Ayhan CEYHAN, Ahmet ŞEKEROĞL, Mustafa DUMAN

Niğde İlinde Yetiştirilen Akkaraman Irkı Koyunların Bazı Döl Verim Özellikleri ve Kuzuların Büyüme Performansı

Bu çalışmada, yarı ekstansif koşullarda yetiştirilen Akkaraman koyunlarının bazı döl verim özellikleri ile kuzuların büyüme performansları araştırılmıştır. Araştırmanın hayvan materyalini, Niğde merkez ilçesine bağlı 34 işletmede bulunan 300 baş koç, 6000 baş Akkaraman koyunu ile onların kuzuları oluşturmuştur. Araştırma 2012-2016 yılları arasında 5 yıl sürdürülmüş ve çalışma süresince 30162 baş kuzu doğum ağırlığı, 29517 baş kuzunun 90. gün canlı ağırlığı ve 30000 baş Akkaraman koyununun bazı döl verim parametreleri saptanmıştır. Akkaraman koyunlarında doğum oranı ortalama %90,1, ikiz doğum oranı %20,8, bir doğuma düşen kuzu sayısı 1,12 olarak saptanmıştır. Akkaraman ırkı kuzuların doğum ağırlığının ortalaması 4,23 kg ve 90. gün canlı ağırlık ortalaması da 23,05 kg olarak belirlenmiştir. Kuzuların doğum ağırlıkları ve 90. gün canlı ağırlıkları üzerine yıl, doğum tipi ve cinsiyetin etkisi önemli bulunmuştur. Sonuç olarak, halk elinde yarı ekstansif koşullarda yetiştirilen Akkaraman ırkı koyunların döl verimi ve kuzuların büyüme özelliklerinin iyileştirilebileceği ve bunun gibi ıslah projelerinin uygulanması ile koyunculuk işletmelerin ekonomik durumlarının iyileştirilebileceği kanaatine varılmıştır.

Some Reproductive Traits and Lambs Growth Performance of Akkaraman Sheep Raised in Niğde Province

In this study, growth performance of Akkaraman lambs and some fertility parameters of Akkaraman sheep raised in semi extensive farm conditions were investigated. A total of 6300 heads Akkaraman ewes (6000 ewes and 300 rams) housed in 34 farms located in central villages of Niğde province were evaluated between 2012 and 2016. The data of birth weight of 30161 lambs, body weight of 29517 lambs aged 90 days old and some fertility parameters of 30000 heads ewes were used. The average lambing rate of ewes was found 90.1%. The twining rate of ewes was 20.8%; the average litter size was 1.12 lambs. Birth weights of Akkaraman sheep lambs was 4.23 kg, average 90th day live weights were 23.05 kg. Effects of year, birth type, dam age, and sex were found statistically significant on birth and 90-day live weights of the Akkaraman lambs. As a result, it was concluded that the fertility of Akkaraman sheep and growth characteristics of lambs raised by public under semi-extensive conditions could be improved and the economic situation of sheep farms could be better by the implementation such improvement project.

PDF

___

Akbulut Ö. 1986. İvesi x Akkaraman melezlerinin önemli verim özellikleri üzerinde araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Erzurum (yayınlanmamış).
Akçapınar H. 1983. Bazı faktörlerin Akkaraman ve Morkaraman kuzularının büyüme kabiliyeti üzerine etkileri. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 30(1):183-200.
Akçapınar H. Kadak R. Odabaşıoğlu F. 1982. Morkaraman ve Kangal-Akkaraman koyunlarının döl verimi ve süt verimi üzerinde karşılaştırmalı araştırmalar. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 29(3-4): 379-391.
Akçapınar H. Özbeyaz C. Ünal N. 2000. kuzu eti üretimine uygun ana ve baba hatlarının geliştirilmesinde Akkaraman, Sakız ve Kıvırcık koyun irklarından yararlanma imkanları I.
Akkaraman Koyunlarda döl verimi, Akkaraman, Sakız x Akkaraman F1 ve Kıvırcık x Akkaraman F1 kuzularda yasama gücü ve büyüme. Turk J. Vet. Anim. Sci. 24 (2000):71–79.
Akmaz A. Akçapınar H. 1989. Koç katımı öncesinde ve gebeliğin son dönemlerinde farklı düzeyde beslemenin Konya Merinoslarında döl verimine ve kuzularda büyüme ve yaşama gücüne etkileri. Doğa Türk Vet. Ve Hayv. Derg. 14:301-319.
Akmaz A. Tekin M.E. Kadak, R. Deniz. Nazlı. M. 1992. Akkaraman, İvesi ve Konya Merinosu koyunlarının önemli verim özellikleri yönünden karşılaştırılması. Tarım ve Köy İşeri Bakanlığı. Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Koyunculuk Ülkesel Araştırma Projesi, Konya.
Altın T. 2001. Koyunlarda süt veriminin laktasyon boyunca değişimi ve farklı yöntemlere göre tahmin edilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 11(2):103-111.
Arık İZ, Dellal G. Cengiz F. 2003. Anadolu Merinosu, Akkaraman, Ile de France x Anadolu Merinosu (F1) ve Ile de France x Akkaraman (F1) melezi koyunlarda bazı yapağı fiziksel özellikleri. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 27:651-656.
Batu S. Togay C. Utkanlar N. İmeryüz F. Ertuğrul F. Öznacar K. Müftüoğlu Ş. 1962. Akkaraman x Merinos melezlerinde çeşitli rasyon ve güneş işınlarının yapağı elastikiyeti, mukavemeti, yağıltı miktarı ve gömlek ağırlığı üzerine yaptığı etkiler. Lalahan Zoo. Arş.Enst. Derg. 2(3-4):7-46.
Ceyhan A. Sezenler T. Erdoğan E. Torun O. 2011. Improvement studies on mutton sheep for Marmara region conditions: I. Fertility, lamb survival, and growth traits of lambs. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 35(2): 79-86.
Çolakoğlu N. Özbeyaz C. 1999. Akkaraman ve Malya koyunlarının bazı verim özelliklerinin karşılaştırılması. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 23:351-360.
Dellal G. 2002. Akkaraman ve Anadolu Merinoslarında çevre ve kalıtım faktörlerinin kuzu verim özelliklerine etkileri. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 26(3):581-586.
Demirel K. İşcan KA. 2012. Akkaraman Irkı Koyunlarda Flushing Uygulamasının Dölverimi Özelliklerine Etkisi. Erciyes Üniv. Vet. Fak. Derg. 9(1) 23-28.
Düzgüneş O. Pekel E. 1968. Orta Anadolu şartlarında çeşitli Merinos x Akkaraman Melezlerinin verimle ilgili özellikleri üzerine mukayeseli araştırmalar. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:312, Ankara.
Ertuğrul M. Cengiz F. Eliçin A. 1989. Akkaraman ve Dorset Down x Akkaraman F1 kuzularında besi gücü ve karkas özellikleri. Ankara Üniversitesi Yayın No:608, Ankara.
Esen F. Yıldız N. 2000, Akkaraman, Sakız X Akkaraman Melez (F1) Kuzularda Verim Özellikleri. I. Büyüme, Yaşama Gücü, Vücut Ölçüleri. Turk. J. Vet. Anim. Sci.24 (2000):223–231.
Esen F. Bozkurt T. 2001. Akkaraman Irkı Koyunlarda Flushing ve Östrus Senkronizasyonu Uygulamasının Dölverimi Üzerine Etkisi. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 25 (2001):365-368.
Esen F. Özbey O. 2002. Akkaraman, Sakız x Akkaraman melez (F1) koyunlarda döl ve süt verimleri. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 26:503-509.
Esenbuğa N. Dayıoğlu H. 2002. İvesi ve Morkaraman kuzularının büyüme ve gelişme özelliklerin kimi çevre faktörlerinin etkisi. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 26:145-150.
Karaca O. Cemal İ. Yılmaz O. 2012. Halk Elinde Hayvan Islahı Ülkesel Projeleri Aydın-Denizli-Uşak (ADU) Alt Projeleri Çalıştay Notları.
Kaymakçı M. 2016. İleri Koyun Yetiştiriciliği. İzmir İli Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği Yayınları No:1 Bornovaİzmir. (Genişletilmiş 5. Basım)
Kaymakçı M. Aşkın Y. Karaca O. 1989. Akkaraman koyunlarında temel üreme özellikleri. Sivas Yöresinde Tarımın Geliştirilmesi Simpozyumu. 30 Mayıs-3 Haziran 1988, Sivas.
Kaymakçı M. Eliçin A. Işın F. Taşkın T. Karaca O. Tuncel E. Ertuğrul M. Özder M. Güney O. Gürsoy O. Torun O. Altın T. Emsen H. Seymen S. Geren H. Odabaşı A. Sönmez R. 2005. Türkiye küçükbaş hayvan yetiştiriciliği üzerine teknik ve ekonomik yaklaşımlar. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Teknik Kongre. 707- 726 3-7 Ocak, Ankara.
Kaymakçı M. Oğuz İ. Ün C. Bilgen G. Taşkın T. 2001. Basic characteristics of some Turkish indigenous sheep breeds. Pakistan Journal of Biological Sciences. 4 (7): 916-919.
Kaymakçı M. Sönmez R. Kızlay E. Taşkın T. 1999. Kasaplık kuzu üretimi için uygun baba hatlarının oluşturulması üzerine araştırmalar (1.araştırma projesi). Turk. J. Vet. Anim. Sci. 23(3):255-261.
Kaymakçı M. Taşkın T. 2001. Batı Anadolu ve Trakya’da Melezleme ile elde edilen yeni koyun tipleri. Hayvansal Üretim Dergisi. 42(2): 45-52, Bornova-İzmir.
Kaymakçı M. Taşkın T. 2008. Türkiye koyunculuğunda melezleme çalışmaları. Hayvansal Üretim. 49 (2): 43-51.
Özbey O. Akçan A. 2001. Morkaraman, Akkaraman Ve İvesi koyunlarının yarı Entansif Şartlardaki verim performansı. II. Kuzularda Büyüme ve Yaşama Gücü Özellikleri. Vet. Bil. Derg.17(1): 57-66.
Özbey O. Akçan A. 2006. Akkaraman, Morkaraman ve İvesi Koyunlarının Yarı-Entansif Şartlardaki verim performansı. I. Döl ve Süt Verim Özellikleri. Vet. Bil. Derg. 16 (1): 109-120.
Özcan H. 1965. Çeşme (Sakız) ve İmroz koyunlarında beden yapısı, süt ve yavru verimleri, yapağı karakterleri ve bunların diğer memleketlerdeki süt koyunları ile mukayesesi ve bilhassa sütçülük yönünden ıslahı tedbirleri. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:117, Ankara.
Özcan H. 1975. Kıvırcık koyunlarının önemli verim özelliklerinin geliştirilmesinde Texel ırkından faydalanma imkânları. TÜBİTAK VHAG-51k Proje Kesin Raporu.
Özcan L. 1989. Küçükbaş Hayvan Yetiştirme-II. Çukurova Üniv. Ziraat Fakültesi Yayınları No:108, 288-289. Adana
Özmen Ö. Kul S. Gök T. 2015. Elazığ İlinde Halk Elinde Yetiştirilen Akkaraman Irkı Koyun ve Kuzulara Ait Bazı Verim Özellikleri. F.Ü. Sağ. Bil. Vet. Derg. 29 (2): 81– 85.
Özsoy MK. 1979. Merinoslarda, Morkaramanlarda ve melezlerinde büyüme özellikleriyle ilk kırkım kirli yapağı ağırlıkları üzerinde bir araştırma. Doçentlik Tezi, Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zootekni Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
Öztürk A. 1992. TİGEM Gözlü Tarım İşletmesinde ki Akkaraman ve İvesi koyun sürülerinde döl verimine etki eden faktörlerin parametre tahmini. Selçuk Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü.
Pekel E. Güney O. 1974. Anadolu Merinosu, Akkaraman, İvesi koyunları ile bunların saf döllerinin Gözlü Devlet Üretme Çiftliği şartlarında önemli bazı verimler yönünden karşılaştırılmaları. Çukurova Üni. Zir. Fak. Yıllığı. 5:1-2.
Sandıkçıoğlu M. 1960. Konya harasında yapılan Akkaraman x Merinos melezlemeleri. Ank. Üniv. Vet. Fak. Yayınları No:121, Ankara.
Sönmez R. Kaymakçı M. Eliçin A. Tuncel E. Waamuth R. Taşkın T. 2009. Türkiye Koyun Islahı Çalışmaları. U.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 23 (2): 43-65.
SPSS. 2016. IBM Corp. Released 2016. IBM SPSS Statistics for Windows, Version 24.0. Armonk, NY: IBM Corp.
Ünal N. 2002. Akkaraman ve Sakız x Akkaraman F1 kuzularda yaşama gücü, büyüme ve bazı vücut ölçüleri. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 26:109-116.
Yalçın BC. 1979. The Sheep Breeds of Afghanistan, Iran and Turkey. FAO/LINEP PROJECT FB / 1108-7602.
Yıldız N. Denk H. 2006. Van Bölgesinde Halk Elinde Yetiştirilen Akkaraman Koyunların Çeşitli Verim Özelliklerinin Araştırılması II. Kirli Yapağı Verimleri, Lüle Uzunlukları, Beden Ölçüleri, Kuzuların Doğum Ağırlıkları ve Yaşama Güçleri. F.Ü. Sağlık Bil. Dergisi. 20(1):29-37.