KÂBE ÜZERİNE BİR RİSALE: TA˘RİFNÂME-İ KÂBE

Bu çalışmanın konusu İstanbul Araştırmaları Enstitüsü ŞevketRado Yazmaları 372 (704)1numarada kayıtlı bulunan Kâbe üzerineyazılmış bir risaledir. Bu risale, Kâbe’nin fizikî yapısını, unsurlarını,inşa ve tamir tarihini ve faziletlerini anlatmaktadır. Çalışmanınbaşında Kâbe hakkında kısa bilgi vererek yapısı ve tarihinedeğindik. Devamında Kâbenâme ve Menâsik türleri ve bu türlerdeyazılan eserler üzerinde kısaca durduk. Ardından Kâbe’nin klasikTürk edebiyatındaki yeri ve divan şiirindeki göndermelerindenbahsettik. Farklı yüzyıllardan beyitlerle Divan şiirindeki Kâbe'yi vemetaforlarla kullanılışını ele aldık. Çalışmanın ikinci bölümünde,Ta˘rifnâme-i Kâbe risalesini tanıtıp transkribe edilmiş metnini verdik.Bu risalenin edebî kaygıyı önceleyen bir eser olmadığınınfarkındayız. Bununla beraber Kâbenâme özelliğine sahip olduğu veKâbe tarihi için belki yeni bir kaynak ve ilgili literatür zincirine yenibir halka olabileceği düşüncesiyle bu risaleyi gün yüzüne çıkarmayakarar verdik. Bu haliyle risalenin konuya ilgi duyanlar için faydalıolacağını umuyoruz.

“A TREATISE ON KAABA: TA’RİFNAME-İ KABE ”

The subject of this work is inspired from a manuscript on the Kaaba registered at İstanbul Research Institute Şevket Rado Manuscripts 372 that describes physical structure of the Kaaba, its parts, history of its construction, repair and its virtues, etc.. In the first part of this work, we gave brief information about the Kaaba; focused on the physical structure and construction history of it. In the continuation, we shortly touched upon the genres of Kaabanamah and Menâsik in Classical Turkish Literature. Afterwards, we focused on the place and images of Kaaba in classical Turkish literature. By giving the couplets from various centuries we have covered the Kaaba in the Divan poetry and its presence in various metaphors. In the second part of the work, after introducing the treatise Ta˘rifnâme-i Kaaba, we gave the text that we transcribed. Although this treatise does not carry primarily literary elements, it has the characteristics of Kaabanamah and is a new source for the history of the Kaaba and a new link to the relevant literature chain. Therefore, we hope this work will be beneficial to the researchers who are interested in this subject.

