ÇAŞTANI BEY HİKÂYESİ CÜMLE ÇÖZÜMLEMELERİ

Çaştani Bey Hikâyesi, Eski Uygur Türkçesi dönemine ait önemli Budist hikâyelerden biridir. Bu hikâye, Daśakarmapathāvadānamālā’nın (DKPAM) dokuzuncu günahın (övke üz buz köŋül öritmek) anlatıldığı bölümde yer alır. Hikâyede Çaştani Bey’in kendi ülkesini kurtarmak için şeytanlarla olan mücadelesi, masalımsı bir kurgu içinde verilir ve hikâyenin sonunda Çaştani Bey Budalık makamına ulaşır. Çaştani Bey Hikâyesi ile ilgili yapılan ilk çalışma F. W. K Müller ve A. von Gabain’e aittir. Çalışma Müller tarafından başlanmış ancak ölümünden sonra Gabain tarafından tamamlanıp Uigurica IV’te yayımlanmıştır. Bu çalışmanın amacı, filolojik bakımdan Çaştani Bey Hikâyesi’nde cümle yapılarını çözümleyerek eserde sık kullanılan basit veya birleşik cümleleri tespit etmektir. Bu bakımdan eksik belgeler dışındaki tüm cümleler önce ögelerine, daha sonra yüklemine ve yapısına göre incelenmiştir. Ayrıca birleşik cümleler içerisinde yer alan şartlı birleşik veya iç içe birleşik cümlelerin ögelerine de yer verilmiştir. Böylelikle Çaştani Bey Hikâyesi’nde sıkça kullanılan cümle yapıları ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Çaştani Bey Hikâyesi, cümle çözümlemeleri, cümle yapıları, basit cümleler, birleşik cümleler

PDF

___

Ehlers, G. (1987). Alttürkische Handschriften. Teil 2: Das Goldglanzsūtra und der buddhistische Legendenzyklus Daśakarmapathaavadānamālā, Stuttgart: Wiesbaden.
Elmalı, M. (2009). Daśakarmapathāvadānamālā (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin-Tıpkıbasım). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
Elmalı, M. (2014). "Çaştanı Bey Hikâyesi’ne Ait Yeni Belgeler". İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. Cilt 48, Sayı 48, 47-62.
Elmalı, M. (2016). Daśakarmapathāvadānamālā (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin-Tıpkıbaskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Erdal, M. (2004). A Grammar of Old Turkic, Leiden, Boston: Brill.
Erdal, M. (2014). "Eski Türk Yazısı Yazmaları ve Gramer Özellikleri". Eski Türkçeden Çağdaş Uygurcaya Mirsultan Osman’ın Doğumunun 85. Yılına Armağan, Ed.: Aysima Mirsultan – Mihriban Tursun Aydın – Erhan Aydın, 1-16.
Erten, M. (2018). Türkiye Türkçesi Cümle Bilgisi ve Cümle Çözümlemeleri. Ankara: Bizim Büro Matbaacılık.
Kaya, D. (2002). Halkbilim Araştırmaları, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Mert, A. (2014). Eski Uygur Türkçesiyle Çaştanı Bey Masalı (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin-Tıpkıbasım). Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Müller, F. W. K., Gabain, A. Von. (1945). Çaştani Bey Hikâyesi Uigurica IV - A, çev. S. Himran, İstanbul: Bürhaneddin Erenler Basımevi.
Tekin, T. (2016). Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Temel, E. (2017). “Çaştani Bey Jatakasında -GAlI Eki Üzerine”. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi. Cilt 3, Sayı 2, 35-47.
Wilkens, J. (2010). Alttürkische Handschriften Teil 10-Buddhistische Erzähltexte. Stutgart.