Tiyatro Eserleri Üzerinden Dünden Bugüne Sultan II.Abdülhamid Algısı

Edebiyat, tarihî olaylara getirdiği yorumlarla tarihî süreçlerin değerlendirilmesine katkıda bulunur. Bu misyonu, edebî türlerin içinde, gösteri boyutu da taşıdığı için özellikle tiyatro eserleri üstlenmiştir. Tarihî tiyatro eserleri bakımından zengin eserler üretmiş ülkelerin, tarih felsefelerinin de oldukça gelişmiş olduğunu söyleyebiliriz. Türk tiyatro edebiyatında Osmanlı padişahları ile ilgili çok sayıda oyun kaleme alınmıştır. Sultan II.Abdülhamid'i konu alan oyunlar ise özellikle II.Meşrutiyet döneminde ve ondan hemen sonra verilmeye başlanır. Bu oyunlarda tahmin edileceği üzerine II.Abdülhamid ve istibdat dönemi kıyasıya eleştirilir. Fuad'ın, Mesaib-i İstibdattan Sansür Darbeleri (1908), Abdullah Sami'nin, Netice-i İstibdat (1908), Ahmet Cevat Emre'nin, Yıldızın Sonu (1909) gibi. Bu oyunların bazılarında ise II.Abdülhamid'in eksen kişi olduğunu görürüz. Doktor Kamil'in Dönmez Yüz yahut Hürriyet Ordusu (1909), Canlı Cenaze yahut Yıldızın Telaşları (1909), Ahmet Bahri'nin Gasb ve Nedamet yine İhanet (1910), Mehmet İhsan'ın Hırs-ı Saltanat yahut İntikam-ı Meşru-u Millet (1911), Abdülhalim Memduh ve Refik Nevzad'ın Abdülhamid ve Genç Türk Bir Harem Ağası (1911), Moralızade Vassaf Kadri'nin Yıldız Faciaları (1911), Abdülhak Hamid'in Liberte (1913) adlı oyunları bahsettiğimiz türden eserlerdir. Cumhuriyet'ten sonra da II. Abdülhamid'in kişiliğine ve dönemine objektif yaklaşabilmiş oyunlar çok azdır. Necip Fazıl Kısakürek'in, Ulu Hakan (1969), Güngör Dilmen'in, İttihat ve Terakki (1969), Günsar Türköz'ün Hakan (1974), Üstün İnanç'ın Gök Sultan.Abdülhamid Han (2016) oyunlarında, ya geçmişteki söylemin devam ettirildiğini, ya da geçmişe nispet yapmak istercesine, II.Abdülhamid'in çok yüceleştirildiğini; görürüz. Kemal Bekir'in, Düşüş (1975) adlı eseri ise, gerek tekniğinin sağlamlığı gerekse önyargılı olmayan bakış açısı ile ayrı bir yere sahiptir.

Anahtar Kelimeler:

Sultan II.Abdülhamid, Tarihî Tiyatro, 31 Mart Vak'ası

PDF

___

Referans1 Abdülhalim Memduh ve Refik Nevzad. Abdülhamid ve Genç Türk Bir Harem Ağası, İzmir: Kesişyan Matb, 1327/ 1911Referans2 Ahmed Bahri. Gasb ve Nedamet ve Yine İhanet. Selânik: Asır Matbaası, 1326 / 1910.Referans3 Andı, M.Fatih. "Sultan II.Abdülhamid'e Karşı Edebî Muhalefet". Sultan II.Abdülhamid ve Dönemi. Editör: Coşkun Yılmaz. 2.bs. İst.: Sultanbeyli Belediyesi Kültür ve Sosyal Hizmetler Müdürlüğü Kültür Yayınları, 2014.Referans4 Atsız, Hüseyin Nihal. Türk Tarihinde Meseleler. 4.bs. İst.: İrfan, 1997.Referans5 Bekir, Kemal. Düşüş. Ank.: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1998. Referans6 Dilmen, Güngör. "İttihat ve Terakki", Toplu Oyunları 6, İst.: Mitos Boyut Tiyatro, 2003.Referans7 Engin,Vahdettin. Bir Devrin Son Sultanı II.Abdülhamid. 2.bs. İst.: Yeditepe, 1997.Referans8 Gör, Emre. Osman Nuri Bey'e Göre II.Abdülhamid ve Dönemi (Abdülhamid-i Sâni ve Devr-i Saltanatı: Hayat-ı Siyâsîye ve Husûsîyesi-Cilt 2. Ank.: Sage, 2013.Referans9 İnanç, Üstün. Gök Sultan Abdülhamid Han, Mart 2016.Referans10 Kâmil (Dr.). Canlı Cenaze Yahud Yıldız'da Meşrtiyet Telaşları. Arşak Garoyan Matb., 1325 /1909.Referans11 Kâmil (Dr.). Dönmez Yüz Yahud Hürriyet Ordusu. Necm-i İstiklâl Matb., 1909.Referans12 Kısakürek,Necip Fazıl. Ulu Hakan İkinci Abdülhamîd Han. 24.bs. İst., Büyük Doğu, 2016.Referans13 Kısakürek,Necip Fazıl. “Abdülhamid Han", Piyeslerim. Toker, 1969.Referans14 Mehmed İhsan. Hırs-ı Saltanat yahud İntikam-ı Meşrû-ı Mille. Arşak Garoyan Matb, 1327 / 1911.Referans15 Moralızade Vassaf. Yıldız Fâcîaları. Jirair Keteon Matb, 1327 /1911.Referans16 Sevinçli, Efdal. "II.Meşrutiyet Döneminde Siyasal / Belgesel Tiyatro ve İlginç Bir Yazar Örneği: Doktor Kâmil Bey ve Oyunları", II.Meşrutiyeti Yeniden Düşünmek, (Der. Ferdan Ergut). İst.: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2009.Referans17 Şahin, İbrahim. İzmirli Bir Şair Tevfik Nevzad, İzmir: Akademi Kitabevi, 1993.Referans18 Tarhan, Abdülhak Hâmid. "Liberte", Abdülhak Hâmid'in Tiyatroları. (Haz İnci Enginün), İst.: Dergâh, 1988.Referans19 Türköz, Günsar. Hakan, İstanbul Şehir Tiyatroları Arşivi, 1974. Referans20 Yalçın, Alemdar. II.Meşrûtiyet'te Tiyatro Edebiyatı Tarihi. Ank.: Gazi Üniv., 1985.