Tahtacılar ve Tahtacı ocaklarına bağlı oymakların yerleşim alanları

Tahtacılar, Alevi-Türkmen zümrelerinden biridir. Yakın zamana kadar ormanlık alanlarda ağaç işçiliğiyle geçimlerini sağlamış kapalı bir topluluktur. Ancak Cumhuriyetin ilanından sonra kapılarını dış dünyaya açmaya, konar-göçer yaşam tarzından yerleşik hayata geçmeye başlamışlardır. Yerleşik düzende eğitime önem verilmesi ve kültürel hayattaki değişimler Tahtacıları da etkilemiş ve kendilerine daha farklı meslekler edinmeye başlamışlardır. Bugün orman işlerinde çalışanlarının sayısı oldukça azalmıştır. Bu makalede Tahtacıların kökeni ve tarihi, bağlı bulundukları ocaklar ve Türkiye genelinde dağılım alanları üzerinde durulmuştur. Çalışmada öncelikle Tahtacıların kökeniyle ilgili öne sürülen görüşlere değinilmiş, ardından topluluğun köken ve tarihi konusu açıklanmıştır. Daha sonra Tahtacıların bağlı bulunduğu “Yanyatır Ocağı” ile “Hacı Emirli Ocağı” hakkında bilgi verilmiştir. Her iki ocakzâdenin bugün nerelerde dedelik yaptığı konusuna değinilmiştir. Makalenin son bölümünde ise Tahtacıların bugünkü yaşadığı yerler tanıtılmıştır. Konuyla ilgili daha önceki çalışmalar, topluluğun hangi illerde yaşadığını ortaya çıkartmıştır. Ancak bu bilgilerin yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. Çünkü bazı kaynaklarda isimleri sıralanan mahalle ve köylerde, bugün Tahtacıların yaşamadığı ya da kimi yerlerin isim değiştirdiği tespit edilmiştir. Bu bilg- ilerin güncellenmesi, Tahtacı oymaklarının belirlenmesi ve bu oymakların dini inanışlarının, örf ve âdetlerinin ortaya çıkartılması açısından önemlidir. Bu makalede sözlü kaynaklar yardımıyla Adana, Antalya, Aydın, Balıkesir, Burdur, Çanakkale, Denizli, Gaziantep, Ispar- ta, İzmir, Manisa, Muğla illerinde birçok yerleşim birimi tespit edilmiştir. Bu bilgiler saha çalışmalarında da araştırmacılara büyük kolaylık sağlayacaktır.

Tahtacis and residential areas of tribes which belongs to Tahtaci association

Tahtacis are one of Alewi-Turkmen classes. It is a self-enclosed community which provides woodworking in forestland until recently. However, they started to open doors for external world and to live in a settled life instead of migration, after the proclamation of the Republic. Changes in cultural life and giving importance to education affected them and they started to acquire a different profession. Today, the number of employees has considerably decreased in forestry. In this article, the origin and history of Tahtacis has been indicated. Also, their areas where they belong to and their distribution in Turkey has been stated. In this study, firstly, the opinions related to origin of Tahtacis have been mentioned. After that, origin and history of community has been explained. Then, ‘Yanyatır Association’ and ‘Hacı Emirli As- sociation’ have been discussed. Meanwhile, both of the ‘ocakzade’s places of performance have been touched on. In the last section of this study, the places where Tahtacis live today have been introduced. Previous studies have detected where the community lives. However, this information needs to be reviewed again. Because today, it is determined that Tahtacis do not live in some of the neighbourhoods and the villages where they lived and whose names were listed in some studies and also it is found that the names of some places have been changed. Updating this information is essential for determination of the Tahtaci tribes and their religious beliefs, customs and traditions. In the this article, a variety of accomodation units have been determined upon verbal sources in various cities, including Adana, Antalya, Aydın, Balıkesir, Burdur, Çanakkale, Denizli, Gaziantep, Isparta, İzmir, Manisa, and Muğla. This information will also enable for investigators in their field works.

PDF

___

AKDAĞ, M. (1995). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi. C.I (1243-1453). İstanbul: Cem Yayınevi.

ATABEYLİ, N. K. (1940). “Antalya Tahtacılarına Dair Notlar”. Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, S.IV:203-212.

ATALAY, B. (1340). Bektaşilik ve Edebiyatı. İstanbul: Matbaa-i âmiret.

BİRDOĞAN, N. (1995a). İttihat-Tekakki’nin Alevilik Bektaşilik Araştırması (Baha Said Bey). 2.b. İstanbul: Berfin Yayınları.

BİRDOĞAN, N. (1995b). Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevîlik. 3.b. İstanbul: Berfin Yayınları.

ÇAĞATAY, N. (1993). “Tahtacılar”. İslâm Ansiklopedisi. C.11, Millî Eğitim Basımevi: 669- 672.

ÇAKIR, S. (1996). Kargalı: İmam Caferi-Tahtacı Alevi-Köyü”. Türk Halk Kültürü Araştırmaları. Ankara: KB HAGEM Yayınları: 12-35.

ÇIBLAK, N. (2005). Mersin Tahtacıları, Halkbilimi Araştırması. Ankara: Ürün Yayınları.

ENGİN, İ. (1993). Akçaeniş Tahtacılarında Dinin ve Dinî Örgütlenmenin Günlük Yaşama Etkisi. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ENGİN, İ. (1998). Tahtacılar. İstanbul: Ant Yayınları.

HASLUCK, F. W. (1993). Christianity and Islam under the Sultans. Vol. I New York: Octa- gon Books.

İBN BİBİ (1996). El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk-name) II. Çeviren: Mürsel Öztürk. Ankara: KB Yayınları.

KEHL, K. (1995). “Tahtacı Geleneklerinde İslam Dışı Öğeler”. 1. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo – Kültürel Yapısı (Tahtacılar) Sempozyumu Bildirileri. 26- 27 Nisan 1993 Antalya. Ankara: KB HAGEM Yayınları: 107-114.

KEHL, K. (1998). Die Tahtacı Vorläufiger Bericht über eine ethnisch – religiöse Gruppe traditi- oneller Holzarbeiter in Anatolien. Berlin: Verlag das Arabische Buch.

KÜÇÜK, M. (1995). Horasan’dan İzmir Kıyılarına Cemaat-ı Tahtacıyan. İstanbul: Nefes Yayınları.

ÖZBAYRI, K. (1972). Tahtacılar ve Yörükler. Çev.Hatice Gönnet. Paris.

SÜLEYMAN FİKRİ (1927). “Anadolu’nun Dinî Etnografyası: Teke Vilâyetinde Tahtacı- lar”. Türk Yurdu, S.29: 477-489.

SÜMER, F. (1962). “Ağaç-Eriler”. Belleten, C.XXVI, S.103: 521-528.

SÜMER, F. (1992). Safevî Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü. Ankara: T.T.K. Yayınları.

SÜMER, F. (1998). “Ağaçeriler”. TDV İslam Ansiklopedisi, C.1: 460-461.

TOGAN, A. Zeki Velidî (1981). Umumî Türk Tarihi’ne Giriş. C.I, 3.b. İstanbul: Enderun Kitabevi.

TOROS, T. (1938). Toroslarda Tahtacı Oymakları. Mersin: Mersin Halkevi Basımevi.

TÜRKDOĞAN, O. (1995). Alevî-Bektaşî Kimliği. Sosyo-Antropolojik Araştırma. İstanbul: Timaş Yayınları.

ÜLKÜTAŞIR, M. Ş. (1968). “Tahtacılar”. Türk Kültürü, Yıl: VI, S.71, s.840-843.

YETİŞEN, R. (1950). “Naldöken Tahtacıları I”. Türk Folklor Araştırmaları, S.17, s.263-265.

YETİŞEN, R.(1986). Tahtacı Aşiretleri (adet, gelenek ve görenekleri). İzmir: Memleket Gazetecilik ve Matbaacılık.

YILMAZ, A. (1948). Tahtacılarda Gelenekler. Ankara: CHP Halkevleri Yayımları.

YÖRÜKÂN, Y. Z. (1929). “Tahtacılar”. Dârü’l-Fünun İlâhiyat Fakültesi Mecmuası. S.12: 61- 80; S.13: 55-80.

YÖRÜKÂN, Y. Z. (1998). Anadolu’da Alevîler ve Tahtacılar. Yay. Haz. Turhan Yörükân. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

ZİYA GÖKALP (1990). Türk Töresi. Hazırlayan: Yalçın Toker. İstanbul: Toker Yayınları.

Sözlü Kaynaklar Bu makalede Tahtacı yerleşim birimlerinin tespit edilmesi aşamasında Tahtacı Kül- tür Eğitim Kalkınma ve Yardımlaşma Derneklerinde başkan ya da başkanlık yapmış olan kişi- lerle, ilgili toplumla ilgili bir kurumda çalışan ya da sadece araştırmalarda bulunan kişilerden de yararlanılmıştır. Söz konusu kaynak kişiler, çalışmanın tablo bölümünde K. (kaynak kişi) kısaltmasıyla gösterilmemiştir. Bunun da nedeni her yerleşim biriminin yanında numara göstererek herhangi bir karışıklığa yol açmamaktır. Görev yaptıkları ya da yaşadıkları yerlerdeki Tahtacı yerleşim birimlerinin tespit edilmesinde yardımcı olan bu sözlü kaynaklar aşağıda sıralanmıştır:

K.1: Yolcu Bilginç, Tahtacı Kültür Eğitim Kalkınma ve Yardımlaşma Derneği Genel Başkanı (İzmir)

K.2: Önder Çankaya, Tahtacı Kültür Eğitim Kalkınma ve Yardımlaşma Derneği Kızılcapınar Şube Başkanı (Germencik İlçesi/ Aydın)

K.3: İsmail Atilla, Tahtacı Kültür Eğitim Kalkınma ve Yardımlaşma Derneği Alamut Şube Başkanı (Bozdoğan İlçesi/ Aydın)

K.4: Mustafa Kalkan, Tahtacı Kültür Eğitim Kalkınma ve Yardımlaşma Derneği Denizli Şube Eski Başkanı (Denizli)

K.5: Ali Eldeniz, Tahtacı Kültür Eğitim Kalkınma ve Yardımlaşma Derneği Hızırkâhya Şube Başkanı (Kumluca İlçesi / Antalya)

K.6: Biray Mede, Kültür Eğitim Kalkınma ve Yardımlaşma Derneği Fethiye Şube Başkanı (Muğla)

K.7: Hasan Demirel, Kültür Eğitim Kalkınma ve Yardımlaşma Derneği Edremit Şube Başkanı (Balıkesir)

K.8: Sabri Gül, Kültür Eğitim Kalkınma ve Yardımlaşma Derneği Soma Şube Başkanı (Manisa)

K.9: Merih Ünsal, İzmir Narlıdere Belediyesi Kültür Evi (Tarihi Cemevi) Müdürü (İzmir)

K.10: Ali Aksüt, 1948 doğumlu, lise mezunu, araştırmacı – yazar, Antalya.

K.11.: Ökkeş Gök, 1944 doğumlu, okur-yazar, çiftçi, Kabaklar Köyü/İslahiye/Gaziantep

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi