Çorum yöresi alevi kültüründe geleneksel bir gelin başlığı: “Aleyçin”

İnsanlığın önemli toplumsal dinamiklerinden biri olan giyimin sosyal ve tarihî gelişimi, geçmişten bugüne ait olduğu çevre şartlarına ve toplumların kültürel özelliklerine göre şekillenmiştir. Maddi kültürün bir ögesi olan giyim; toplumun estetik değerlerini, dinsel inanç ve uygulamalarını, yaşını, cinsiyetini ve statüsünü belirleyen sözsüz bir iletişim aracı olmuştur. Alevilerin göçebe bir toplum yapısına sahip olmasından dolayı yazılı kaynaklar yok denecek kadar azdır. Fakat Alevi toplumu inançlarını sözlü olarak günümüze kadar aktarmayı başarmışlardır. Çalışmada, Türk giyim kültürü içinde Alevi değerleri ile beslenen ve özgün bir karaktere sahip olan gelin baş giyimi aleyçin niteliksel olarak ele alınmıştır. Araştırma kapsamını Alevi inancı ve kültüründe var olan sözlü ve sözsüz unsurların yansıtıldığı gelin başlığı oluşturmaktadır. Çalışma Çorum ili Alaca İlçesi’ne bağlı İmat Köyü ve İskilip İlçesi’ne bağlı İbik Köyü ile sınırlıdır. Türkmen kökenli Alevi köylerinde halk tarafından yaşam içinde devam eden gelenekler bütünü içerisinde yöresel giyimler canlılığını korumaktadır. Köylerde geleneksel kadın giyimlerinin bir parçası niteliğinde olan ve Alevi düğünlerinde gelin başlığı olarak kullanılan aleyçin, siyasî ideolojinin dışında yaşam biçimi çerçevesinde gelenek ve inanç sistemine bağlı kültürel özellikleri bakımından incelenip değerlendirilmiştir.

“Aleyçin” a traditional women’s headdress within alewi culture in çorum region

Social and historcal development of clothing, which is one of the important dynamic of humanity, is shaped by the cultural characteristic of communities and environmental conditions from past to present. Property, which is an element of culture, clothing, society, aesthetic values, religious beliefs and practices, age, gender, has been an instrument in etermining the status of non-verbal communication. Alewis are a nomadic society because there is almost no written source. But they were able to transfer up to present orally. In research, women’s headdress aleyçin, which is the owner of an original character fed by religious values, is tried to be evaluated with the traditional features within Turkish clothing culture. The scope of research is limited to Ibik Village in İskilip District, Çorum province and Imat Village in Alaca District. The villages include Alewi communities which are of Turkish origin, maintain Turkish culture and viability of the traditions by public. In village weddings, women’s headdress aleyçin, an integral part of bride’s dress becaming a tradition depending on the system of belief, is evaluated in terms of cultural proporties within the framework of a way of life other than political ideology.

PDF

___

ANONİM (1963). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Cilt: 1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

ANONİM (1978). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Cilt: 10. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

ANONİM (1982). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Cilt: 12. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

ANONİM (2003) . Çorum İl Yıllığı. Çorum: Tepeofset Ltd. Şirketi.

ARABACI, F. (2000). Alevilik ve Sünniliğin Sosyolojik Boyutları: Çorum Örneği. Samsun: Etüt Yayınları.

ARSEVEN, C. E. (1973). Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: Cilt II.

ARSLAN, M. (2004). Türk Popüler Dindarlığı. İstanbul: Değerler Eğitim Merkezi Yayınları.

ARSLANOĞLU, İ. (1998). “Alevilikte Temel İnanç Unsurları ve Pratikler” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 20.

BAYATLI, O. (1957). Bergama’da Alevi Gelini ve İnançları. İzmir.

BAYRAKTAR, N. (2005). “Kavram ve Anlam Boyutunda Al, Kırmızı ve Kızıl”. International Journal of Central Asian Studies Mustafa Canpolat Armağanı, 10 (1). Seoul.

BAYTOP, T. (1994). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.

DOĞAN, G. (2004). Köylerden Bir Köy Kamışlı-Sungurlu. 1. Baskı. Ankara:AKKKD Yayınları.

ERGUN, C. (2002). Türkler’in Kültür Kökenleri. İstanbul: Sınır Ötesi Yayınları.

Evliya Çelebi Seyâhatnâmesi 1 (1996): Ed. Orhan Şaik Gökyay. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

ERHAT, A.- KADİR, A.(2010). Homeros İlyada.İstanbul.

ERÖZ, M. (1977). Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

FIĞLALI, E. R.(1990). Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik. Ankara: Selçuk Yayınları.

GENÇ, R.(1999). Türk İnanışları ile Milli Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil. Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.

GEORGE, A. (1999). The Epic of Gilgamesh: The Babylonian Epic Poem and Other Texts in Akkadian and Sumerian. Harmondsworth: Allen Lane The Penguin Press.

GÜLENSOY, T. (2007). “Karacaoğlan’ın Şiirlerinde Dil ve Üslup” Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırma Merkezi.

GÜNŞEN, A. (2007) . “Gizli Dil Açısından Alevilik-Bektaşilik Erkan ve Deyimlerine Bir Bakış”. Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları. 2 (2). Spring.

İLTER, F. (1992). Bir Anadolu Kenti İskilip. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.

KESKİN, Y. M. (2004). Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Alevîliği. Ankara: Avrasya Yayıncılık.

KUTLU, S. (2005). Alevilik-Bektaşilik Yazıları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

NOYAN, B. (1995). Bektaşilik-Alevilik Nedir?, İstanbul: Ant ve Can Yayınları.

NAS, E., ÇELEBİLİK, G., DEMİRBAŞ, A. (2011). “Tokat Nebiköy Yöresel Kadın-Erkek Giyiminde Alevîlikteki Üçleme, Dört Kapı-Kırk Makam ve On İki İmam Kavramlarının Yansımaları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı:60.

OCAK, A. Y.(1989). “Alevî”. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt:2. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

ONARLI, İ. (1998). “Nevruz Bayramı”. Alevilerin Sesi Dergisi, Sayı: 24, AABF. Merkezi Yayın Organı, KÖLN.

ÖZEL, M. (1992). Folklorik Türk Kadın Kıyafetleri. Ankara: Tüpraş Yayınları.

ÖZ, Baki (1996). Alevilik Nedir?. İstanbul: Der Yayınları.

SÜMBÜL, M. (2001). “Adana Giyim–Kuşam Kültürü”. Folklor Halkbilim Dergisi. 5 (49). Kasım. Ankara: Folklor Kurumu Yayınları.

SCHİMMEL, A. (2000). Sayıların Gizemi . İstanbul: Kabalcı Yayınları.

ŞAPOLYO, B. E. (1964). Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Barış Kitabevi.

ŞİMSEK, M. (1995). Dede Korkut ve Ahmet Yesevi’den Günümüze Uzanan Ünlü Ozanlar. İstanbul: Can Yayınları.

TAN, A.(2007). Yaşayan Alevilik ( Anadolu Aleviliği). Ankara: Dost Kitabevi.

TÜRKDOĞAN, O. (1995). Alevi- Bektaşi Kimliği, İstanbul: Timaş Yayınları.

ÜNAL, A.(2003). Hititler Devrinde Anadolu. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

YALMAN, A. R. (1993). Cenup’ta Türkmen Oymakları 1-2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

YİĞİT, İ. (2009). 1897’den 1979’a Çorum Geçmiş Zaman Halleri. Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.

WOLLEY, L.(1961). The Art of The Middle East, including Persia, Mesopotamia and Palestine. New York: Crown Publishers.

http:// www.iskilip.bel.tr.com. Erişim tarihi: 10.06.2011.

http://www.ibikkoyu.com. Erişim tarihi: 10.06. 2011.

http://www.corumkulturturizm.gov.tr/. Erişim tarihi: 12.01.2013.

http://www.tdk.gov.tr. Erişim tarihi:12.01.2013.

http://www. imatkoyu.com. Erişim tarihi: 12.01.2013.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi