OSMANLI DEVLETİ’NDE KADINLARIN SOSYAL GÜVENLİĞİ: EMEKLİ MAAŞLARI, DUL VE YETİM AYLIKLARININ GELİŞİMİ

Osmanlı Devleti’nde kadınların emeklilik hakkı 1880 yılında uygulamayakonulan yasayla başlamıştır. Erkeklerle aynı anda olmak üzere önce kadınöğretmen ve ebelere getirilen 30 yıl çalışarak yaşlılık aylığı alma hakkı, II.Meşrutiyet’ten sonra yaygınlaştırılmıştır. Art arda yaşanan savaşlarnedeniyle işgücü ihtiyacını karşılamak için memur olarak devlet kadrolarınagiren kadınlara yasal hizmet süresini tamamlamaları halinde emeklilik veemekli maaşı gündeme getirilmiştir. İş yaşamının dışında kalan kadınlarınsosyal güvenceleri ise, baba ve eşleri yoluyla sağlanmıştır. Dul ve yetimlere,eş ve babalarından kalan aylık bağlanmıştır. Her bireyin birbirinden farklıkoşullara sahip olması nedeniyle dul ve yetim maaşlarını standarda oturtmakçok sayıda yasal değişikliğin yapılmasını zorunlu kılmıştır. 1880’den itibarensayısız tadilata rağmen, eşi ölen ya da boşanan kadınlarla, kız çocuklarınınaylıklarının hukukî alt yapısının oturtulması II. Meşrutiyet dönemininsonunda gerçekleşmiştir. Bu yıllarda getirilen standartlar çok az değişiklikleCumhuriyet döneminde hazırlanan yasaların da temelini oluşturmaktadır.

“ SOCIAL INSURANCE RIGHT OF WOMEN IN THE OTTOMAN STATE: DEVELOPMENT OF RETIREMENT PENSION, WIDOW AND ORPHAN SALARIES

In the Ottoman State, the pension rights of women began with the law which was put into effect in 1880. The opportunity to get old-age pension by working for 30 years which was first brought to teachers and midwife at the same time as men had been popularized after the Constitutional Period. In order to compensate the need for labour force due to successive wars, the retirement and pension right had been brought up for women who entered the state staff as civil servants if they complete legal service period. The social insurance of the women out of social life was provided through their father and housbands. Widows and orphans were linked to pensions remained from their husbands and fathers. Due to the fact that each individual had different conditions, it was compulsory to make many legal changes to standardize widow and orphan salaries. Despite countless renovations since 1880, the legal infrastructure of the pensions of women who lost their housbands and widowed, and child girls had been settled at the end of the II. The Constitutional period. The standarts that were put in to place in these years roughly created the basis for the social security system that is used today. These standards also creates the basis for the laws prepared in Republic period with little difference.

PDF

___

Bâbıâli Evrak Odası (BEO)
İrade Dahiliye (İ. DH)
-İrade, Tekaüd (İ. TKS)
Maarif Nezareti Mektubî Kalemi (MF. MKT)
Maliye Nezareti Milli Emlâk (ML. EEM)
Meclis-i Vükela (MV)
Şura-yı Devlet (ŞD)
Tercüman-ı Hakikat, nr: 3671
Vakit, nr: 2032.
ALPER, Yusuf, “Sosyal Güvenlik Kurumunun Kuruluş Yılı 1945 Olmalıdır; Yeni Logo-Eski Tarih”, Sosyal Güvenlik Üzerine Yazılarım, Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi, Ankara 2019, s. 269-272.
ALTIN, Hamza, “Osmanlı Eğitim Tarihinde Dârülmuallimât (Açılışı ve Gelişim Süreci)”, Akademik Matbuat, Cilt: 1, Sayı: 1, Bingöl Kasım 2017, s.20-37.
BAYSAL, Hatice, “Osmanlı’da Kadın Memureler İçin Motivasyon Uygulamaları: Bank-ı Osmani-i Şahane, Dersaadet Telefon Anonim Şirketi Osmaniyesi ve Kadın Birinci İşçi Taburu Üzerine Bir İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 29, Isparta 2017/4, s. 339-366.
BÜYÜKŞAHİN, Şefika, “Tanzimat Sonrası Osmanlı Kadını”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, Sayı: 8, Nisan 2017, s. 284-295
ÇAKIR, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul 1994.
DULUM, Sibel, Osmanlı Devlet’inde Kadının Statüsü, Eğitimi ve Çalışma Hayatı (1839-1918), Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 2006.
Düstur, 1. Tertip, Cilt: 6, 2. Tertip Cilt: 1.
ERDEM, Yasemin Tümer, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Kızların Eğitimi, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2013.
İPŞİRLİ, Mehmet, “Dersiâm”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 9, İstanbul 1994, s. 185- 186.
Kamu Personeli Emeklilik Mevzuatı I (1876-1930), Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Sayı: 1994/15, Ankara 1994.
KURNAZ, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), Başbakanlık aile Araştırma Kurumu, Ankara 1991.
KURNAZ, Şefika, II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, İstanbul 1996.
MANAV, Nursel, Mülkiye Tekaüd Sandığı’nın Kuruluşu ve Faaliyetleri (1880- 1890), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2017.
MANAV, Nursel, “Mazuliyet Sandığı’nın Kuruluşu ve Kuruluşuna Yol Açan Sebepler”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Mecmuası, Cilt: 27, Sayı: 1, İstanbul 2017, s. 215-224.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Cilt: 1, 1918/21 Kanun-ı evvel 1334, s. 1-364.
ÖZGER, Yunus, Osmanlı Ordusunda Emeklilik Sistemi ve Askeri Tekaüd Sandığı (1865-1923), IQ Yayınları, İstanbul 2011.
ÖZGER, Yunus,“Osmanlı’da Kadınların Memuriyette İstihdamı Meselesi ve Sicill- i Ahvâlde Kayıtlı Memurelerin Resmî Hâl Tercümeleri”, History Studies, Sayı: 4/1, Amasya 2012, s.419-447.
ÖZKİRAZ, Ahmet, Arslanel, M. Nazan, “İkinci Meşrutiyet Döneminde Kadın Olmak”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, İstanbul 2011, s. 1-10.
ÖZTÜRK, Cemil “Dârülmuallimât”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 8, İstanbul 1993, s. 549-550.
ŞANAL, Mustafa, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kız Öğretmen Okulunun (Dârülmuallimât), Kuruluşu, Okutulan Dersler ve Kapatılışı (1870- 1924)”, Otam, Cilt: 26, Ankara Güz 2009, s. 221-244.
TEKİN, Saadet, “Osmanlı’’da Kadın ve Kadın Hapisaneleri”, http://dergiler. ankara.edu.tr/dergiler/18/1574/17076.pdf. 04.04.2018.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MECMEB/mmbd03ic0 4c002/mmbd03ic04c002ink043.pdf, 20.03.2018.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanunt bmmc004/kanuntbmmc004/kanuntbmmc00400788.pdf, 4.12.2019.