Ontolojik mekân siyasası ve mabet

Modern Türkiye’de bütün dinî gruplar, varoluş ve onanma siyasalarında mabedi sembolik olarak konumlandırmaktadırlar. Dinî grupların bu ontolojik mabet yaklaşımlarının yanında, resmî yaklaşım, mabetleri işlevsel olarak görmektedir. Bu resmi algı da modernleşme paradigmasının evrenselci ve rasyonel mimari düşüncesine dayanır. Bu çalışmada, Türkiye’de modernleşme paradigması bağlamında, ilk dönemin yönetici seçkinlerinin kim- lik tanım ve tercihlerinin ortaya koyduğu mekân politikasında beliren mabet sorunsalı ve bunun araçsallığı söz konusu edilmiştir. Dolayısıyla kimlik tartışmalarının ana odaklarından biri olan mabedin bir sembol olarak kültürel sistemde nasıl yer edindiği ve söylemlerin nere- sinde bulunduğu sorunsallaştırılmıştır. Konu, Türkiye’de devlet ve dinî grupların mabet algısıyla sınırlandırılmıştır. Bu bağlamda iki aktörün mabedin mimarisine yönelik algısı üzer- inden bir bellek analizi yapılmıştır. Konu, dokümantasyon yöntemiyle ve karşılaştırmalı bir perspektifle ele alınmıştır. Amaçlanan, her iki kitlenin mabedin maddî yapısına yönelik algı farklılığının Cumhuriyet döneminde Türkiye’deki din-devlet ilişkileri tartışmasına etkisinin tespit edilmesidir. İncelemenin bulguları göstermektedir ki dinî gruplarla resmî yaklaşım arasındaki perspektif farkı, din-devlet ilişkilerinin kırılganlaşmasına ve çözümsüz alanların oluşmasına neden olmuştur. Dinî gruplar, mabet ve ontolojik varlıkları arasında bir bağ kura- rak onu özgürlükler alanına dâhil etmişken resmî perspektif, işlevsel yaklaşımı tercih ederek mimari merkezli bir algıyı benimsemiştir.

Ontological space policy and the temple

All religious groups position the place of worship symbolically at their existence and confirmation policies in modern Turkey. Besides these ontological approaches of the religious groups to the temples, the official approach considers the temples as functional. The official perception is based on the Universalist and rational architectural idea of the modernization paradigm. In this study, the temple problematic which appears at the space policy revealed by the identity definitions and preferences of the ruling elites of the first period and its instrumentality is mentioned in the context of the modernization paradigm in Turkey. Therefore as one major focus for the identity discussions on how the place of worship is located as a symbol in the cultural system and its place in the discourses are problematized. The subject is limited to the state and religious groups’ perception of the temple in Turkey. In this context, a memory analysis has been made through the two actors’ perception of the temple architecture. The subject has been discussed by the documentation method and comparative perspective. It is intended to determine the effect of both perceptions’ differences about the material structure of the temple on the religion-state relations during the Republican period in Turkey. Results of the examination show that the perspective differences between the official approach and religious groups have led the religion-state relations to be fragile and unresolved areas to be occurred. While the official perspective adopted an architecture-centric perception by choosing the functional approach, religious groups have included the temple in the field of the liberties by establishing a link between the temple and their ontological entities.

PDF

___

AHMAD, F. (2006). Bir Kimlik Peşinde Türkiye. çev. S. Cem Karadeli. İstanbul: Bilgi Ü. Yayınları.

AKTAR, C. (1993). Türkiye’nin Batılılaştırılması. çev. Temel Keşoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

ARABACI, F. (1997). “Fransa’da Müslüman Toplumun Örgütlenmesi ve Türk İslam Kimliğini Korumada Cami ve Derneklerin Fonksiyonu”. Diyanet İlmi Dergi, 33 (3): 87-106.

ATACAN, F. (1990). Sosyal Değişme ve Tarikat: Cerrahiler. İstanbul: Hil Yayınları. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (2006). 5. Baskı, Ankara: Atatürk Araştırmaları Merkezi. AYDIN, A. (1997). Alevilik Bektaşilik Söyleşileri. İstanbul: Pencere Yayınları.

AYDIN, M. (2004). Dinler Tarihine Giriş. Konya: Din Bilimleri Yayınları.

BAKKAL, A. (2010). “İnanç Özgürlüğü Açısından Mâbetlere ve Mânevî Değerlere Saygı”. İnsan Hakları ve Din Sempozyumu -15-17 Mayıs 2009. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, ss.201-225.

BALTACI, C. (1985). “İslâm Medeniyetinde Câmi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (3): 225-241.

BARIŞ, M. N. (2006). Hz.Ömer Döneminde Bayındırlık Faaliyetleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi SBE.

BAUMAN, Z. (2000). Community: Seeking Safety in an Insecure World. Cambridge: Polity Press.

BAYDAR, G. (2010). “Sessiz Direnişler ya da Kırsal Türkiye ile Mimari Yüzleşmeler”. Ed. Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba. Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ss.173-188

BAYKAL, O. (1979). “İslâm İçtimaî Hayatında Mescid ve Câmi”. İslam Medeniyeti Mecmuası, IV (2): 13-53.

BERKES, N. (2006). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Yay. Hzl. Ahmet Kuyaş. 9. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

BOZDOĞAN, S. (2010). “Türk Mimari Kültüründe Modernizm: Genel Bir Bakış”. Ed. Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba. Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ss.135-154

BOZKURT, V. (2006). Endüstriyel ve Post-Endüstriyel Dönüşüm -Bilgi, Ekonomi, Kültür. Bursa: Ekin Yayınları.

BURKE, P. (2009). Afişten Heykele, Minyatürden Fotoğrafa Tarihin Görgü Tanıkları. çev. Zeynep Yelçe. 2. Baskı, İstanbul: Kitap Yayınevi.

CAN, Y. ve YILMAZ, M. (2008). “Müslümanların Fethedilen Topraklarda Mevcut Gayri İslam Mabetlere Yaklaşımı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VIII (2): 27-52.

CANSEVER, T. (2012). İslam’da Şehir ve Mimari. İstanbul: Timaş Yayınları.

COŞTU, Y. ve TURAN S. (2009). “İngiltere’deki Türk Camileri ve Entegrasyon Sürecine Sosyo-Kültürel Katkıları”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, IX (4): 37-52.

ÇAMUROĞLU, R. (2008). Değişen Koşullarda Alevîlik. 5. Baskı, İstanbul: Kapı Yayınları.

DEMİR, M. (2008). Kuşatılmış Bir İnancın Tarihi -Alevilik. İstanbul: Nokta Kitap.

DOĞAN, L. (1966). “Camilerimiz Bir San’at Hazinesidir”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi (Dinî-Ahlakî-Meslekî-Edebî Dergi), 5 (8): 204-206.

DÖNMEZ, Ş. (2002). Atatürk’ün Çağdaş Toplum ve Din Anlayışı. İstanbul: Çamlıca Yayınları.

EYGİ, M. Ş. (2003). Yakın Tarihimizde Câmi Kıyımı. İstanbul: Tarih ve İbret Yayınları.

GÖLE, N. (2001). Modern Mahrem. İstanbul: Metis Yayınları.

GÜLALP, H. (2003). Kimlikler Siyaseti -Türkiye’de Siyasal İslam’ın Temelleri. İstanbul: Metis Yayınları.

HAK, M. (1991). “İslâm Toplumu ve Toplum Hayatında Câmi’nin Yeri”. çev. Ahmet Güç. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (3): 287-292.

KAÇMAZOĞLU, H. B. (1998). Demokrat Parti Dönemi Toplumsal Tartışmalar. İstanbul: Birey Yayınları.

KARAÇAVUŞ, A. (2011). “Toplumsal Mekânın Merkezinin Değişimi Üzerine Bir Deneme: XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon’da Geleneksel Yaşamın Hükümsüzleşmesi”. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, (10): 71-100.

KESKİN, Y. M. (2004). Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Alevîliği -Elâzığ Sünköy Örneği. Ankara: İlâhiyât Yayınları.

KOLUKIRIK, S. (2008). “Türk Modernleşme Sürecinde Merkezin Dönüşümü: Yerelden Küresele Yeni Kimlik Arayışları”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (18): 133-146.

KÜÇÜK, A. (1988). “Dinlerde İbadet ve Mabet”. Diyanet Dergisi (Dinî-İlmî-Edebî Üç Aylık Dergi), 24 (3): 25-54.

MARDİN, Ş. (2005). Din ve İdeoloji. 14. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.

MELİKOFF, I. (1999). Hacı Bektaş -Efsaneden Gerçeğe. 2. Baskı, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.

ONAY, A. (2006). “Cami Eksenli Din Hizmetleri”. Değerler Eğitimi Dergisi, 4 (12): 149-175.

ONAY, A. (2008). Türkiye’nin Cami Profili (Fizikî ve Sosyolojik Açılardan Bir Analiz). İstanbul: DEM Yayınları.

SARIKOYUNLU, A. (2004). Atatürk, Din ve Din Adamları. 5. Baskı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

SEVİNÇ, B. (2009). Türkiye Bağlamında Dinlerarası İlişkiler ve Süreç Yapıları. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.

SİTEMBÖLÜKBAŞI, Ş. (1995). Türkiye’de İslâm’ın Yeniden İnkişafı (1950-1960). Ankara: İSAM Yayınları.

SÖYLEMEZ, M. M. (2001). Bedevîlikten Hadârîliğe Kûfe. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

SUBAŞI, N. (2004). Gündelik Hayat ve Dinsellik. İstanbul: İz Yayıncılık.

TAPPER, R. (1991). “Introduction”. Ed. Richard Tapper. Islam in Modern Turkey. London: I. B. Tauris, ss.1-27.

TEKELİ, İ. (2010). “Bir Modernleşme Projesi Olarak Türkiye’de Kent Planlaması”. Ed. Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba. Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ss.155-172

TEMEL, M. (2010). Atatürk Dönemi Din Hizmetleri. Ankara: Akçağ Yayınları.

TÜRK, H. (2010). Anadolu’nun Gizli İnancı: Nusayrîlik -İnanç Sistemleri ve Kültürel Özellikleri. 2. Baskı, İstanbul: Kaknüs Yayınları.

VERGİN, N. (2000). Din Toplum ve Siyasal Sistem. İstanbul: Bağlam Yayınları.

YAVUZ, M. H. (2005). Modernleşen Müslümanlar. çev. Ahmet Yıldız. İstanbul: Kitap Yayınları.

YILDIRIM, E. (2005). Hayali Modernlik. İstanbul: İz Yayıncılık.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi