Anadolu'da hızır-ilyas kültü ve hıdrellez geleneği
Hıdrellez tüm Türk dünyasında kutlanan bahar bayramlarından biridir. Eskiden Ruz-i Hızırdenilen bu güne Hızır-İlyas günü de denir. Hıdrellez ismi Hızır ve İlyas kelimelerinin halkarasında değişime uğramış telafuzundan oluşmuştur. Bu iki isim farklı kişiler olarak kabuledilmektedir. Dini kaynaklara göre İlyas hakkında birçok bilgi varken Hıdır hakkında oldukçaazdır. Anadoluda bir halk inancı olan Hızır-İlyas kültü ile buna bağlı olarak yayılan bahar bay-ramı Hıdrellezin İslam öncesi uzantıları bulunmaktadır. Hıdrellez, Hızır ve İlyasın birleştiğigünü ifade eder. Hızır inancı ile ilgili olarak yeterli kaynak bulunmakla birlikte Hıdrellezleilgili yazılı kaynak yoktur. Hızır inancından hareketle bahar bayramları ile özdeşleşen Hıdrel-lez, Anadoluda Hristiyan etkilerle daha da zenginleşmiştir. Türk halk inançlarında Hızır ney-se Hristiyan toplumunda Saint Nicholas ve Saint Georges odur. Bu halk inançlarının ortaközelliği mistik oluşlarıdır. Türk İslâm tasavvufunda Hızır, en yüksek makamın adı olmuştur.Hıdrellez kutlamalarının en canlı olduğu yer Hatay bölgesi olup, burada hıdırlık adı verilenbirçok makam bulunmaktadır. Hatay, Müslim-gayrimüslim nüfusun yüzyıllardır bir arada yaşadığı bir hoşgörü şehridir.
Hizir-elijah cult and hidrellez tradition in Anatolia
Hıdrellez is one of the spring festivals which is celebrated in Turkish world. Formerly thisday was called Ruz-i Hızır, but today it is also called Hızır-Elijah day. Te name of Hıdırellez,was born out as a compound form of Hızır and Elijah among the people. Tey are regard-ed as two diferent people. In respect to religious sources, there are several references onİlyas. However, there is no slight mention about Hızır. Te cult of Hıdır-Elijah, which is afolk belief in Anatolia and the Spring festival Hıdrellez and was consequently emited, haspre-Islamic extension. Hıdrellez refers to the junction day of the Hıdır and Elijah. Tere areenough resources available about hıdır belief but, there is no writen source about Hıdrellez.Hıdrellez is synonymous with spring holidays departing from belief in Hıdır and is furtherenriched with Christian infuence in Anatolia. Christian community has Saint Nicholas andSaint Georges like Hıdır beliefs Turkish folk. Tese folk beliefs common feature is both ofthem are mystical. Hıdır has been called the highest authority in the Turkish Islamic Sufsm.
___
- AHMED YESEVÎ, (1993). Divan-ı Hikmet Seçmeler , haz. Kemal Eraslan, Ankara: KB Yayın- ları.
- ÂŞIK PAŞA, (2000). Garib-nâme, haz. Kemal Yavuz, İstanbul: TDK Yayınları.
- BALIVET, M. (2000). Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayın- ları.
- DİNÇ, N. (2011). Hz. Hızır Kimdir? İstanbul: Sınır Ötesi Yayınları.
- DOĞRUEL, F. (2005). Hatayda Çoketnili Ortak Yaşam Kültürü İnsaniyetleri Benzer , İstanbul: İletişim Yayınları.
- ERGUN, S.N. (1955). Bektaşi Şairleri ve Nefesleri, C. I, İstanbul.
- ERÖZ, M. (1990). Türkiyede Alevilik ve Bektaşilik , Ankara: KB Yayınları.
- EVGİN, A. (2007). Hadislerde Hızır-Gayb İlişkisi, Ankara: İlahiyat Yayınları.
- GÖLPINARLI, A. (1965). Yunus Emre, Divan, İstanbul.
- GÖMEÇ, S. (2006). Türk Kültürünün Ana Hatları, Ankara: Akçağ Yayınları.
- HASLUCK, F.W. (2012). Bektaşilik İncelemeleri, Yay. Haz. M. kanar, İstanbul: Say Yayınları. htp://tr.wikipedia.org/wiki/Noel_Baba,Erişim Tarihi: 20.10.2014.
- htp://tr.wikipedia.org/wiki/Noel_Baba;htp://hollandalısinterklaas.ntvtarih-libre.pdf/, Erişim Tarihi: 14.07.2014.
- İNAN, A. (1972). Tarihte ve Bugün Şamanizm , Ankara.
- KEMİKLİ, B. (2011). Şiir ve İrfan, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- KÖPRÜLÜ, F. (1993). Türk Edebiyatındaİlk Mutasavvıfar, Ankara: TDV Yayınları.
- KUŞEYRİ. (1978). Kuşeyri Risalesi, çev. Süleyman Uludağ, İstanbul.
- KÜRKÇÜOĞLU, K.E. (1973). Nesimi Divanından Seçmeler, İstanbul.
- MELİKOFF, I. (2006). Uyur İdik Uyardılar , çev. Turan Alptekin, İstanbul: Demos yayınları.
- MEVLANA, (1966). Mesnevi , C.III, çev. Veled İzbudak, İstanbul.
- MEVLANA, C.R. (1957). Divan-ı Kebir, çev. A. Gölpınarlı, C.IV, İstanbul.
- OCAK, A.Y. (2011). Sarı Saltık Popüler İslamın Balkanlardaki Destani (Öncüsü XIII. Yüzyıl), Ankara: TK Basımevi.
- OCAK, A.Y. (2012). İslam-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü , İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- ÖGEL, B. (1989). Türk Mitolojisi, C. I, II, Ankara: MEB Yayınları.
- ÖZTELLİ, C. (1971). Pir Sultan Abdal Bütün Şiirleri, İstanbul: Milliyet Yayınları.
- ÖZTÜRK, M. (2006). Kıssaların Dili, Ankara: Kitabiyat Yayınları.
- PAKLIN, M.Z. (2004). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü , III. Cilt, İstanbul: MEB Yayınları.
- SAKOĞLU, S. (2004). Karaca Oğlan , Ankara: Akçağ Yayınları,.
- SARIKYA, S. (2007). Hızırnamenin Bektaşiliğe Dair Malumatı ve Hızırname Çerçeve- sinde Bektaşi Kültüründe Hızır İnancı, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni, Ankara: Gazi Ün. Türk Kültürü ve HBV Araştırmaları Merkezi Yayınları.
- SULTAN VELED, (1974). Maarif, çev. Meliha Ambarcıoğlu, İstanbul.
- TÜRK, H. (2005). Anadolunun Gizli İnancı Nusayrilik , İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- TÜRK, H. (2010). Nusayrilerde Hızır İnancı,Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 54: 225-242.
- VELAYETNÂME Hacı Bektaş-ı Veli, (2007). haz. Halime Duran, Ankara: TDV Yayınları.
- ISSN: 1306-8253
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 1994
- Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
TÜrkiye Selçuklu ordusundaki frenk ücretli askerler ve Babaîler isyanı'nın bastırılmasındaki rolleri
A traveler grandfather of alevî : Minstrel DavutSularî
Anadolu'da hızır-ilyas kültü ve hıdrellez geleneği
Hikmetle hükûmet etmek: HÜseyin Şevket'in Hz. Ali'den yaptığı manzum ahidname tercümesi