arazinin %64.54’ü zeytin arazisidir. Ham zeytin ürününün toplam üretim masrafları içerisinde değişken masrafların %47.17 ve sabit masrafların %52.83 oranında pay aldığı tespit edilmiştir. Değişken masraf unsurlarından hasat (%16.90) ve bakım (%13.06) masrafları ön plana çıkarken sabit masraflardan arazi kirası (%37.70) en önemli masraf kalemidir. İşletmelerde arazi büyüklükleri arttıkça ham zeytin, sofralık zeytin ve zeytinyağı maliyetlerinin azalış gösterdiği belirlenmiştir. Zeytincilik sektörünün geliştirilmesi için öncelikle işletme düzeyinde mevcut durum ve sorunların bilinmesi, beklentilerin önemsenmesi sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Zeytin işletmeleri, nüfus, arazi, sermaye, maliyetler ve sorunlar

Costs and Problems of Olive Farms in Aegean Region

In this study, it was determined current structure, costs and problems of farms producing olive in Aegean Region. The research area was Aydın, İzmir, Manisa and Muğla provinces in Aegean Region where olive cultivation is produced intensively. The data were obtained from 152 farms via questionnaire with stratified random sampling method. The population per farm was determined between 3.19 and 4.24 people in groups and this value was calculated as 3.66 people in the average of farms. Literacy rate was 95.88% and education period was 6.13 years on average. The average age and education period of managers was 54.40 and 5.82 years, respectively. Total labour used per farms average was 442.54 man-days and 73.28% of this was family labour. The land per the farms average was 91.24 decare, of which 64.54% was olive lands. Variable expenses and fixed costs were determined as 47.17% and 52.83%, respectively in total production costs for crude olives. The most important variable costs were harvest (16.92%) and maintenance costs (13.06%). Land rent has the largest share (37.70%) in fixed costs. As the size of land in farms was increased, it was determined decreased of crude olives, processed olives and olive oil costs. In order to develop the olive sector, primarily in the farm level the current status and problems should be known and the expectations should be taken into consideration.

Keywords:

Olive farms, population, land, capital, costs and problems,

PDF

___

Açıl, A.F. 1976. Tarımsal Ürün Maliyetlerinin Hesaplanması ve Memleketimizde Tarımsal Ürün Maliyetlerinde Gelişmeler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 665, II. Baskı, Ankara.
Anaç, H. 2005. Balıkesir İli Edremit İlçesinde Zeytin Üreten İşletmelerin Ekonomik Analizi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi), Ankara. Anonim, 2018. TÜİK (www.tüik.gov.tr), (Erişim tarihi: 01.10.2018).
Anonymous, 2018. FAO (http://faostat.fao.org/), (Erişim tarihi: 01.10.2018).
Apaydın, Y.M., Sağıroğlu, D., Tosun, D., Demirbaş, N. 2014. Türkiye’de zeytinyağı sanayiinin gelişimi açısından zeytin üreticilerinin sorunları: İzmir ili örneği. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 29(3): 199-210, ISSN:1308-8769.
Aras, A. 1988. Tarım Muhasebesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:486, İzmir. Artukoglu, M.M., Olgun, F.A., Adanacıoglu, H. 2010. The efficiency analysis of organic and conventional olive farms: Case of Turkey. Agricultural Economics–Czech, 56(2): 89-96.
Artukoglu, M.M., Olgun, F.A., Adanacıoglu, H. 2012. An economic analysis of organic and conventional olive production: Case of Turkey. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 49(3): 243-247, ISSN: 1018-8851.
Başaran, B. 2011. Zeytin ve Zeytinyağı Üreten Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Sorunları ve Bu Sorunların Çözümüne Yönelik Alternatif Öneriler. Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı (Doktora Tezi), Tekirdağ.
Cukur, F., Saner, G., Cukur, T., Dayan, V. and Adanacioglu, H. 2013. Efficiency analysis of olive farms: The case study of Mugla province, Turkey. Journal of Food, Agriculture & Environment, 11(2): 317-321.
Çiçek, A., Erkan, O. 1996. Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Yöntemleri. GOÜ Zir. Fak. Yayınları No:12, Ders Notları Serisi No:6, Tokat.
Demirci, R. 1978. Kırşehir Merkez İlçesi Hububat İşletmelerinde Optimal İşletme Organizasyonları ve Yeter Gelirli İşletme Büyüklüklerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma (Doçentlik Tezi), Ankara.
Erkuş, A., Bülbül, M., Kıral, T., Açıl, A.F., Demirci, R. 1995. Tarım Ekonomisi (Ders Kitabı). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları No:5, Ankara.
Erkuş, A., Demirci, R. 1996. Tarımsal İşletmecilik ve Planlama. Ankara Üniversitesi Yayınları No: 1435, Ziraat Fakültesi Ders Kitabı No: 417, 158 s, Ankara.
Esengün, K. 1990. Tokat İlinde Meyve Yetiştiriciliği Yapan İşletmelerin Ekonomik Durumu ve İşletme Sonuçlarını Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı (Doktora Tezi), İzmir.
Gençler, F.F. 2009. AB ve Türkiye’de Sürdürülebilir Tarım Uygulamalarının İncelenmesi ve Türkiye’de Sürdürülebilir Tarıma Yönelik Politikaların Geliştirilmesi Üzerine Bir Araştırma: Zeytin Örneği. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı (Doktora Tezi), Bornova, İzmir.
Güneş, T., Kıral, T., Arıkan, R., Bülbül, M., Çetin, B., Tatlıdil, F., Albayrak, N., Meşhur, M., Çelen, H. 1988. Başlıca Tarım Ürünleri Maliyetleri Araştırma Projesi. TMO Matbaası, Ankara.
Ilgar, R. 2016. Çanakkale ilinde zeytin yetiştiriciliği ve yaşanan sorunlar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, Sayı: 32, ISNN 1305-2128.
İnan, İ.H. 2001, Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği. Avcı Ofset, Genişletilmiş ve Yenilenmiş Beşinci Baskı, Yayın Kodu: ISBN 975-93281-0-0, İstanbul.
Karacan, A.R. 1991. Tarım İşletmelerinin Finansmanı ve Tarımsal Kredi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:498, İzmir.
Karagölge, C. 1995. Tarım Ekonomisi Temel İlkeleri. Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 801, Ziraat Fakültesi Yayınları No: 324, Ders Kitapları Serisi No: 73, Erzurum.
Karslı, İ.E. 2006. Trakya ve Kuzey Ege’de Organik ve Konvansiyonel Yağlık Zeytin Üretim Ekonomisi ve Pazarlaması. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi), Tekirdağ.
Lambarraa, F., Serra, T., Gil, J.M. 2007. Technical efficiency analysis and decomposition of productivity growth of Spanish olive farms. Spanish Journal of Agricultural Research, 5(3): 259-270, ISSN: 1695-971-X.
Olhan, E. 1997. Türkiye’de Bitkisel Üretimde Girdi Kullanımının Yarattığı Çevre Sorunları ve Organik Tarım Uygulaması-Manisa Örneği. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı (Doktora Tezi), Ankara.
Özalp, A., Kahraman, S., Yılmaz, İ., 2016. Manisa ili Soma ilçesinde yağlık zeytin üretiminin ekonomik analizi. XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Isparta.
Özçelik, A., Turan, A., Tanrıvermiş, H. 1998. Türkiye’de Tarımın Pazara Entegrasyonunda Sözleşmeli Tarım ve Bu Modelin Sürdürülebilir Kaynak Kullanımı ile Üretici Geliri Üzerine Etkileri. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayınları Yayın No: 14, Ankara.
Özgürsoy, S. 2006. Hatay İlinde Zeytin ve Zeytinyağı Sektörünün Ekonomik Analizi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı (Doktora Tezi), Adana.
Seçer, A. 2012. Doğu Akdeniz Bölgesi’nde Zeytin ve Zeytinyağı Üretimi, Pazarlaması ve Bölgede Zeytinciliği Geliştirme Olanakları. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı (Doktora Tezi), Adana.
Tiryakioğlu, M. 2011. Sofralık Zeytin Üretimi ve Dış Satım Olanakları Üzerine Bir Araştırma: Akhisar İlçesi Örneği. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi), Bornova, İzmir.
Tunalıoğlu, R., Gökçe, O. 2002. Ege Bölgesinde optimal zeytin yayılış alanlarının tespitine yönelik bir araştırma. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Ankara.
Yapıcı, Ç. 2006. Balıkesir İli Burhaniye İlçesinde Yağlık Zeytin Üreten İşletmelerin Ekonomik Analizi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı (Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale.