Bilimsel Bilginin Görünürlüğü: Hacettepe Üniversitesi’nde Açık Erişim Farkındalığı

Bilimsel iletişimin en önemli paydaşı olan bilim insanları, bilimsel bilgilerinin görünürlüğünü artırabilmek için bilimsel eserlerini Web sayfalarında ve/veya açık erişim arşivlerinde depolamaya ya da açık erişim dergilerinde yayınlamayabaşlamışlardır. Uluslararası açık erişim arşivlerinde yaklaşık 14 bin Türkiye kaynaklı bilimsel içerik bulunmaktadır. Bu çalışma Hacettepe Üniversitesi’ndeki bilim insanlarının açık erişim farkındalığını belirlemek, kurumsal açık arşivlerin etkinkullanımını konusundaki görüşlerini ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Veriler, Hacettepe Üniversitesi’nde tam zamanlı çalışan öğretim üyelerinden elektronik anket yoluyla elde edilmiştir. Bulgulara göre öğretim üyelerinin en azından yarısının %50 açık erişim farkındalığına sahip olduğu tespit edilmiştir. Farkındalığı olan öğretim üyeleri yüksek bir çoğunlukla %92 yayınlarının kendi üniversitelerindeyapılandırılabilecek kurumsal açık arşivlerde yer almasına istekli görünmüşlerdir. Anket çalışmasının sonucu olarak, ülkemizde, kısa bir zaman aralığında bilimsel bilginin görünürlüğünde özellikle kurumsal açık arşivlerde makale ve bildiri ağırlıklı olmak üzere farklı türlerde bilimsel içerik depolanması gerçekleştirilebilecek, işlevselliklerinde artış sağlanabilecektir.

Anahtar Kelimeler:

bilimsel iletişim, açık erişim, kurumsal arşivler, kurumsal açık arşivler, ulusal açık bilgi sistemi

The Visibility of Scholarly Knowledge: Awareness for Open Access in Hacettepe University

The scholars begin to place their works into the open repositories or open access journals as well as their personal web sites. In the international arena, the open repositories contain a total of 14,000 Turkey-based scholarly contents. The focus of this study is to determine the level of awareness for open access concept of scholars in Hacettepe University. An electronic questionnaire was conducted to scholars. The data were collected through questionnaire from full time academic staff member in Hacettepe University. It was found that 50% of scholars are aware of the open access concept and 92% of the scholars are willing to place their works into the institutional repository of their university. According to questionnaire study result, different types of works such as articles and assertions can be placed in the institutional open repositoriesin Turkey and their functionality can be increased in a short time.

Keywords:

scholarly communication, open access, institutional repositories, institutional open archives, national open information system,

PDF

___

ACRL (2009). Principles and strategies for the reform of scholarly communication. 21 Aralik 2009 tarihinde Association of College and Research Libraries sitesinde erişildi: http://www.ala.org/ala/mgrps/divs/acrl/publications/whitepapers/ principlesstrategies.cfm.
American Scientist Open Access Forum (2009). 23 Ekim 2009 tarihinde http://amsciforum.amsci.org/archives/american-scientist-open-access-forum.html adresinden erişildi.
Anderson, G. (1990). Fundamentals of educational research. London: Farmer Press.
Antelman, K. (2004). Do Open-Access articles have a greater research impact? College and Research Libraries News, 65(5), 372-383. 09 Mayıs 2009 tarihinde http://ala.org/ala/acrl/acrlpubs/crljournal/crl2004/ crlseptember/antelman.pdf adresinden erişildi.
ArXiv (2009). 23 Aralık 2009 tarihinde Cornel University Library web sitesinden erişildi: http://www.arxiv.org adresinden erişildi.
Bailey, C. W. (2005) Open Access Bibliography. 13 Mart 2009 tarihinde http://escholarly/pub.com/oab/oab.pdf adresinden erişildi.
Bethesda Statement on Open Access Publishing. (2003). 21 Şubat 2009 tarihinde http://www.earlham.edu /~peters/fos/bethesda.htm Web adresinden erişildi.
BOAI (2009). Budapest Open Access Initiative. 21 Kasım 2009 tarihinde Budapest Open Access Initiative Web sitesinden erişildi: http://www.soros.org/openaccess/initiatives.shtml
Dilek Kayaoğlu, H. (2006). Açık erişim kavramı ve gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye için anlamı. Türk Kütüphaneciliği 20(1), 29-60.
ECHO (2009). 11 Kasım 2009 tarihinde European Culture Heritage Online Web sitesinden erişildi: http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/home.
Ertürk, K. L. (2008). Türkiye'de Bilimsel İletişim: Bir Açık Erişim Modeli Önerisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. H.Ü. SosyalBilimler Enstitüsü. Ankara.
Hacettepe Üniversitesi (2009). 12 Aralik 2009 tarihinde http://www.hacettepe. edu.tr adresinden erişildi.
Harnad, S. (1995). Scholarly journals at the crossroads: a subversive proposal for electronic publishing. Association of Research Libraries, Washington, DC. 13 Eylül 2009 tarihinde http://www.arl.org/scomm /subversive/toc.html Web adresinden erişildi.
Harnad, S. (2007). The green road to open access: a leveraged transition. Technical Report, ECS, University of Southampton. In: Anna, G.,Eds. The Culture of Periodicals from the Perspective of the Electronic Age, chapter 9, 99-106. L'Harmattan. 16 Eylül 2009 tarihinde http://EPrints.ecs.soton.ac.uk/13309 adresinden erişildi.
Harnad, S. ve Brody, T. (2004). Comparing the impact of open access (OA) vs. non-OA articles in the same journals? D-Lib Magazine, 10(6), 372-383. 24 Kasım 2009 tarihinde http://dlib.org/dlib/june04/harnad/ 06harnad.html Web adresinden erişildi.
Holt, I. ve diğerleri (2006) Kurumsal Arşiv Yapılanmasında Temel Adımlar: ANKOS Kontrol Listesi ve El Kitabı. XI. Türkiye'de İnternet Konferansı, Ankara (Sunuş).
Karamouzis S. T. (1999) Electronic Dissemination of Scholarly Work. Journal of Information Technology Impact, 1(1), 5-12. 20 Kasım 2009 tarihinde http://www.jiti.com/v1n1/karamouzis.html adresinden erişildi.
Karasözen, B. (2007) Açık Erişim Kurumsal Arşivler. 43. Kütüphane Haftası, Muğla (Sunuş)..
Küçük, M. E. (2002) Elektronik Dergiler ve Alternatif Yaklaşımlar. Elektronik Gelişmeler Işığında Araştırma Kütüphaneleri Sempozyumu,24 - 26 Ekim 2002, Bolu'da yapılan sunum.
Küçük, M. E. (2004). Bilimsel İletişim ve Alternatif Yaklaşımlar. Elektronik Yayıncılık Sempozyumu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanlığı, 3 Haziran 2004'te yapılan sunum
Küçük, M. E. (2005). Bilimsel iletişimde yeni eğilimler. Osman Horata (Yay. Haz.) Sosyal bilimlerde süreli yayınlar ve bilgi teknolojileri sempozyumu: Bildiriler 2 Nisan 2005, Ankara içinde (ss: 26-35). Ankara: Yeni Avrasya Yayınları.
Küçük, M. E. ve N. E. Olcay (2006).Bilimsel Elektronik Dergiler: Türkiye Profili. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Araştırma Grubu - Proje No: SOBAG-105K096. Ankara, 2006. (vi, 33 s.)
Max-Planck (2009). Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities. 21 Eylül 2009 tarihinde Max-Planck Society Web sitesinden erişildi: http://www.soros.org/openaccess /initiatives.shtml
OpenDOAR (2009). The Directory of Open Access Repositories. 29 Aralik 2009 tarihinde http://www.opendoar.org/ adresinden erişildi.
PLoS Medicine (2009). 13 Ekim 2009 tarihinde Public Library of Science Web sitesinden erişildi: http://www.plosmedicine.org
ROAR (2009). Registry of Open Access Repositories. 29 Aralik 2009 tarihinde http://roar.eprints.org/ adresinden erişildi.
SHERPA (2009). Research funders' open access policies communication. 28 Aralık 2009 tarihinde Securing a Hybrid Environment for Research Preservation and Access sitesinden erişildi: http://www.sherpa.ac.uk/juliet/index.php.
Sencer, M. (1989). Toplumbilimlerinde yöntem (3.bs.) İstanbul: Beta Yayınları.
Suber, P. (2003). How should we define open access. The SPARC Open Access Newsletter, (64). 20 Kasım 2006 tarihinde http://www.earlham.edu/~peters/fos/newsletter/08-04-03.htm adresinden erişildi.
Suber, P. (2005). Open access overview: focusing on open access to peer-reviewed research articles and their prEPrints. 20 Kasım 2009 tarihinde http://www.earlham.edu/ ~peters/fos/overview.htm adresinden erişildi.
Suber, P. (2009). The SPARC Open Access Newsletter, Issue #117. 12 Aralık 2009 tarihinde http://www.earlham.edu/~peters/fos/ adresinden erişildi. Swan, A. (2005). Institutional repositories: Here, there and not (yet) everywhere. Digital Libraries a la Carte: Choices for the Future 2005, Module 4: Open Access and Institutional Repositories. Tilburg University. 10 Şubat 2007 tarihinde http://www.ticer.nl/05carte/ publicat/ppt/swan.pdf adresinden erişildi.
Thorin, S. E. (2003). Global changes in scholarly communication. Workshops on scholarly communication in the digital era bildirileri 11-24 Ağustos 2003, Taiwan: Feng Chia University, Taichung içinde. 22 Kasım 2009 tarihinde http://www.arl.org/ scomm/disciplines/Thorin.pdf adresinden erişildi.
Tonta, Y. (1997). Elektronik yayıncılık, bilimsel iletişim ve kütüphaneler. Türk Kütüphaneciliği, 11 (4), 305-314.
Tonta, Y. (2000). Elektronik yayıncılıkta son gelişmeler. Bilgi Dünyası, 1(1), 89-132.
Tonta, Y. (2006). Açık Erişim:Bilimsel İletişim ve Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık Üzerine Etkileri. (bildiri). 1. Ulusal Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık Kurultayı 2 3 Kasım 2006, Ankara.
Tonta, Y. (2007). Açık Erişim ve Tıpta Bilimsel İletişimin Geleceği. Bilimsel Yayınlar kitabı içinde. Ankara: Klinik Araştırmalar Derneği.
Tonta, Y. (2008). Open access and istitutional repositories: The Turkish landscape. In Didar Bayır (Ed.). Turkish Libraries in Transition: New Opportunities and Challenges (pp. 27-47). İstanbul: Turkish Librarians' Association.
Tonta, Y. ve Ertürk, K. L. (2005).Bilimsel Bilgiye Açık Erişim: Hacettepe Açık Arşiv Uygulaması.(sunuş). 10. Türkiye'de İnternet Konferansı, 9-11 Aralık 2005, İstanbul.
Tonta, Y. ve Ertürk, K. L. (2006). Açık Erişim ve Kurumsal Arşivler: Hacettepe Açık Arşiv Uygulaması. (sunuş). Akademik Bilişim ‘06. 9-11 Şubat 2006, Denizli.
TÜBİTAK (2009). 21 Aralık 2009 tarihinde Türkiye Bilimsel Araştırma Kurumu Web sitesinden erişildi: http:// www.tubitak.gov.tr/
TÜİK (2009). 24 Kasım 2009 tarihinde Türkiye İstatistik Kurumu Web sitesinden erişildi: http:// www.tuik.gov.tr/.
Türkiye Bilimsel Yayın Göstergeleri-I 1981-2006 (2007) TUBİTAK ULAKBİM. Editörler: H. Demirel, C. Saraç ve E.A. Gürses. Ankara.
ULAKBİM (2009). 21 Aralık 2009 tarihinde TÜBİTAK Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Web sitesinden erişildi: http:// www.ulakbim.gov.tr/
Velterop, J. (2005). Open access publishing and scholarly societies: A guide. New York, Open Society Institute. 20 Kasım 2009 tarihinde http://www.soros.org/openaccess/pdf/open_access_publishing_and_scholarly_socie ties.pdf adresinden erişildi.
YÖK (2009). Ulusal Tez Merkezi. 11 Aralık 2009 tarihinde Yükseköğretim Kurulu Web sitesinden erişildi: http://tez2. yok.gov.tr/