Ahmed Yesevî'nin Mirâç-nâme'si ve Etkileri Üzerine Bir İnceleme

Hz. Muhammed'in mucizelerinden biri, Allah'ın huzuruna çıkması ve onunla bir görüşmeyapmasıdır. Bu ziyaret, "Mirâç" olarak adlandırılmıştır. Bu ziyareti anlatan eserlere debir tür adı olarak "Mirâç-nâme" ismi verilmiştir. Türk edebiyatındaki ilk Mirâç-nâme,Ahmed Yesevî tarafından kaleme alınmıştır. Şiir incelendiği zaman, Yesevî'nin kendinden bir şeyler katarak konuyu genişlettiği veya zenginleştirdiği anlaşılmaktadır. Bugenişletme, bazı hikmetlerinde de görülmektedir. Bu şiir, ilk olması dolayısıyla dahasonra yazılan aynı türdeki eserlere kaynaklık etmiş, bir anlamda model olmuştur.Ahmed Yesevî'nin öğrencisi Süleyman Hakim Ata'nın da aynı türde bir şiiri vardır. Onunda aynı şekilde konuyu genişlettiği görülmektedir. Buna "Mirâç'ın efsaneleştirilmesi"denebilir. Yesevî'nin şiiri ile öğrencisinin şiiri arasında, benzerlikler yanında önemlifarklılıklar da yer almaktadır. Osmanlı sahası şairi Süleyman Çelebî'nin Mevlid'inde debir Mirâç-nâme bulunmaktadır. Bu eser, yer yer Yesevî'nin yer yer de Süleyman HakimAta'nın şiirinden izler taşımaktadır. Aynı sahanın en büyük şairlerinden biri olan YunusEmre'nin de aynı türde şiirleri vardır. İki şairden de izler taşıma durumu, Yunus'un buşiirleri için de geçerlidir. Bu durum, Yesevî halifeleriyle birlikte söz konusu şiirlerin deAnadolu'ya gelmiş olabileceği ihtimaliyle açıklanabilir. Bu çalışmada, Yesevî'nin Mirâçnâme'si tanıtılmakta ve aynı türün birkaç örneğiyle karşılaştırılarak incelenmektedir.

A Study on the Hikâyet-i Mirâc of Yesevî and It's Influences

One of the Prophet Muhammed's miracles is to come into God’s presence and to meet with him. This journey is called “Miraj (Ascension)”. The works describing this journey, as a name of the genre, are called "Miraç-name (Book of Ascension)". In Turkish literature, first “Miraç-name” was written by Ahmed Yesevi. When the poem is examined, it is understood that Yesevi has expanded or enriched the subject adding something. This expansion is also seen in some of his wisdoms. Due to the fact that this work is considered as the first in its field, this poem has become a source and model in a sense for later Works of the same type. Süleyman Hakim Ata who is Ahmed Yesevi’s student also has a poem which is the same type. He has also expanded the subject. It could be named as “to mythologize of Miraj”. The Ottoman poet Süleyman Çelebî's Mevlid also has a Miraç-name. This work has the effect of partly Yesevi and Suleyman Hakim Ata poetry. In the same area, one of the great poet Yunus Emre also has the same type poems, and his poems also has the effects of these two poets. It could be explained by the possibility they may have arrived in Anatolia with Yesevî caliphs. In this article, Yesevi’s Miraç-name is presented and it is analysed by comparing with in comparison with several samples of the same genre.

___

  • AKAR Metin [1987].Türk Edebiyatında Manzum Mi'râc-nâmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • BİRDOĞAN Nejat [1991].Şah İsmail Hatai. İstanbul: Can Yayınları.
  • CAFEROĞLU Ahmet [1984].Türk Dili Tarihi. İstanbul: Enderun Yayınları.
  • ERASLAN Kemal [1979]. "Hakim Ata ve Mi'râc-nâme'si",Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araş- tırma Dergisi Ahmet Caferoğlu Özel Sayısı, S. 10, Fasikül 1, Ankara: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fa- kültesi Yayını, ss 243-304.
  • ERASLAN Kemal [1983].Dîvân-ı Hikmet'ten Seçmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • MEMMEDOV Azizaga [1966].Şah İsmail Hatai-Eserleri, C. I, Bakı: Azerbaycan İlimler Akademiyası Neşriyatı.
  • TATÇI Mustafa [1991].Yunus Emre Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • TİMURTAŞ Faruk Kadri [1980].Mevlid. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • TOGAN Zeki Velidi "Yesevîliğe Dair Bazı Yeni Malûmat", (haz. Cemal Kurnaz- Mustafa Tatçı) [2000]. Yesevîlik Bilgisi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. ss 263-269.
  • YAHİN Ferit [2000].Bakırgan Kitabı. Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı.