İlkokul Türkçe Ders Kitaplarının Eleştirel Okuma Becerisi Açısından İncelenmesi

Amaç: Bu araştırmanın amacı ilkokul (1., 2., 3. ve 4. sınıf) Türkçe ders kitaplarında bulunan okuma metinlerine ait etkinlikleri eleştirel okuma becerisi açısından incelemektir. Yöntem: Analitik araştırma deseniyle gerçekleştirilen bu çalışmada ilkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan okuma metinlerine ait etkinliklerde eleştirel okuma becerilerini kazandırmaya yönelik etkinlikleri derinlemesine bir çözümleme yaparak belirlemek için doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak İpek Eğilmez ve Sadioğlu’nun (2010) belirlediği 50 maddelik “Eleştirel Okuma Ölçütleri” kullanılmıştır. Bulgular: Araştırma bulguları; ilkokul Türkçe ders kitabı okuma metinlerine ait etkinliklerde TDK1A kodlu kitapta sekiz, TDK1B kodlu kitapta 12, TDK2 kodlu kitapta 15, TDK3A kodlu kitapta 13, TDK3B kodlu kitapta 23 ve son olarak TDK4 kodlu kitapta 24 ölçüte karşılık gelen etkinliklere rastlandığını göstermektedir. Dört sınıf düzeyinde incelenen altı ders kitabında 35 eleştirel okuma ölçütüne yer verildiği tespit edilmiş ancak bu sayının 1. ve 2. sınıfta tercih edilecek ders kitabına göre değişebileceği belirlenmiştir. Sonuç: Sonuç olarak sınıf düzeyi baz alındığında ilkokul Türkçe ders kitabı okuma metinlerinde eleştirel okuma becerisini destekleyecek etkinliklerin en çok ölçütün yer aldığı 4. sınıf ders kitabında bile “Eleştirel Okuma Ölçütleri”nin yarısından azını karşıladığı belirlenmiştir. Bu bağlamda kitaplarda eleştirel okuma becerisini geliştirecek etkinliklerin uzman görüşleri doğrultusunda artırılması önerilmektedir. Özgünlük: Ülkemizde yapılan çalışmaların 2019’dan önce hazırlanan programlar ve ders kitaplarını kapsadığı düşünüldüğünde 2019’da güncellenen Türkçe Öğretim Programı doğrultusunda hazırlanan ilkokul Türkçe ders kitaplarının eleştirel okuma becerisi açısından incelenmesi ve ders kitaplarında eleştirel okuma becerilerini kazandıran etkinliklerin dağılımına dikkat çekmesi araştırmanın alana katkı sağlayan özgün kısmını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

eleştirel okuma, Türkçe dersi, okuma metinleri, ders kitabı, ilkokul

An Analysis of Primary School Turkish Textbooks in Terms of Critical Reading Skills

Objective: The purpose of this research is to determine the activities related to gaining critical reading skills included in the activities of reading texts of primary school (1st, 2nd, 3rd and 4th class) Turkish textbooks. Method: In this study, which was carried out with an analytical research design, document analysis technique was used to determine the activities aimed at gaining critical reading skills in the activities of reading texts in primary school Turkish textbooks by making an in-depth analysis. "Critical Reading Criteria" consisting of 50 items determined by İpek Eğilmez and Sadioğlu (2010) was used as a data collection tool in this study. Findings: Research findings showed that there are eight activities in TDK1A coded book, 12 in TDK1B coded book, 15 in TDK2 coded book, 13 in TDK3A coded book, 23 in TDK3B coded book and finally 24 activities in TDK4 coded book in the activities of primary school Turkish textbook reading texts. It was determined that 35 critical reading criteria were included in six textbooks examined at four grade levels. Implications: However, it was determined that these activities met less than half of the criteria in the “Critical Reading Criteria” even in the 4th grade where the criteria were met most. In this context, it is recommended to increase the activities that will develop critical reading skills in the books in line with expert opinions. Originality: Considering that the studies conducted in our country include the textbooks prepared before 2019, the examination of the primary school Turkish textbooks prepared in line with the Turkish Teaching Program updated in 2019 in terms of critical reading skills and drawing attention to the distribution of activities that provide critical reading skills in the textbooks, constitutes the original part of the research that contributes to the field.

Keywords:

critical reading, Turkish lesson, reading texts, textbook, primary school,

PDF

___

Akar, C., Başaran, M. ve Kara, M. (2016). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Turkish Studies, 11(3), 1-14. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9306
Al-Husban, N. A. (2019). An investigation of the inclusion of critical reading strategies in Jordanian EFL textbooks: A content analysis. Dirasat: Educational Sciences, 46(1). 779-789. http://dirasat.ju.edu.jo/ES/Article/FullText/14291?issue=1&volume=46
Altunsöz, D. (2016). Türkçe dersi öğretim programının öğrencilerin eleştirel okuma becerisini geliştirme açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Arıcı, A. F. (2017). Okuma eğitimi. Pegem Akademi.
Aytan, N. (2016). Eğitimde yaratıcı okuma. Milli Eğitim Dergisi, 45(209), 295-313. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/441331
Belet, Ş. D. (2011). Eleştirel okuma becerisinin geliştirilmesinde hikâye anlatma yönteminin kullanımı: öğretim deneyi uygulaması. Bilig, (59), 67-96.
Ciardiello, A. V. (2004). Democracy’s young heroes: An instructional model of critical literacy practices. The Reading Teacher, 58(2),138-147. http://www.jstor.org/stable/20205459
Çam, B. (2006). İlköğretim öğrencilerinin görsel okuma düzeyleri ile okuduğunu anlama, eleştirel okuma ve Türkçe dersi akademik başarıları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çevik, A. ve Güneş, F. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(2), 272-286. https://doi.org/10.16916/aded.288848
Dalton, D. F. (2009, 18-21 Ekim). Critical reading an evaluation of a teaching approach [Bildiri]. Proceedings of the 39th IEEE International Conference on Frontiers in Education conference. San Antonio, Texas, USA. http://portal.acm.org/citation.cfm?id=1733818
Demir, R. ve Kan, M. O. (2017). 7. Sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 666-682. https://doi.org/10.17860/mersinefd.324205
Duran, E. (2013). Türkçe dersi öğretim programlarında eleştirel okuma. International Journal of Social Science, 6(2), 351-365. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS_571
Ersoy, A. (2015). Doktora öğrencilerinin ilk nitel araştırma deneyimlerinin günlükler aracılığıyla incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 5(5), 549-568. http://dx.doi.org/10.14527/pegegog.2015.030
Hajare, A., Surve, M. ve Patankar, P. S. (2016). Developing critical reading skills for active citizenship through constructivist approach. Aayushi International Interdisciplinary Research Journal, (Special Issue), 46-50.
Huijie, L. (2010). Developing a hierarchical framework of critical reading proficiency. Chinese Journal of Applied Linguistics, 33(6), 40-54.
İpek Eğilmez, N. ve Sadioğlu, Ö. (2010). İlköğretim Türkçe programında yer alan kazanımların ve Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin “eleştirel okuma” becerisi açısından incelenmesi. L. Subaşı Uzun ve Ü. Bozkurt (Yay. Hazl.), Türkçe öğretiminde güncel tartışmalar (ss. 26-38) içinde. Ankara Üniversitesi TÖMER.
Kadir, N. A., Subki, R. N. S., Jamal, F. H. A. ve Ismail, J. (2014, 18-21 Mayıs). The importance of teaching critical reading skills in a Malaysian reading classroom [Bildiri]. The 2014 WEI International Academic Conference Proceedings, 208-219, Bali, Indonesia. http://www.westeastinstitute.com/wp-content/uploads/2014/06/Norbaiyah-Abd-Kadir-Full-Paper.pdf
Kahu, E. R. ve Gerrard, H. (2018). The use of personal experience as a strategy for critical reading and writing. A Practice Report. Student Success, 9(3), 71-77. https://search.informit.org/doi/10.3316/informit.598658752181160
Kannan, J. (2018). Promoting critical reading using Google Tools – a community of inquiry approach. Irish Journal of Technology Enhanced Learning, 4(1), 16-35. https://doi.org/10.22554/ijtel.v4i1.30
Karadedeli, İ. (2018). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin eleştirel okuma ve problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: Uşak ili örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Karasakaloğlu, N. ve Bulut, B. (2012). Kurmaca metinlerin eleştirel okuma becerisini geliştirme aracı olarak kullanılması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (33), 95-106. https://dergipark.org.tr/en/pub/deubefd/issue/25117/265208
Kayhan, E., Altun, S. ve Gürol, M. (2019). Sekizinci sınıf Türkçe öğretim programı (2018)’nın 21. yüzyıl becerileri açısından değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 20-35.
Koçak, E. (2020). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerinin ncelenmesi. Türk Akademik Yayınlar Dergisi (TAY Journal), 4(1), 17-30. https://dergipark.org.tr/en/pub/tayjournal/issue/56056/770196
Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publications. https://vivauniversity.files.wordpress.com/2013/11/milesandhuberman1994.pdf
Özdemir, E. (2007). Eleştirel okuma. Bilgi Yayınevi.
Özdemir, S. (2017). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel okuma özyeterlikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(7), 40-55. https://dergipark.org.tr/en/pub/ebed/issue/33633/342324
Sadioğlu, Ö. ve Bilgin, A. (2008). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile cinsiyet ve anne-baba eğitim durumu arasındaki ilişki. İlköğretim Online, 7(3), 814-822.
Silalahi, R. M. (2018). Assessing students’ understanding towards ciritical reading and its impacts towards their lives. Indonesian Journal of English Education, 5(2), 191-203. http://dx.doi.org/10.15408/ijee.v5i2.9532
Sönmez, V. ve Alacapınar, F.G. (2013). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (2. bs.). Anı Yayıncılık.
Sullivan, N. (1998). Developing critical reading and writing skills: empowering minority students in a networked computer classroom. J. Swaffar, S. Romano, P. Markley ve K. Arens (Yay. Hazl.), Language learning online: Theory and practice in the ESL and L2 computer classroom (ss. 41-55) içinde. Labyrinth Publications.
Şahin, G., Dilidüzgün, S. ve Leana Taşcılar, M. (2020). 8-10 yaş çocukları için eleştirel okuma ölçeği geçerlik güvenirlik çalışması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14(1), 372-386. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.657527
Şahin, Y. (2011). Okuma eğitimi. Eğitim Akademi.
Şimşek, Ş. (2017). 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin olumlu mesajlar yönünden incelenmesi. International Journal of Language Academy, 5(7), 300-311. http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3786
T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
Utami, R. D., Amalia, N., Prayitno, H. J. ve Qurotul’Ain, D. (2020). Critical reading skills through multimodal text to upper-class students in elementary school. International Journal of Innovation, Creativity and Change, 11(5), 125-137. https://ijicc.net/images/vol11iss5/11510_Utami_2020_E_R.pdf
Ünal, E. (2006). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile okuduğunu anlama ve okuma tutumları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Walz, J. (2001). Critical reading and the internet. The French Review, 74(6), 1193-1205. https://www.jstor.org/stable/399838?seq=1#page_scan_tab_contents
Wolf, W. (1967). Logic and critical reading. Association for Supervision and Curriculum Development/ASCD, 24(5), 419-425. http://www.ascd.org/ASCD/pdf/journals/ed_lead/el_196702_wolf.pdf
Yalçıntaş, E. (2014). İlkokullarda eleştirel okuma eğitiminin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yalınkılıç, K. (2010). Bir öğretim aracı olarak ders kitabı. H. Ülper (Yay. Haz.), Türkçe ders kitabı çözümlemeleri (ss. 3-20) içinde. Pegem Akademi.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11.bs.). Seçkin Yayıncılık. Zabihi, R. ve Pordel, M. (2011). An investigation of critical reading in reading textbooks: A qualitative analysis.
International Education Studies, 4(3), 80-87. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1066522.pdf Zintz, M. V. ve Maggart, Z. R. (1984). The reading process, the teacher and the learner. William C. Brown Publishers.