Hasan BACANLI, Tahsin İLHAN, Sevda ASLAN

BEŞ FAKTÖR KURAMINA DAYALI BİR KİŞİLİK ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ: SIFATLARA DAYALI KİŞİLİK TESTİ (SDKT)

Bu çalışmanın amacı Beş Faktör kuramından yola çıkılarak, bu faktörlere uygun sıfat çiftleri kullanılarak madde sayısı az, iki uçlu bir ölçeğin geliştirilmesidir. Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT)’nin faktör yapısını belirlemek için Direct Oblimin döndürme ile temel bileşenler analizi yönteminden yararlanılmıştır. Aracın uyum geçerliğini sınamak için Sosyotropi Ölçeği, Çatışmalara Tepki Ölçeği, Negatif-Pozitif Duygu Ölçeği, Sürekli Kaygı Envanteri kullanılmıştır. Güvenirlik için test tekrarı (2 hafta ara) yönteminden yararlanılmış ve faktörlerin iç tutarlığı Cronbach Alfa katsayısı ile hesaplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda SDKT’nin psikometrik özellikleri tatminkâr düzeyde bulunmuş, ölçeğin üniversite öğrencileri üzerinde kullanılabilir bir araç olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Beş faktör kişilik kuramı, kişilik ölçeği, ölçek geliştirme

DEVELOPMENT OF A PERSONALITY SCALE BASED ON FIVE FACTOR THEORY: ADJECTIVE BASED PERSONALITY TEST (ABPT)

This study aims to develop a bipolar personality scale based on Five Factor Theory with few items using appropriate adjective pairs. In order to determine the factor structure of Adjective Based Personality Scale (ABPT), Direct Oblimin rotations and principal component analysis method have been used. Sociotrophy Scale, Reaction to Conflicts Scale, Negative-Positive Emotion Scale, and Trait Anxiety Inventory have been used to determine the concurrent validity of the scale. Test-retest method (2-week interval) has been used to evaluate reliability and Cronbach Alpha coefficient has been used to determine the internal consistency of the factors. The psychometric properties of the PTBA were found to be satisfactory and could be used to evaluate personality traits in undergraduate or graduate samples.

Keywords:

Big five personality theory, personality scale, scale development,

PDF

___

Avery, D. R. (2003). Personality as a predictor of the value of voice. The Journal of Psychology, 137(5), 435-446.
Barrick, M. R. ve Mount, M. K. (1991). The big five personality dimensions and job performance: A Meta-Analysis. Personnel Psychology, 44, 1-26.
Barrick, M. R., Patton, G. K. ve Haugland, S. N. (2000). Accuracy of interviewer judgments of job applicant personality traits. Personnel Psychology, 53(4), 925-951.
Bassili, J. N. (2006). Promotion and prevention orientations in the choice to attend lectures or watch them online. Journal of Computer Assisted Learning, 22, 444-455.
Borges, N. J. ve Gibson, D. D. (2005). Personality patterns of physicians in person- oriented and technique-oriented specialties. Journal of Vocational Behavior, 67, 4-20.
Caldwell, D. F. ve Burger, J. M. (1998). Personality characteristics of job applicants and success in screening interviews. Personnel Psychology, 51(1), 119-136.
Caligiuri, P. M. (2000). The big five personality characteristics as predictors of expatriate’s desire to terminate the assignment and supervisorrated performance. Personnel Psychology, 53(1), 67-88.
Chamorro-Premuzic ,T., Furnham, A., Dissou, G. ve Heaven, P. (2005). Personality and preference for academic assessment: A study with australian university students. Learning and Individual Differences, 15, 247-256.
Demirci, E. (2004). Evlilikte bağlanma ve çatışmayı yönetmede bağlanma stillerinin etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
Eggers, J. H. (2000). Five-factor theory of personality: A new and useful lens to explore enterpreneurial action, or another useless dead-end? Journal of Private Equity, 4(1), 59-63.
Gençöz, T. (2000). Pozitif ve negatif duygu ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 15(46), 19-26.
Goldberg, L. R. (1992). The development of markers for the big-five factor structure. Psychological Assessment, 4(1), 26-42.
Gosling, S. D., Rentfrow, P. J. ve Swann, Jr W. B. (2003). A very brief measure of the big-five personality domains. Journal of Research in Personality, 37, 504–528.
Gülgöz, S. (2002). Five-factor model and NEO-PI-R in Turkey. A. J. Marsella (Series Ed.), R. R. McCrae ve J, Allik (Eds.), The Five-Factor Model Across Cultures, 1-23.
Graziano, W. G. ve Ward, D. (1992). Probing the big five in adolescence: Personality and adjustment during a developmental transition. Journal of Personality, 60(2), 425-439.
Hofstee, W. K. B., Raad, B. de ve Goldberg, L. R. (1992). Integration of the big five and circumplex approaches to trait structure. Journal of Personality and Social Psycho logy, 63(1), 146-163.
Hurley, J. R. (1998). Agency and communion as related to ‘big five’ self- representations and subsequent behavior in small groups. The Journal of Psychology, 132(3), 337-351.
Judge, T. A., Higgins, C. A., Thoresen, C. J. ve Barrick, M. R. (1999). The big five personality traits, general mental ability, and career success across the life span. Personnel Psychology, 52(3) 621-652.
Kelly, W. E. ve Johnson, J. L. (2005). Time use efficiency and the five-factor model of personality. Education, 125(3), 511-515.
Lounsbury, J. W., Tatum, H. E., Chambers, W. Owens, K. S. ve Gibson, L. W. (1999). An investigation of career decidedness in relation to ‘Big Five’ personality constructs and life satisfaction. College Student Journal, 33(4), 646-652.
McCrae, R. R. ve Costa, P. T. Jr. (1985). Updating norman’s ‘adequate taxonomy’: Intelligence and personality dimensions in natural language and in questionnaires. Journal of Personality and Social Psychology, 49(3) 710-721.
McCrae, R. R. (1993). Moderated analyses of longitudinal personality stability. Journal of Personality and Social Psychology, 65(3), 577-585.
McCrae, R. R. ve Costa, P. T. Jr. (1987). Validation of the five-factor model of personality across instruments and observers. Journal of Personality and Social Psychology, 52(1), 81-90.
McCrae, R. R. ve Costa, P. T. Jr. (1989). Rotation to maximize the construct validity of factors in the NEO personality inventory. Multivariate Behavioral Research, 24(1), 107-124.
McManus, M. A. ve Kelly, M. L. (1999). Personality measures and biodata: Evidence regarding their incremental predictive value in the life insurance industry. Personnel Psychology, 52(1), 137-148.
Mongrain, M. (1993). Dependency and self-criticism located within the five-factor model of personality. Personality and Individual Differences, 15(4), 455-462.
Öner, L. ve Le Compte, A. (1998). “Durumluk ve Sürekli Kaygı Ölçeği El Kitabı” İstanbul Boğaziçi Üniversitesi Yayınları 2. Baskı.
Nunnally, J. C. ve Bernstein, I. H. (1994). Psychometric Theory (3. ed.). New York: McGraw Hill.
Piedmont, R. L., McCrae, R.R. ve Costa P. T. Jr. (1991). Adjective check list scales and the five-factor model. Journal of Personality and Social Psychology, 60(4), 630-637.
Rowatt, W. C. ve Schmitt, D. P. (2003). Associations between religious orientation and varieties of sexual experience. Journal for the Scientific Study of Religion, 42(3), 455-465.
Saucier, G. (1997). Effects of variable selection on the factor structure of person descriptors. Journal of Personality and Social Psychology, 73(6), 1296-1312.
Savaşır, I. ve Şahin, N. H. (1997). Bilişsel Davranışçı Terapilerde Değerlendirme: Sık Kullanılan Ölçekler. Türk Psikoloji Derneği Yayınları, No: 9
Somer, O. (1998). Türkçe’de kişilik özelliği tanımlayan sıfatların yapısı ve beş faktör modeli. Türk Psikoloji Dergisi, 13(42), 17-32.
Somer, O. ve Goldberg, L. R. (1999). Personality processes and individual differences. Journal of Personality and Social Psychology, 76(3), 431-450.
Somer, O. Korkmaz, M. ve Tatar, A. (2000). Beş faktör kişilik envanteri’nin geliştirilmesi-I: Ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 21-33.
Somer, O., Korkmaz , M. ve Tatar, A. (2001). Kuramdan uygulamaya beş faktör kişilik modeli ve beş faktör kişilik envanteri (5FKE). İzmir: Ege Üniversitesi.
Thompson, R. L., Brossart, D. F. V., Carlozzi, A. F. ve Miville, M. L. (2002). Five- factor model (Big Five) personality traits and universal-diverse orientation in counselor trainees. The Journal of Psychology, 136(5), 561-572.
Trapnell, P. D. ve Wiggins, J. S. (1990). Extension of the interpersonal adjective scales to include the big five dimensions of personality. Journal of Personality and Social Psychology, 59(4), 781-790.
Witt, L. A. (2002). The interactive effects of extraversion and conscientiousness on performance. Journal of Management, 28(6), 835-85