Türkiye’nin Nesli Tehlike Altında Olan Gladiolus Türleri

Iridaceae familyasından Gladiolus cinsine ait türler, çok yıllık otsu yapıda bitkilerdir. Kesme çiçek, saksılı bitki ve dış mekân süs bitkisi olarak değerlendirilen glayöller en önemli süs bitkilerinden bir tanesidir. Önemli gen merkezlerinin kesiştiği noktada yer alan Türkiye bitki genetik çeşitliliği bakımından özel bir konumdadır. Ayrıca Türkiye glayöller de dâhil olmak üzere geofitler açısından çok zengin genetik kaynaklara sahiptir. Ancak Gladiolus türlerinin de yer aldığı birçok bitki genetik kaynağı çevresel ve diğer problemler nedeniyle gen erozyonuna uğramakta ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Türkiye’de doğal olarak yetişen Gladiolus italicus IUCN kırmızı liste sınıfında yer almaktadır. Kırmızı listedeki sınıfı düşük riskli (LC) olan Gladiolus italicus türünün Makaronezya Bölgesi, Akdeniz Havzası ve Orta Asya’ya kadar geniş bir yayılım alanı vardır. Ayrıca Kaliforniya’da bulunan tür Türkiye’de de doğal olarak yetişmektedir. Kırmızı listede yer almamasına rağmen Türkiye’de nesli tehlike altında olduğu bildirilen diğer Gladiolus türleri; Gladiolus anatolicus, Gladiolus antakiensis, Gladiolus halophilus, Gladiolus humilis ve Gladiolus micranthus’dur. Gladiolus türlerinin süs bitkisi olarak kullanım potansiyellerinin yanında değişikliğe uğramış toprakaltı gövde ve yapraklarının tıpta ve ilgili diğer endüstrilerde kullanılması bunların önemini arttıran diğer özellikleridir. Bu nedenle Gladiolus genetik kaynaklarının korunması oldukça önemlidir.

Endangered Gladiolus Species of Turkey

Gladiolus is a perennial geophyte, semi-rustice herb and belongs to the Iridaceae family. Gladiolusis an important bulbous ornamental plant. It is used as cut flowers, garden and potted plants. Turkey,which is among the major gene centers of the world and has a special place in plant genetic diversity,has rich genetic resources of geophytes including Gladiolus. However, many plant genetic resources,including Gladiolus are under genetic erosion because of the environmental and other problems andtherefore face with the danger of extinction. Turkey has one Gladiolus species in IUCN Red Listcategory. This species is Gladiolus italicus and its Red list category is Least Concern (LC). Gladiolusitalicus is distributed in Macaronesia, Mediterranean basin to central Asia. Also introduced andnaturalized in California. It naturally grows in many parts of Turkey. The other Gladiolus speciesthat are reported to be under threat in Turkey are; Gladiolus anatolicus, Gladiolus antakiensis,Gladiolus halophilus, Gladiolus humilis, Gladiolus micranthus. In addition to their potential usageas ornamental plants, their usage in phytomedicine due to the medical properties of the modifiedstems, leaves and in other related industries increases their importance. Therefore, it is veryimportant to protect these genetic resources of Gladiolus.

PDF

___

Allen D, Bilz M. Leaman DJ, Miller RM, Timoshyna A, Window J. 2014. European Red List of Medicinal Plants. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
Attard E, Pacioni P. 2011. The Phytochemical and In Vitro Pharmacological Testing of Maltese Medicinal Plants. Edited by Rasooli I. Bioactive Compounds In Phytomedicine., Croatia, 93-112. ISBN 978-953-307-805-2
Baskaran V, Misra RL, Abirami K. 2009. Effect of plant growth regulators on corm production in gladiolus. J. Hortl. Sci. 4 (1): 78-80.
Borg J. 1927. Descriptive Flora of the Maltese Islands, Government Printing Office, Malta.
Cantor M, Tolety J. 2011. Gladiolus, Edited by Kole C., Wild Crop Relatives: Genomic and Breeding Resources, Plantation and Ornamental Crops. Springer, Berlin, Heidelberg. ISBN 978-3-642-21201-7
CITES, https://cites.org/eng/app/index.php, (Accessed on: 28 Apr 2017).
Contu S. 2013. Gladiolus italicus. The IUCN Red List of Threatened Species 2013: e.T18990775A44502078. http://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2013 2.RLTS.T18990775A44502078.en. Downloaded on 24 July 2017.
Çelikel FG. 2014. Geophytes and Ornamental Plants, Lecture Notes (in Turkish). Ondokuz Mayis University, Faculty of Agriculture, Department of Horticulture, Samsun.
Çelikel FG. 2015. Süs bitkilerinde tohumluk (tohum, fide, fidan, soğan) üretimi ve kullanımı. SÜSBİR. (3): 32-33.
Demir S, Çelikel FG. 2017a. Different properties and importance of Pancratium maritimum naturally grown in Turkey. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 5(13): 1726-1731. DOI: https://doi.org/10.24925/turjaf.v5i13.1726- 1731.1507
Demir S, Çelikel FG. 2017b. Endangered Lilium species of Turkey. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 5(13): 1796-1801. DOI: https://doi.org/10.24925/turjaf.v5i13.1796-1801.1506
Gonzalez A, Lopez J, Banon S, Ochoa J, Fernandez JA, Martinez JJ, Rodriguez R. 2003. Ornamental use of wild species of genus Gladiolus. Proc. IS on Sust. Use of Plant Biodiv. E. Düzyaman &Y.Tüzel Acta Hort. 598, ISHS 2003.
IUCN 2012. IUCN Red List Categories and Criteria: Version 3.1. Second edition. Gland, Switzerland and Cambridge, UK: IUCN. iv + 32pp.
Karagöz A, Zencirci N, TAN A, Taşkın T, Köksel H, Sürek M, Toker C, Özbek K. 2010. Bitki genetik kaynaklarının korunması ve kullanımı, Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, 11-15 Jan, p. 155-177. Ankara, Turkey.
Kasparek M, Grimm U. 1999. European trade in Turkish Salep with special reference to Germany. Economic Botany, 53(4): 396-406.
Lewis GJ, Obermeyer AA, Barnard TT. 1972. A revision of the South African species of Gladiolus. J. S. Afican Bot., Suppl., 10: 1-316.
Mahasena M, Ona AF, Taufique T, Mehraj H, Jamal Uddin AFM. 2015. Suitability of cut corm as planting materials on flowering and corm-cormel production of gladiolus cultivars. J. Biosci. Agric. Res. 04(01): 10-19.
Montmollin B, de Strahm W. (Eds). 2005. The top 50 Mediterranean Island Plants: Wild plants at the brink of extinction, and what is needed to save them. IUCN/SSC Mediterranean Islands Plant Specialist Group. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. x + 110 pp.
Penza C. 1969. Flora Maltija Mediċinali, Progress Press Co. Ltd., Malta.
Resmigazete 2017. Export table of natural flower bulbs, www.resmigazete.gov.tr, (Accessed on 28.05.2017).
Tehditaltındakibitkiler 2017. www.tehditaltindabitkiler.org.tr (Accessed on 24.07.2017).
Tubives 2018. www.tubives.com. (Accessed on 24.07.2017).