Klasik Şiirde Sinesini Dağlayan Âşık Zümresi “Abdallar”

Abdallar, Moğol akınlarıyla Anadolu’ya gelen derviş zümreleridir. Onlar Abdalân-ı Rum topluluklarını oluşturmuş ve el üstünde tutulmuştur. Klasik Türk şiirinde pek çok divanda ele alınan Abdallar, âşıklığın simgesi olarak işlenmiştir. Bu şiirlerde Abdalların; baş açık yalın ayak dolaşma, dağ yakma ve afyon kullanma gibi üç asıl niteliği olduğu görülmektedir. Şiirlere bakıldığında ilk temel niteliklerine; seyyahlık, dilencilik, mücerret yaşam tarzı, fakirliği sultanlıkla eş değer görme gibi özelliklerin eşlik ettiği görülmektedir. Abdalların vücutlarına ve başlarına elif ya da nal şeklinde yaralar açması, Kerbela matemli bir ritüelle sine dövmeleri ise onların temel niteliklerinden olan dağ yakmalarına karşılık gelmektedir. Abdallar bununla yetinmemiş, yaralarını tedavide meftul bağlamak gibi yöntemler de uygulamışlardır. Onlar, acısını dindirmek için “cür’adan” denilen kaplarda taşıdığı esrarı kullanmış ve cezbe halinde onun verdiği sarhoşluğu yaşamışlardır. Klasik pek çok şair bu durumu, aşk kavramı doğrultusunda ve âşıklık alameti olarak işlemiştir. Bu yolculukta âşık, kendini Abdal saymış ve Abdallık niteliklerini kendine mal etmiştir. Bu çalışmada Abdallık, asıl ve tamamlayıcı nitelikleri çerçevesinde gruplandırılarak ele alınmıştır. Bu kapsamda klasik şiirde Abdal âşıklık kavramının bütüncül ve derli toplu hâlde gözler önüne serilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

: Klasik Türk Şiiri, Abdalllık, Abdal Âşıklık, Çeşitli İmajlar.

Abdals: Âşık Coterie Who Are Cauterizing Their Own Chest in Classical Poetry

Abdals are dervish coterie who came to Anatolia with Mongolian raids. They formed the Abdalân-ı Rum communities and were held in high esteem. Abdals, which are discussed in many dīvāns (poem collections) in classical Turkish poetry, are processed as symbols of amorousness. In these poems, it is seen that Abdals have three main feacures such as walking barefoot and open-head, cauterizing the wound, and using opium. When poems are examined, it is seen that their first essential attributes are accompanied by the properties of traveling and begging, loneliness, and equating themselves to the sovereignty of poverty. Abdals made wounds on their bodies and heads in the form of alif (horizontal line) or horseshoe, and they beat their chests in the form of the mourning ritual of Karbala, which corresponds to their basic characteristics of cauterizing the wounds. Abdals were not content with this, they also used methods such as binding meftul (wick) to treat their wounds. They used the opium they carried in a bowl called jur‘ah to relieve their pain and experienced the drunkenness that it gave in the form of ecstasy/temptation. Many classical poets discuss this situation in line with the concept of love and as a symbol of âşık (adorer; folk poet-singer). In this journey, âşık regarded himself as Abdal and adopted the qualities of Abdal. In this study, being abdal is handled by grouping it within the framework of its main and complementary qualities. In this context, it is aimed to reveal the concept of âşık in classical poetry in a holistic and compiled way.

Keywords:

Classical Poetry, Being Abdal, Abdal Aşık, Various İmages.,

PDF

___

Adaş, Emine. (2008). “Sutûrî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
Arı, Ahmet. (1995). “Sakıb Mustafa Dede: Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı’n Tenkitli Metni II”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Avşar, Ziya. (2017). Revânî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Ayan, Hüseyin. (2014). Nesimî Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aydemir, Yaşar. (2017). Edincikli Ravzî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Ayverdi, İlhan. (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
Azamat, Nihat. (2001).“Kalenderiye”. İslam Ansiklopedisi, c. 24, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, s. 253-256.
Bolat, Ali. (2003). Bir Tasavvuf Okulu Olarak Melametilik. İstanbul: İnsan Yayınları.
Barkan, Ömer Lütfi. (2015). “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler”. İnsan ve İnsan Dergisi 5, 2-35.
Başpınar, Fatih. (2008). “17. Yüzyıl Şairlerinden Beyânî’nin Divan’ı (İncelemeTenkitli Metin)”. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Bayındır, Şeyda. (2008). “Şehdi Divanı”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Can, Ertuğrul. (2005). “Şuhudi Divançesi (İnceleme-Metin)”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Cemal, Bayak. (2017). Sehâbî Divanı İnceleme-Metin. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Çavuşoğlu, Mehmet. (1977). Yahya Bey Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Çavuşoğlu, Mehmed ve Tanyeri M. Ali. (1981). Hayretî Divanı Tenkidli Basım. İstanbul.
Çelik, Mehmet Furkan. (2019). “Klasik Şiirde Tipler”. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
Darıcık, Murat. (2006). “Nazif Divanı (Transkrispsiyonlu Çeviri ve Metin İnceleme)”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
Erdoğan, Mustafa. (2008). “Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin)”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Faroqhi, Suraiya. (2001). “Bunalım, Uzlaşma ve Uzun Süreli Var Oluş: Bektaşi Ocağı ve Osmanlı Devleti (16. ve 17. Yüzyıllar)”. Çev. Cemal Çakır, Hacı Bektaş-ı Veli Dergisi 18, 141-154
Gölpınarlı, Abdülbaki. (2000). Fuzulî Divanı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Harmancı, Mahmut Esat. (2006). “Abdalın Velice Görünümü”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 3, 77-90
İpekten, Haluk. (1990). Nâ’ilî Divânı. İstanbul: Akçağ Yayınları.
Kalkışım, Muhsin. (2013). Şeyh Gâlib Dîvânı. İstanbul: Akçağ Yayınları.
Kaplan, Mehmet. (1991). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-3 Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Karahan, Abdülkadir. (1966). Kanuni Sultan Süleyman Çağı Şairlerinden Figani ve Divançesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Karaköse, Saadet. (2017). Nev‘î-zâde ‘Atâyî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Kavruk, Hasan. (2001). Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı (Tenkitli Metin). Ankara: MEB Yayınları.
Kaya, Bayram Ali. (2017). Azmîzade Hâletî Dîvânı.Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Kazan, Şevkiye Nas. (2018). Celilî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Köprülü, Fuat. (1988). “Abdal”. İslam Ansiklopedisi, c.1, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 61-62.
Kutlar, Fatma Sabiha. (2017). Arpa-emîni-zâde Mustafâ Sâmî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Küçük, Sabahattin. (2011). Bâkî Dîvânı (Tenkitli Metin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
Nicholas Dö Nicholay. (2014). Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğunda. Çev: Şirin Tekeli. İstanbul: Kitap Yayınevi.
Onay, Ahmet Talat. (2007). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Birleşik Yayınevi.
Saraç, Yekta. (2017). Emrî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. S evimli, Erdem. (2020a). “Klasik Şiirde Izdırabın Aşırı Boyutu: Seng-i Melâmet”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 3, 295-348
--. (2020b). “Klasik Şiirde Melâmî İbadet Anlayışının Şiirsel Terennümleri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 25, 867-916.
--. (2020c). “16. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinde Kalenderi Algısı”. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 35, 31-66.
Şentürk, Ahmet Atilla. (2015). “Manzum Metinler Işığında Bir Kalender Dervişinin Profili”. Turkish Studies 10/8, 141-220.
Şirin, İbrahim. (2013). “Batılı Seyyahların İzleniminde Sufiler”. Sufi Araştırmaları Dergisi 5, 21-47.
Tanıdır, Gülcan. (2002). “Divan-ı Vuslati İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Tanrıbuyurdu, Gülçin. (2018). Kalkandelenli Mu’îdî Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Tarlan, Ali Nihat. (1945). Hayâlî Bey Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Taş, Hakan. (2010). Vusûlî Divanı (İnceleme-Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizin). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Uludağ, Süleyman. (1998). “Abdal”. İslam Ansiklopedisi, c. 1, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 59-60.
--. (1998). “Fakr”. İslam Ansiklopedisi, c. 12, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 191-193.
Uzun, Süreyya. (2011). “Üsküdarlı Aşkî Divanı Tenkitli Metin, Nesre Çeviri ve 16. Yüzyıl Osmanlı Hayatının Divandaki Yansımaları”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Üzgör, Tahir. (1991). Fehîm-i Kadîm Divanı Hayatı, Sanatı, Divan’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları
Vâhîdî (2015). Hâce-i Cihân ve Netîce-i Cân. Neşr. Turgut Karabey, Bülent Şığva, Yusuf Babür. Ankara: Akçağ Yayınları.
Yakar, Halil İbrahim. (2018). Gelibolulu Sun’î Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Yaşar, Muhammed. (2005). “Bâlî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Dîvânının Tenkitli Metni (İnceleme-Metin)”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Yazır, Elmalılı Hamdi. (2011). Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Meali. Sad. Kahraman Yusufoğlu. İstanbul: Kilim Matbaacılık.
Yekbaş, Hakan. (2016). Sebzî Divanı. İstanbul: Akçağ Yayınları.
Zülfe, Ömer. (2010). Hecrî Divân. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 1306-8253
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1994
Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi