ÜMİT GİRGEL, ALİHAN ÇOKKIZGIN, MUSTAFA ÇÖLKESEN

Bayburt Koşullarında Organik Olarak Yetiştirilen Bazı Yerel Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Genotiplerinin Bazı Morfolojik ve Agronomik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma

Bu araştırma, organik şartlarda seçilmiş bazı yerel fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin morfolojik ve agronomik özelliklerini belirlemek amacıyla, Bayburt Üniversitesi, Gıda Tarım ve Hayvancılık Uygulama ve Araştırma Merkezi deneme alanında 2016 yetiştirme döneminde yürütülmüştür. Araştırmada 13 yerel fasulye genotipi ile 3 tescilli çeşit (Önceler-98, Horoz ve Dermason) kullanılmıştır. Çalışma tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Araştırmada, bitki boyu 32,1-44,3 cm, ilk bakla yüksekliği 6,7-11,1 cm, gövde kalınlığı 5,6-8,4 cm, bakla boyu 85,9-120,7 mm, bakla eni 12,5-15,4 mm, bitkide bakla sayısı 10,0-24,1 adet/bitki, baklada tane sayısı 3,5-5,5 adet/bakla, 1000 tane ağırlığı 393,7-545,5 g, dekara tane verimi 128,3-194,3 kg/da arasında değişim göstermiştir. En yüksek tane verimi dermason fasulye çeşidinden elde edilmiş olurken, bunu takiben Önceler-98 çeşidi ve Aydıntepe genotipinin de tane verimi ve bölgeye adaptasyon özelliklerinin iyi olduğu gözlemlenmiştir. Sonuç olarak, incelenen yerel genotiplerden bazılarının bazı morfolojik özellikler ve bitki verimi açısından değerlendirmeye uygun olduğu, ıslah çalışmalarında bir genitör olarak kullanılmalarının faydalı olacağı düşünülmektedir.

A Research on Determination of the Morphological and Agronomical Characteristics of Local Beans (Phaseolus vulgaris L.) Genotypes Under the Organic Farming System in Bayburt

This study was carried out Bayburt University Food and Agriculture and Livestock Application and Research Centre in 2016 growing season to determine the morphological and agronomical characteristics of local genotypes of beans (Phaseolus vulgaris L.) under the organic farming conditions. In the study, 13 local bean genotypes and 3 registered varieties (Önceler-98, Horoz and Dermason) were used. The experiment was carried out to the randomized complete block design with three replications. By using cow manure, the area was fertilized with 10 tons per decares. In the study, plant height 32.1-44.3 cm, first pod height 6.7-11.1 cm, plant stem diameter 5.6-8.4 cm, pod length 85.9-120.7 mm, pod width 12.5-15.4 mm, the number of seeds per plant varied between 10.0-24.1 number/plant, the number of seed per pod 3.5-5.5 number/beans, the weight of 1000 seed 393.7-545.5 g and the yield varied between 128.3-194.3 kg/da was found. The highest yield was obtained from the dermason bean variety. Also the yield and locality adaptation of the Önceler-98 variety and Aydintepe genotype have highest adaptation capacity. As a result, it is considered useful to use some of the examined local genotypes as a genitor in breeding studies, which is suitable to evaluate some morphological characteristics and yield.

PDF

___

Alıcı S. 1997. Harran Ovası koşullarında farklı mercimek (Lens culinaris Medic.) çeşitlerinin morfolojik ve tarımsal karakterlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek lisans Tezi, 40 s, Şanlıurfa.
Anlarsal AE, Yücel C, Özveren D. 2000. Çukurova koşullarında bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde tane verimi ve verimle ilgili özellikler ile bu özellikler arası ilişkilerin saptanması. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 24: 19-29.
Anonim. 2016a. http://www.tarim.gov.tr/Konular/BitkiselUretim/Organik-Tarim/Istatistikler.
Anonim. 2016b. Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Bayburt ili uzun yıllar (1975-2016) iklim verileri.
Anonim. 2016c. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, Laboratuvar Analiz Raporları.
Akçin A. 1974. Erzurum şartlarında yetiştirilen kuru fasulye çeşitlerinde gübreleme, ekim zamanı ve sıra aralığının tane verimine etkisi ile bu çeşitlerin bazı fenolojik, morfolojik ve teknolojik karakterleri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 157, S:1-112, Erzurum.
Atış İ. 2000. Hatay koşullarında ikinci ürün olarak tane ve hasıl amacıyla yetiştirilebilecek börülce (Vigna sinensis L.) tiplerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 63s.
Babagil GE, Tozlu E, Dizikısa T. 2011. Erzincan ve Hınıs ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 42 (1): 11-17.
Bayram A. 1999. Afşin-Elbistan koşullarında bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde verim unsurları üzerine bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek lisans Tezi, 45 s. Kahramanmaraş.
Bozoğlu H. 1995. Kuru fasulyede (Phaseolus vulgaris L.) bazı tarımsal özelliklerinin genotip x çevre interaksiyonu ve kalıtım derecelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi (Basılmamış), Samsun.
Bozoğlu H, Gülümser A. 2000. Kuru fasulyede (Phaseolus vulgaris L.) bazı tarımsal özelliklerin genotip çevre interaksiyonları ve stabilitelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Turkish Journal of Agriculture Forestry, 24: 211- 220.
Bozoğlu H, Sözen Ö. 2007. Some agronomic properties of the local population of common bean (Phaseolus vulgaris L.) of Artvin province. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 31: 327-334.
Ceyhan E, Önder M, Kahraman A. 2009. Fasulye genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23 (49): 67-73.
Chamberlain DE, Joys A, Johnson PJ, Norton L, Feber RE, Fuller RJ. 2010. Does Organic farming benefit farmland birds in winter? Biol lett 6(1): 82-84.
Çiftçi V, Yılmaz N. 1992. Van ekolojik koşullarında verimli fasulye çeşitlerinin belirlenmesi ve verim komponentlerinin tane verimine etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(2): 135-146.
Çiftçi CY, Şehirali S. 1984. Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde değişik özelliklerin fenotipik ve genotipik farklılıklarının saptanması. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayın No: TB 4.
Çirka M. 2012. Doğu Anadolu’nun güneyinde yetiştirilen taze fasulye (Phaseolus vulgaris L.) gen kaynaklarının toplanması ve değerlendirilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
Çokkızgın A, Anlarsal AE. 2008. Güney ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden toplanan bazı kırmızı mercimek (Lens Culinaris Medik.) yerel genotiplerinin bitkisel ve tarımsal özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 17-7: 65-76.
Çokkızgın A, Girgel Ü, Çölkesen M, İdikut L, Zülkadir G, Çevik Y. 2014. Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşit ve yerel populasyonlarında verim ile verim öğelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye 5. Tohumculuk Kongresi. 19-23 Ekim, Diyarbakır, 83-87.
Çölkesen M, Çokkızgın A, Turan BT, Kayhan K. 2005. Kahramanmaraş ve Şanlıurfa koşullarında değişik kışlık mercimek (Lens Culinaris Medic.) çeşitlerinde verim ve kalite özellikleri üzerine bir araştırma. GAP IV Tarım Kongresi, 21-23 Eylül, Şanlıurfa, 826-833.
Çölkesen M, İdikut L, Çokkızgın A, Özsisli B, Baydemir MT, Çakmak D. 2009. Kahramanmaraş koşullarında bazı bakla (Vicia faba L.) çeşitlerinde farklı ekim zamanlarının verim ve verim unsurlarına etkisi üzerine bir araştırma. Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi, Hatay, 725-729.
Çölkesen M, Çokkızgın A, İdikut L, Özsisli B, Girgel Ü. 2011. Farklı iklim koşullarında değişik fasulye çeşitlerinin (Phaseolus vulgaris L.) bitkisel ve tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. GAP VI. Tarım Kongresi, Şanlıurfa, 670-676.
Çokkızgın A. 2007. Güney ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden toplanan bazı kırmızı mercimek (Lens culinaris MEDIK.) yerel genotiplerinin bitkisel ve tarımsal özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma.
Dumoulin V. 1994. Étude de la variabilité génétique chez le pois protéagineux (Pisum sativum L) pour l’élaboration du rendement. Importance des interactions génotype x milieu. PhD Thesis, INA-PG, 232 p.
Düzdemir O. 1998. Kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinde verim ve diğer bazı özellikler üzerine bir araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), Tokat.
Düzgüneş O, Kesici T, Kavuncu O, Gürbüz F. 1987. Araştırma ve Deneme Metotları (İstatistik Metotları-II). Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları: 1021, Ders Kitabı: 295. Ankara, 381s.
Erdinç Ç. 2011. Ülkemizdeki bazı fasulye genotipleri arasındaki akrabalık ilişkilerinin ve antraknoz hastalığına (Colletotrichum lindemuthianum (Sacc. & Magn.) Lambs. Scrib.) dayanıklılığın fenotipik ve moleküler yöntemlerle belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
Erman M. 1992. Van ekolojik koşullarında mercimeğin çeşit ve adaptasyon özellikleri üzerinde araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Van, 73s.
Güneş Z. 2011. Van-Gevaş’ da ümitvar bulunan fasulye (Phaseolus vulgaris L.) hatlarında verim ve bazı verim ögelerinin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi.
Kulaz H, Çiftçi V. 2013. Relationships among yield components and selection criteria for seed yield improvement in bush bean (Phaseolus vulgaris L.) Journal of Agricultural Sciences 18 (2012): 257-262.
Mishra SN, Dash SN. 1991. Variability for quantitative characters in french bean (Phaseolus vulgaris L.). Plant Breeding, 63 (1): 64.
Pekşen E. 2005. Samsun koşullarında bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin tane verimi ve verimle ilgili özellikler bakımından karşılaştırılması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi 20(3): 88-95.
Pekşen E, Gülümser A. 2005. Bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinde verim ve verim unsurları arasındaki ilişkiler ve path analizi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(3):82-87.
Rahmann G. 2011. Agriculture and Forestry Research 3 (61): 189-208.
Sepetoğlu H. 1992. Yemeklik Dane Baklagiller. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları No: 24.
Smith KJ, Huyser W. 1987. World distribution and significance of soybean. In. Ellis. R. H. (Ed.). Soybeans Improvement Production And Uses; Sec. Ed. Ed. J. R. Wilcox. Amer. Soc. of Agron. Madison. Wisconsin, 1-22.
Sözen Ö. 2006. Artvin ili yerel fasulye (Phaseolus vulgaris L.) popülasyonlarının toplanması tanımlanması ve morfolojik varyabilitesinin belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 469s.
Şehirali S. 1971. Türkiye’de yetiştirilen bodur fasulye çeşitlerinin tarla ziraatı yönünden önemli başlıca morfolojik ve biyolojik vasıfları üzerinde araştırmalar. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları: 474, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 275, Ankara.
Şehirali S. 1973. Beslenme ve toprak verimliğinin artırılması yönünden yemeklik baklagiller. Ziraat Mühendisliği, Sayı 8'den Ayrı Basım. Yeni Desen Matbaası, Ankara.
Şehirali S. 1980. Bodur fasulyede (Phaseolus vulgaris L. var nanus Dekap) ekim sıklığının verimle ilgili bazı karakterler üzerine etkisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 738. Bilimsel Araştırma ve İnceleme: 1429.
Ülker M, Ceyhan E. 2008. Orta Anadolu ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (46): 77-89.
Temel N. 1999. Van ekolojik koşullarında farklı dozlardaki azotlu ve fosforlu gübreler ile bakteri aşılamasının kışlık kırmızı Fırat-87 (Lens culinaris Medik.) mercimek çeşidinin verim ve verim öğelerine etkilerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Van, 96s.