PDF

___

Abdülvehhab İbrahim Ebu Süleyman, Babü’s-Selam: fi’l-Mescidi’l-Haram, Beyrut, Darü’n-Nehdati’l-Hadise, t.y.
AĞARI UZUN, Şerife, “Şair Sultanların Şiirlerinde Hacca Dair Unsurlar”, İstem, Yıl 7, 13, 2009, 331-340.
AKBALIK, Esra, “Yunus Emre’nin Şiirlerinde ˘Gönül’ İmgesi” (Gönül –Heart- Image in Yunus Emre Poems)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, VI/26, Bahar 2013, 20-28.
ATEŞ, Ali Osman, “Kusay b. Kilâb”, DİA, XXVI, 461-462.
AYCAN, İrfan, “Haccâc b. Yûsuf es-Sekafî “, DİA, XIV, 427-428.
BAYRAM, Yavuz, Adlî Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59923,adlidivanipdf. pdf?0, 90, s. 128, erişim tarihi 2.06.2019.
BİLTEKİN, Halit, Şeyhî Divanı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/61044,seyhidivanipdf. pdf?0, CXXV/3, s. 154, erişim tarihi 1.06.2019.
BOZKURT, Nahide, “Mansûr”, DİA, XXVIII, 5-6.
BOZKURT, Nahide, “Mehdî-Billâh”, DİA, XXVIII, 377-379.
CAN, Yılmaz, “Kâbe”, On dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, Samsun 1993, 67-91.
CERRAHOĞLU, İsmail, “Atâ b. Ebû Rebâh”, DİA, IV, 35-36.
CUNBUR, Müjgan, “Eski Şiirimizde Kâbe ve Kâbe Ziyaretleri”, Türklük Araştırmaları Dergisi Âmil Çelebioğlu Armağanı, 7, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, İstanbul 1993, 141-171.
DEMİREL, Gamze, “Klasik Türk Şiirinde “Merkez Sembolü Olarak Sevgili”, Journal of Turkish Studies, IX/9, 2014, 453-458.
Ebü'l-Velid Muhammed b. Abdullah Ezrakî, Ahbâru Mekke Kâbe ve Mekke Tarihi, çev. Y. Vehbi Yavuz, Feyiz Yayınları, İstanbul 1974.
Ebü'l-Velid Muhammed b. Abdullah Ezrakî, Ahbâru Mekke ve mâ câe fîhâ mine'l-âsâr, thk. Rüşdi es-Salih Melhese, Darü’s-Sekâfe, Beyrut 1979, 1. Ciltte 2 c.
ERDEM, Sargon, “Amâlika”, DİA, II, 556-558.
ERDOĞAN, Mehtap, Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2018.
Eyüp Sabri Paşa, Kâbe ve Mekke Tarihi Mir’ât-ı Mekke, Sadeleştiren: Osman Erdem, Fatih Yayınevi, İstanbul 2003.
GÜNEL, Fuat, “Hicr”, DİA, XVII, 455-456.
İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, (çev. S. Uludağ), 2 c., Dergah Yayınları, İstanbul 1983.
İSPİR, Meheddin, “Divan Şiirinde Sevgili- Kıble-Kâbe İlişkisi İçinde Oluşturulan Anlam Unsurları”, Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları / Makaleler, Erzurum, Atasem 2017, 297-325.
KALLEK, Cengiz, “el-Hidâye”, DİA, XVII, 471-473.
KARATAŞ, Ahmet, Türk-İslâm Edebiyatında Manzûm Menâsik-i Haclar ve Nâlî Mehmed Efendi’ye Atfedilen Menâsik-i Hac, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dan. Hasan Aksoy, İstanbul 2003.
KÖSE, Saffet, “İbn’ü-z-Ziya el-Mekkî, DİA, XXI, 248.
KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa S, Cahiliye’den Emevilerin Sonuna Kadar Haremeyn, İslam Tarih, Sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı, (İSAR), Yıldız Yayıncılık, İstanbul 2003.
KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa S., “Kâbe Sembolizmi”, Sanat ve İnanç 1, Yayına Hazırlayan: Banu Mahir, Hâlenur Kâtipoğlu, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Merkezi, İstanbul 2004, 91-104.
KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa S., Abbasiler’den Osmanlılar’a Mekke-Medine Tarihi, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2007.
METİN, İsmail, “Osmanlıların Kâbe ve Mescid-i Haram Hizmetleri”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, C.10/2, Winter 2015, 663-678.
Nabi, Tuhfetü’l-Harameyn, Haz. Menderes Coşkun, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2002.
ONAY, Ahmet Talat, Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Haz. Cemal Kurnaz, Berikan Yayınevi, Ankara 2013.
ÖNKAL, Ahmet, “Cürhüm (benî Cürhüm)”, DİA, VIII, 138.
ÖZAYDIN, Abdülkerim, “Ahbâru Mekke”, DİA, I, 491-492.
ÖZCAN, Azmi, “Müttakî el-Hindî”, DİA, XXXII, 222-223.
ÖZKAN, Halit, “Süyûtî”, DİA, XXXVIII, 202-204.
SARIÇAM, İbrahim, “Hakim b. Hizam”, DİA, XVIII, 376-377.
TÜLÜCÜ, Süleyman, “Muallakât”, DİA, XXX, 310-312.
ULUDAĞ, Süleyman, “Hasan-ı Basrî”, DİA, XVI, 305-307.
UZUN, Mustafa, “Kâbe”, DİA, XXIV, 23-26.
ÜNAL, Sadettin, “Kâbe” DİA, XXIV, 14-21.
ÜSTÜNER, Kaplan, Divan Şiirinde Tasavvuf, Birleşik Yayınları, Ankara 2007.
www. kuran-ikerim.org/meal/diyanet.
YAŞAROĞLU, Kamil, “Kâbe”, DİA, XXIV, 21-22.
YILMAZ, Mehmet, Kültürümüzde Arapça ve Farsça Asıllı Vecizeler Sözlüğü, 2 c. Sütun Yayınları, İstanbul 2008.
YILMAZ, Ömer, “İnsan mı Yoksa Kâbe mi Üstün? Sûfî-Âlim İbrahim el- Kürdî el Kur’ânî Örneği”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XVI/ 2, 2014, 1-26.