Bu makale 17. yüzyılın sonu ve 18. yüzyılın farklı dönemlerinde Harem-i Hümâyun'da yaşamış ve daha sonra azat edilerek saraydan çıkmış olan cariyeler üzerine yoğunlaşır. Bu kadınların hayatlarını muhtelif açılardan değerlendirmek suretiyle, saraya intisap etme neticesinde Harem-i Hümâyun'da başlayan ve sonrasında devam eden patronajın uzun vadede hâmi ve himaye edilen için neye tekabül ettiğini ve böylece saraylıların Saray-ı Hümâyun içindeki yerlerini görmeyi amaçlar. Saraydan çırağ edilmenin padişah hanesi ile ilişkileri koparmadığı, saray ile irtibatın ve patronaj ilişkilerinin ölene kadar devam ettiği tespiti üzerine, evlilik, oturulan muhitler, maddi kültür ve hayır işleri gibi patronajın tesir ettiği alanları patronaj ilişkileri bağlamında değerlendirir ve saray mensubiyetinin hayatın muhtelif cephelerini nasıl etkilediğini inceler. Siyasi hane olmanın bir tezâhürü olarak, cariyelere sunulan patronajın, gerek saraylıların gerek hanedan ve sarayın menfaatine işlediği görülür. Saray tarafından himaye edilen kadınlar perspektifinden bakıldığında, harem tecrübesinin harem içindeki pozisyonlarına uygun şekilde hayatlarının bir çok safhasına müspet tesir ettiği bazı yükümlülükler ile birlikte ayrıcalık, itibar ve kimlik kazandırır. Diğer taraftan evlilikleri ile hanedana sadık haneler oluşan, saray kültürünü halka taşıyan ve mimari eser baniliği ile şehir hayatına katkıda bulunan saraylıların, saray dışında hanedanın ve sarayın temsilcisi olarak işlev gördükleri görülür. Bu durum, hanedanın ve sarayın İstanbul'a döndüğü, şehir yaşamının dönüştüğü, siyasi yapıda değişim yaşandığı 18. yüzyıl ortamında önemli görünür. Sonuç olarak bu çalışma, dönemin politik şartları içinde, siyasi dengelerin ve sarayın işleyişinin tam olarak anlaşılabilmesi için sistemin bir parçası olan ve dönemin eliti ile bağlantılı olan saraylı kadınların meseleye dahil edilmesi gerekliliği açığa çıkar

This article restores the lives of a large body of manumitted female palace slaves (sarayîs), and explores their place at the imperial court through a study of various aspects of their lives in the eighteenth century. Affiliation to the imperial court opened up access to patronage networks that had been generated during their period of service in the imperial harem and continued following their transfer from the imperial palaces. Manumission did not loosen the ties with the imperial court, but signaled the beginning of a new kind of relationship based on mutual interest and interdependence. By examining various aspects of sarayî women's lives, such as marriage, residential patterns, material world and philanthropic acts, through the perspective of patronage relationship, the present article reveals the extent of this enduring patronage relationship and the implications for both parties. This ongoing affiliation to the imperial court left a considerable imprint on the lives of manumitted female palace slaves and provided them with benefits and advantages in various stages of their lives according to their status in the harem hierarchy. From another perspective, manumitted female palace slaves secured the interest of the imperial household even after leaving the imperial palaces. By establishing loyal households through marriage, introducing court culture to the urban society and contributing to city life through architectural patronage, sarayî women of all levels functioned as representatives of the imperial court which was important in the socio-political context of the century.At the final point this study hints that, in the political context of the era, a complete understanding of the internal functioning of the imperial court cannot be fully understood without taking into consideration the role of these loyal allies of the imperial household who acted as component of the imperial court all through their lives