MANSUR BABA SOYUNDAN GELEN BİR ŞİFA OCAĞI: ŞAH PABUCU

Eskişehir’in Odunpazarı ilçesine bağlı Yahnikapan mahallesinde hizmet veren Şah Pabucu Ocağı, taliplerini Mansur Baba’ya kerameten gönderilen ocak kitabının içinde yazılanlar doğrultusunda tedavi etmektedir. Mansur Baba’nın soyundan gelen ve kendisinden aldıkları izinle bir sağaltma/şifa ocağının hizmetini yürüten aile, bölge insanı tarafından sıkça ziyaret edilmektedir. Ocağın kaynağı, Horasan’a bağlanmaktadır. Mansur Baba’nın, Hacı Bektaş Veli’den önce Anadolu’ya gelmiş erenlerden olduğu, soyunun İmam Cafer’e dayandığı belirtilmektedir. Mansur Baba’nın eski köy evinde, çatıdaki pencereden indiği belirtilen ocak kitabı buraya manevi bir güç kazandırmıştır. Ocağın temsilciliğini yürüten İnanç ailesi, hastalara ocak kitabıyla birlikte indiği belirtilen ocak yastığını sürerek, taşından kazıyıp suyla içirerek, diyet listesi vererek üç seanslık bir tedavi uygulamaktadır. Makalede, Anadolu sahasında yaşayan Alevî gelenekli sağaltma/şifa ocakları bağlamında atalar kültü ile ocak kavramı üzerinde durularak, Mansur Baba soyundan gelen bir ocak ailesi olarak Şah Papucu Ocağı’nın hastalık sağaltımındaki rolü sorgulanmıştır. Yapılan tespit ve yorumlarda “katılma”, “gözlem” ve “mülakat” teknikleriyle elde edilen malzeme esas alınmıştır. İnceleme ve değerlendirmeler neticesinde; söz konusu ocağın, günümüzde şifa ocağı olarak faal olduğu, özellikle ocağa inanarak giden ve yeme-içme konusunda verilen tavsiyelere uyan kişilerin şifa bulması noktasında önemli bir hizmeti yerine getirdiği/getirmekte olduğu görülmüştür. Birçok ocağın, köylerde yaşayan ocak ailelerin şehir merkezlerine taşınması ya da aile bireylerinin ocağı devam ettirmemeleri nedeniyle kapanmış oldukları göz önüne alındığında Şah Papucu Ocağı, ocak geleneğinin devamının sağlanması noktasında da önemli bir işlevi yerine getirmektedir.

A Healing Hearth Descending from Mansur Baba: Shah Pabucu

Serving in the Yahnikapan neighborhood of Odunpazarı district of Eskişehir, Shah Pabucu Hearth treats its consultee with the hearth book miraculously given to Mansur Baba. The family claimed to be descended of Mansur Baba and provide this service with his permission. Most of the people living in the region frequently visit the family for treatment. The source of the hearth has links with Horasan. It is stated that Mansur Baba is one of those dervishes who came to Anatolia before Hacı Bektash Veli and that his family traces back to Imam Cafer. It is believed that the hearth book came from the window at the attic of the old house of Mansur Baba and provided a spiritual power. İnanç family administers a three-sessions-treatment: application of the hearth pillow, scraping its stone and making them drink it with water, and giving a diet list. In this article, the role of Shah Pabucu Hearth family in the treatment of diseases was discussed by focusing on the concept of hearth and ancestor cult in the context of Alevi hearths and treatment/healing hearths existing in the Anatolia. Findings and comments were based upon the obtained data by using the following methods: “attending”, “observations” and “interviews”. It was observed that the hearth is very active as a healing hearth, and is providing an important service especially for the people who believe in the hearth and follow the recommendations given about eating and drinking. Considering that many hearths have been closed due to the relocation of hearth families living in the villages to the city centers or the absence of family members for the continuation of the hearth, the Shah Papucu Hearth also plays an important role in maintaining the hearth tradition.

PDF

___

a. Sözlü Kaynaklar

KK-1: Durmuş, İnanç, 1953, Ortaokul, Emekli, 11.05.2019, Yahnikapan/Eskişehir.

KK-2: Satılmış İnanç, 1955, İlkokul, Emekli, 18.05.2019, Yahnikapan/Eskişehir.

KK-3: Filiz İnanç, 1972, İlkokul, Ev Hanımı, 15.06.2019, Yahnikapan/Eskişehir.

KK-4: Vatangül Kılıç, 1974, İlkokul, Ev Hanımı, 12.05.2019, Yahnikapan/Eskişehir.

KK-5: Fatma Erenoğlu, 1950, İlkokul, Ev Hanımı, 11.05.2019, Yahnikapan/Eskişehir.

KK-6: Kumru İnanç, 2008, Ortaokul Öğrencisi, 15.06.2019, Yahnikapan/Eskişehir.

KK-7: Mehmet Kılınç, 1966, Ortaokul, Muhtar, 12.05.2019, Yahnikapan/Eskişehir. b. Yazılı Kaynaklar

Aksüt, Hamza. (2009). Aleviler Türkiye-İran-Irak-Suriye-Bulgaristan. Ankara: Yurt Kitap Yayınları.

Ayverdi, İlhan. (2005). “Ocak”. Asırlar Boyu Tarihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, c. 3, İstanbul: Kubbealtı Yay., s. 2375.

Balaban, Kazım. (2006). Ehli Beyt’ten Dersim’e (Baba Mansur/ Kurhüseyin Dergâhı). İstanbul: Aydüşü Yayınları.

Birdoğan, Nejat. (1992a). Anadolu ve Balkanlarda Alevi Yerleşmesi: Ocaklar-Dedeler-Soyağaçları. İstanbul: Alev Yayınları.

——. (1992b). “Anadolu Alevi Ocaklarının Kuruluşu, İşlevleri, Yayılmaları”. IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Cilt I Genel Konular. Ankara: K.B. HAGEM Yayınları, 5-16.

Boratav, Pertev, Naili. (1994). 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler). İstanbul: Gerçek Yayınevi.

——. (2012). Türk Mitolojisi Oğuzların-Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin Mitolojisi. Ankara: BilgeSu Yayınları.

Coşkun, Hasan. (2015). “Kangal ve Çevresindeki Alevi Ocakları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 75, 97-118.

Danık, Ertuğrul. (2004). “Alevi ve Bektaşi Mitolojisinde Aslana Binenler, Yılanı Kamçı Yapanlar ve Duvar Yürütenler”. Alevilik. Hzl. İsmail Engin / Havva Engin, İstanbul: Kitap Yayınevi.

Frazer, James, George. (2001). Altın Dal Büyü Ve Din Üzerine Bir Çalışma. Çev. Mehmet H. Doğan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Gölpınarlı, Abdülbaki. (1977). Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevi.

Gülten, Sadullah. (2012). “Baba Mansur’dan Şeyh Harun’a: Bir Alevi Ocağının Tarihsel Kökenine Dair Bazı Gözlemler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 63, 139-150.

Halk Dilinde Sağlık Deyişleri Sözlüğü. (2006). Hzl. Zafer Öztek. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü. (1991). (Cilt I). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Köprülü, M. Fuad. (2003). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları.

Meydan Larousse. (1972). “Ocak”, c. 9, İstanbul: Meydan Yayınevi.

Öztürk, Melisa. (2018). “Anadolu Aleviliğinde Ocaklar ve Baba Mansur Ocağı’nın İnançsal Müzik Pratikleri Sivas-Zara Örneği”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Şahin, Haşim. (2007). “Ocak”. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 33, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 316-317.

Taşğın, Ahmet. (2013). Dile Gelen Alevilik. Konya: Çizgi Kitabevi. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. (2009). (Cilt V). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Türkçe Sözlük. (2009). Onuncu Baskıdan Yapılan Tıpkıbasım. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Yaman, Ali (2006). Kızılbaş Alevi Ocakları. Ankara: Elips Kitap.

—. (2011). “Alevilikte Ocak Kavramı: Anlam ve Tarihsel Arka Plan”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 60, 43-64.

—. (2012). Alevilik ve Kızılbaşlık Tarihi. İstanbul: Nokta Kitap. Yeni Tarama Sözlüğü. (1983). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi