Çarhacılar ve Çarha Cengi/Talimi İlişkisi Üzerine

Osmanlı ordusunda Azab olarak bilinen hafif piyade teşkilatlanmasının kaldırılmasına müteakip ordunun ön saflarındaki boşluğu doldurmak amacıyla görevlendirilmiş bir askerî birlik olan Çarhacılar, tarihî kaynaklarda sıklıkla rastlanılmasına ve orduda önemli bir konumda bulunmasına rağmen bu birlik hakkında sahip olduğumuz bilgi, Osmanlı’nın diğer birliklerine kıyasla oldukça kısıtlıdır. Bu birliklerin erken dönemlerdeki durumları ile sonraki süreçte nasıl bir değişikliğe maruz kaldıkları, müstakil bir araştırmaya tabi tutulmamıştır. Bu makale Çarhacılarla ilgili özel bir sorunu ele almaktadır. İlk kez Abdülkadir Özcan tarafından değinilen bu soruna göre, çarhacı kelimesinin kökünde yer alan Farsça çarh kelimesi ile çarhacı birlikleri arasındaki ilişkinin boyutu bilinmemektedir. Bu bağlamda incelememiz, ilgili problemin çerçevesini, çözüm yollarını ve muhtemel cevaplarını ele almayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Çarhacılar, Çarha Talimi, Çarha Cengi, Türk Taktikleri, Karavul, İstkit Talimi, Kantabriyalı Çemberi, Devridaim, Memlûk Talimi, Yıpratma Talimi, Karakol Talimi

On the Relation between the Carhaci Unity and the Carha Battle/Formation

Carhaci unity, which is consisted of chosen soldiers, has been used in the army of the Ottoman Empire after the dismissing of the Azabs to fill the blank on the front lines. However, it is difficult to find studies on this unity if we compare the information between Carhaci unity and the other regiments although there are many passages about them in sources. In so far as, early periods and development stages of this regiment did not handled in the studies. This article focuses that the specific problem about the carhaci unity. According to the problem, which is firstly mentioned by Abdulkadir Ozcan, there is not any information or theory for relation between Carhaci unities and the Carha term. In this context, our study is aiming to examine this question, define its frame and list the possible answer with new perspectives.

Keywords:

Carhaci Unity, Carha Formation Carha Battle, Carh Term, Turkic Military Tactics, Karavul, Frontiers, Cantabrian Circle, Cantabricus circulus, Memluk Tactics, Shi'uchi, Chisel Attack, Caracole,

PDF

___

Agoston, Gabor. Osmanlı’da Strateji ve Askerî Güç. Çev. M. Fatih Çalışır, İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
Ayalon, David. Memlûk Ordusunun Yapısı Üzerine Araştırmalar I-II-II, Çev. Abdullah Mesut Ağır. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2015.
Aydüz, Salim. Tophâne-i Âmire ve Top Döküm Teknolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
Bilgiç, A. Timur. Tarih Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 2012.
Bobrov, Leonid Aleksandroviç. “Taktiçeskiy Priem ‘Horodov’ Konnıh Luçnikov v Voennom Iskusstve Koçevnikov Velikoy Stepi XIII-XVI vv.”, Srednokovıe Turko-Tatarskiye Gocudarstva, No: 8, 2016: 73-83.
Câfer Iyânî. Tevârîh-i Cedîd-i Vilâyet-i Üngürüs. Haz. Mehmet Kirişçioğlu, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2001.
Doerfer, Gerhard. Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen – Band III: Türkische Elemente im Neupersischen (ğim bis kaf). Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1967.
Eren, Hasan. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1999.
Göksu, Erkan. Türkiye Selçuklularında Ordu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2010.
Gökyay, Orhan Şaik. Kâtip Çelebi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1986.
Gündüz, Murat. “XVII. Asrın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Islahat Hareketleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2012.
Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi (3. Cilt – 1. Kitap): Konya-Kayseri-Antakya-Şam-Urfa-Maraş-Sivas-Gazze-Sofya-Edirne. Haz. Seyit Ali KAHRAMAN – Yücel DAĞLI, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi (3. Cilt – 2. Kitap): Konya-Kayseri-Antakya-Şam-Urfa-Maraş-Sivas-Gazze-Sofya-Edirne. Haz. Seyit Ali KAHRAMAN – Yücel DAĞLI, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi (4. Cilt – 1. Kitap): Bağdad-Basra-Bitlis-Diyarbakır-Isfahan-Malatya-Mardin-Musul-Tebriz-Van. Haz. Seyit Ali KAHRAMAN – Yücel DAĞLI, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi (5. Cilt – 1. Kitap): Akkirman-Belgrad-Gelibolu-Manastır-Özü-Saraybosna-Slovenya-Tokat-Üsküp. Haz. Seyit Ali KAHRAMAN – Yücel DAĞLI, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
Halaçoğlu, Ahmet. “Humbaracı”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1998: 349-350.
Hassanein, Rabie. “The Training of the Mamluk Faris”, War, technology and society in the Middle East. Ed. V.J. Parry – M.E. Yapp, Londra: Oxford University Press, 1975: 153-163.
Hoyos, Dexter. A Roman Army Reader (Twenty-One Selections from Literary, Epigraphy, and Other Documents), Illionis: Bolchazy-Carducci Publishers, 2013.
Ivanics, Maria. “The Military Co-Operation of the Crimean Khanate”, The European Tributary States of the Ottoman Empire in the Sixteenth and Seventeenth Centuries. Ed. Gabor Karman – Lovro Kuncevic, Boston: Brill, 2013: 275-299.
Love, Ronald S. “‘All the King’s Horsemen’: The Equestrian Army of Henri IV, 1585-1598”, The Sixteenth Century Journal, Vol. 22, No. 3, Autumn, 1991: 510-533.
Lynn, John. “Tactical Evolution in the French Army, 1560-1660”, French Historical Studies, Vol. 14, No. 2, Autumn, 1985: 176-191.
Maurice. Strategikon. Çev. George T. Dennis, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1984.
Mavrikious, Strategikon (Bizans Kültüründe Strateji Sanatı). Haz. George T. Dennis, Çev. Volkan Atmaca, İstanbul: Kırmızıkedi Yayınevi, 2010.
May, Timothy. “The Training of an Inner Asian Nomad Army in the Pre-Modern Period”, The Journal of Military History, Vol. 7, No. 3, 2006: 617-635.
Özcan, Abdülkadir. “Çarhacı”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1993: 229-230.
Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Sözlüğü I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983.
Powell, Lindsay. Marcus Agrippa: Right Hand of the Caesar Augustus. Yorkshire: Pen&Sword, Yorkshire, 2015.
Salihpoor, Cemşid. Ferheng-i Câmi’-i Fârsî Be-Türkî (Farsça-Türkçe Ansiklopedik Sözlük). C. 1, Tebriz: Lale Yayınları, h. 1370.
Sarı, Mevlüt. Sözlük (Turkish-English-Arabic-Persian). İstanbul: Gonca Yayınevi, 1984.
Steingrass, Francis Joseph. A Comprehensive Persian-English Dictionary, Londra: Routledge & Kegan Paul Limited, 1963.
Şemseddin Sami. Kamus-ı Türkî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2015.
Şükün, Ziya, Farsça-Türkçe Lûgat. İstanbul: Maarif Matbaası, 1944.
Tarama Sözlüğü. C. III (E-İ), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1967.
TDK Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
Tietze, Andreas. Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı – Cilt 1: A-E. İstanbul: Simurg Yayıncılık, 2002.
Treadgold, Warren. Byzantium and Its Army. 284-1081. Stanford: Stanford University Press, 1995.
Uyar, Mustafa, “İlhanlı Devleti’nin Askeri Teşkilatı”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Ortaçağ Tarihi) Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2007.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Kapıkulu Ocakları – II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.
Üstün, Abdullah. “Geç Roma Tarih Yazımında Hunlar -Batı Avrasya’da Erken Türk Varlığı-”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Tarih (Genel Türk Tarihi) Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2013.
Wells, Charles. Redhouse’s Turkish Dictionary, Londra: Bernard Quaritch, 1882.