NEZİHE MUHİTTİN VE TÜRK KADINININ SİYASİ HAKLAR MÜCADELESİ
Türk kadınına seçme ve seçilme hakkının verilmesi, Cumhuriyet’in kurucu önderi Atatürk’ün ufkukadar, genç cumhuriyetin modern ve eğitimli kadınlarının bu konudaki mücadeleleri sayesinde, bir çokgelişmiş batı ülkesinden önce sağlanmıştır. Bu mücadelenin en önemli isimlerinden biri çok yönlü birentelektüel olan Nezihe Muhittin’dir. Nezihe Muhittin, 1889 yılında İstanbul’da varlıklı bir ailenin kızıolarak dünya’ya geldi. 1909 yılında Kız İdadisinde fen dersi öğretmeni olarak çalışmaya başladı.İttihat ve Terakki Kız Sanayi Mektebi, Selçuk Hatun Sultanisi müdürlüğü yaptı. Aynı yıllarda Sabahve İkdam gazetelerinde sosyoloji, pedagoji ve psikoloji ağırlıklı yazılar yazarak yayın hayatına atıldı.Nezihe Muhittin’ in kadın hakları konusundaki mücadelesine başlaması 1913’te Osmanlı – TürkHanımları Esirgeme Derneğine katılımıyla oldu. Tüm çabası kadınları erkeklere eşit bir statüyetaşımak olan Nezihe Muhittin, bunun sosyal ve ekonomik yaşamda olduğu kadar, siyasi alanda dagerçekleşmesini istiyordu. 1923 yılında Kadınlar Halk Fırkası adıyla siyasi bir parti kurma girişimindebulundu. Bu girişim, cumhuriyet döneminin ilk siyasal parti kurma girişimidir. Ancak valilik partininfaaliyetlerine izin vermedi. Aynı yıl 12 arkadaşıyla birlikte “Türk Kadınlar Birliği” adlı derneği kurdu.Nezihe Muhittin, bundan sonra çalışmalarını bu dernek aracılığı ile kadınlara siyasal haklarıntanınması amacı çerçevesinde gerçekleştirdi. Bu ve benzer diğer çabalarla 1934 yılında kadınlarımızseçme ve seçilme hakkı kazandı.Nezihe Muhittin, kadın haklarına adanmış bir ömür içinde binlerce öğrenci, yirmi kadar roman, üç yüzcivarında öykü, sahnelenmiş piyesler, operetler ve filme alınmış senaryolar bırakarak 1958 yılındavefat etti.
Anahtar Kelimeler:
Nezihe Muhittin, Seçme ve Seçilme Hakkı, Türk Kadınlar Birliği
NEZİHE MUHİTTİN AND POLITICAL RIGHTS STRUGGLE OF TURKISH WOMEN
Female suffrage was granted to Turkish women before other developed Western countries by thescope of Atatürk, founder leader of Turkish Republic, and by the struggle of modern and educatedwomen in this regard. An important person participating to this struggle is a sophisticatedintellectualist, Nezihe Muhittin. She was born in Istanbul in the year 1889 and was the girl of awealthy family. She began to work at Kız Idadisi as a science teacher at 1909. She was the director ofIttihat ve Terraki Kız Sanayi School and Selcuk Hatun Sultanisi. At the same years, she began to writesociology, pedagogy and psychology articles in the newspapers Sabah and Ikdam.Struggle of Nezihe Muhittin on political rights of women was began with the participation of her tothe Osmanlı-Turk Hanımları Esirgeme Association in 1913. Nezihe Muhittin’s clear point was to carrythe women in a similar status with men not only in social and economical lives but also in the politicalarea. She attempted to institute a political party named Kadinlar Halk Firkasi in 1923. This is the firstattempt of instituting a political party in the republic period. At the same year, she and her 12 friendsinstituted an association named as “Turk Kadinlar Birligi”. Thereafter, Nezihe Muhittin worked withinthe framework of the right of female suffrage for women through this association. This and similarattempts granted the right of female suffrage to Turkish women in 1934.Nezihe Muhittin had a life dedicated to rights of women and died in the year 1958 with leavingthousands of student, nearly 20 novels, nearly 300 stories, grandstanded plays, operettas and filmesscenarios behind.
Keywords:
Nezihe Muhittin, suffrage, Türk Kadınlar Birliği.,
___
- Cumhuriyet, 2 Nisan 1927.
- Cumhuriyet, 4 Ekim 1927.
- Cumhuriyet, 21 Ağustos 1928.
- İkdam, 30 Mayıs 1340 (1924) “Kadın Birliği Faaliyeti Hakkında Taraflı Malumat”
- İkdam, 18 Şubat 1340, “Memleketimizde Kadınlık Cereyanları”
- Milliyet, 11 Eylül 1927.
- Milliyet 12 Eylül 1927.
- Resmi Gazete, 28 Ekim 1933, s.3183.
- Resmi Gazete, 11 Aralık 1934, s.4521.
- Vakit, 1 Kânunuevvel 1335.
- Vatan, 20 Haziran 1923, Şukufe Nihal Hanımla Mülakat.
- Alkan, Türker, “Kadın - Erkek Eşitsizliği Sorunu”, 100.Doğum Yılında Atatürk’e Armağan Dizisi, Ankara, 1981.
- Avcı, Müşerref, “Osmanlı Devleti’nde Kadın Hakları Ve Kadın Haklarının Gelişimi İçin Mücadele Eden Öncü Kadınlar”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 55.
- Balcı, Meral, Tuzak, Mervenur, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Nezihe Muhiddin Özelinde Türk Kadınlarının Sıyası Hakları İçin Mücadelesi”, Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 1: 43-51.
- Bolat, Bengül Salman, “1930 Kadınlara İntihap (Seçme- Seçilme) Hakkı Verilmesine Yönelik Tutumlar”, CTAD, Yıl 10, Sayı 19 (Bahar 2014).
- Bozkır, Gürcan, “ Türk Kadınlar Birliği”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, cilt. 3, sayı. 9-10.
- Coşar, Seda, “The Reflections Of The Ottoman-Turkish Feminism On The Literary Works Of Nezihe Muhittin”, A Thesis Submitted To The Graduate School Of Social Sciences Of Middle East Technical University, September 2006.
- Çaha, Ömer, Sivil Kadın, Türkiye’de Sivil Toplum ve Kadın, Vadi Yayınları, Ankara, 1996.
- Çakır, Serpil, “Osmanlı Kadın Dernekleri”, Toplum ve Bilim, 1991, sayı: 52.
- Çakır, Serpil, ’’Siyasal Yaşama Katılım Mücadelesinde Türk Kadını’’, Kadınlar ve Siyasal Yaşam, İstanbul 1991.
- Çakır, Serpil, “Kadın Tarihinden İki İsim: Ulviye Mevlan - Nezihe Muhittin”, Toplumsal Tarih, Sayı: 46, 1997.
- Çankaya, N, Tarihi Süreç İçerisinde Türk Kadını, MKB Ajans Yayınları, İstanbul, 2003.
- Caporal, Bernard, Kemalizm’de ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını (1919 – 1970), Ankara 1982.
- Çakır, Serpil, “Osmanlı – Türk Kadınları Esirgeme Derneği”, Toplum ve Bilim, Sayı: 45, 1991.
- Dik, Tuğba, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ressitement’in Dönüşümü: Nezihe Muhiddin ve Leyla Erbil, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ağustos 2012.
- Ergun, P, Cumhuriyet Aydınlanmasında Öncü Kadınlarımız, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1997.
- Gökçimen, Semra, “Ülkemizde Kadınların Siyasal Hayata Katılım Mücadelesi”, Yasama, Sayı: 10, Eylül-Ekim-Kasım-Aralık 2008.
- Gürcüm, Banu Hatice, Arslan, Arzu, “19. Yüzyıl Süfraj Hareketinde Sessiz Direnişin Sembolü Olarak Reform Kıyafeti”, İdil, 2017, Cilt 6, Sayı 32, Volume 6, Issue 32.
- Kaplan, Leyla, Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1998.
- Kartal, Cemile Burcu, Tek Parti Döneminde Muhalif Bir Hareket Türk Kadınlar Birliği, Türkiye’de Siyasal Muhalefet, Derleyen: Ayşegül Komşuoğlu, Bengi Yayınları, İstanbul, 2008.
- Kartal, Cemile Burcu, Türkiye'de Kadınların Siyasal Haklarını Kazanma Süreci ve 1930 Belediye Seçimleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005.
- Kurnaz, Şefika, Balkan Harbinde Kadınlarımızın Konuşmaları, MEB Yayınları, İstanbul 1993.
- Kurnaz, Şefika, II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, Millî Eğitim Bakanlığı, İstanbul,1996.
- Nezihe Muhiddin, Türk Kadını, Numune Matbaası, İstanbul 1931.
- Özen, Hatice, Tarihsel Süreç İçinde Türk Kadın Gazete ve Dergileri (1968-1990), İstanbul, 1990.
- Özdemir, Nuray, Osmanlı’dan Cumhuriyete Bir Cemiyet Kadını: Nakiye Elgün, Phoenix Yayınları, Ankara 2014.
- Özdemir, Nuray, “Türk Kadınına Milletvekili Seçme ve Seçilme Hakkı Tanınması Üzerine Yapılan Kutlamalar”, H i s t o r y S t u d i e s, Volume 6 Issue 5 September 2014.
- Öztürk, E, Türk Kadınının Feminizme Bakışı, Karmat Yayınları, İstanbul, 2007.
- Sancar, Serpil Üşür, “Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler ve Çözüm Önerileri”, Kadın Erkek Eşitsizliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset Raporunun Güncellenmesi, Ankara, Temmuz 2008.
- TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: IV, Cilt:25, İçtima:4, on ikinci inikat, 5 Aralık 1934.
- Toprak, Zafer, “Halk Fırkası’ndan Önce Kurulan Parti Kadınlar Halk Fırkası” , Tarih ve Toplum, No. 51, Mart 1988.
- Toprak, Zafer, “Türkiye’de Kadın ve Siyaset – Kadınlar Birliğinden Arsı Ulusal Kadınlar Birliği Kongresine (1923 – 1935)”, Kadın Araştırmaları Dergisi, 1994.
- Tunaya, T. Z, Türkiye’de Siyasal Partiler, İkinci Meşrutiyet Dönemi (1908-1918), Cilt: 1, 1998.
- Yaraman Ayşegül, “Türk Kadınının Toplumsal ve Yasal Statüsünün Dönüşmesi Sürecindeki Önemli Değişikliklerden Biri Olarak Kadın Örgütleri”, M.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, 1991, Cilt: 8, Sayı: 1-2.
- Yaraman, Ayşegül, Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili, Bağlam Yayınları, İstanbul 1999.
- Yüceer, Saime, “Demokrasi Yolunda Önemli Bir Aşama: Türk Kadınına Siyasal Haklarının Tanınması”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 14, 2008/1.
- Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, 1996, 2. Basım.
- Zihnioğlu, Yaprak, Kadınsız İnkılap, Metis Yayınları, İstanbul, 2003.
- Zihnioğlu, Y, Kadınsız inkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği, Metis Yayıncılık, İstanbul, 2003.
- ISSN: 2602-2060
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
TÜRK – YUNAN İLİŞKİLERİ (1878 – 1952)
Mehmet KAYIRAN, Mustafa Yahya METİNTAŞ
ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE FEMİNİZM HAREKETLERİNİN İLERLEYEN DÖNEMDE TÜRK SOSYOLOJİSİNE YANSIMALARI
NEZİHE MUHİTTİN VE TÜRK KADINININ SİYASİ HAKLAR MÜCADELESİ